شیوه رانندگی؛ نماد توسعه‌یافتگی
با وجود گذشت یک قرن از اولین آیین‌نامه رانندگی در کشور ما، مردم و دولت کارنامه قابل قبولی در این زمینه ندارند.
از نخستین آیین‌نامه رانندگی که با نام «نظامنامه اتومبیل» به پیشنهاد رئیس کل تشکیلات نظمیه (سرهنگ محمدخان درگاهی) و تصویب هیئت وزیران در اردیبهشت‌ماه 1304 به اجرا درآمد، یکصد سال می‌گذرد. روش رانندگی در هر کشوری نشانگر میزان رشد فرهنگی و احترام به حقوق شهروندی، و در یک کلام توسعه‌یافتگی است.
با وجود گذشت یک قرن از اولین آیین‌نامه رانندگی در کشور ما، مردم و دولت کارنامه قابل قبولی در این زمینه ندارند. بهترین دلیل علاوه بر تجربه روزانه در کوچه و خیابان‌های شهر، به راه افتادن پویش «نه به تصادف» در نوروز امسال بود که در ابتدای کار فعالان مدنی پیشنهاد دادند و سپس مقامات سه قوه به آن پیوستند.
نه دولت در قالب پلیس در ایجاد نظم و حفظ جان مسافران موفق بوده است و نه مردم به عنوان راننده یا عابر پیاده، آنچنان که انتظار می‌رود متمدنانه رفتار می‌کنند. در همین راستا نیم نگاهی به نقش پلیس، رانندگان و عابران پیاده می‌اندازیم.
انصاف این است که در ابتدای کار بگوییم پلیس راهنمایی و رانندگی وظیفه دشواری را بر عهده دارد. یک سرباز وظیفه را در نظر بگیرید که در آفتاب سوزان تابستان و هوای آلوده تهران در یکی از خیابان‌های اصلی پایتخت ایستاده تا با موتورسواران متخلف برخورد کند؛ این مأمور چگونه امکان نظارت بر ده‌ها موتورسواری را دارد که در لحظه‌ای از جلوی چشم او می‌گذرند؟
اگر یک مورد را متوقف کند و مشغول بررسی مدارک گردد، در همین چند دقیقه صدها موتورسوار از کنار او گذشته‌اند که حداقل تخلف‌شان نداشتن کلاه کاسکت است.
در بسیاری از قوانین و مقررات مربوط به محیط زیست؛ پلیس راهنمایی و رانندگی تنها در صورت وجود استانداردهایی در زمینه میزان مصرف سوخت، آلایندگی و ایمنی حق پلاک‌گذاری را دارد که متأسفانه در مواردی کامل رعایت نشده است.
همچنین روش‌های برخورد با رانندگان متخلف همیشه در حال نوسان بوده؛ به این صورت که گاهی با شدت عمل موتورسیکلت‌های متخلف جمع‌آوری می‌شوند و در مقطع زمانی دیگری یا به مناسبتی ملی یا مذهبی جریمه‌ها بخشوده می‌شود. این روش‌ها جنبه بازدارندگی قوانین را کاهش می‌دهد.
مهمترین بخش رعایت مقررات به رانندگان مربوط می‌شود. آخرین «آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی» در 223 ماده در 8 خردادماه 1384 به تصویب هیئت وزیران رسیده است. آنچه که در عرف به آیین‌نامه مشهور بوده و در آزمون کتبی رانندگی مورد سوال قرار می‌گیرد، خلاصه‌ای از همین آیین‌نامه است.
عدم رعایت‌بخشی این مقررات، قسمتی از زندگی روزمره رانندگان است! برای مثال طبق ماده 166 «رانندگان موتورسیکلت‌ها باید هنگام رانندگی تنها روی زین موتورسیکلت بنشینند و حق ندارند فرد دیگری را در ترک سوار کنند، مگر آنکه در ترک نیز یک زین کامل باربر استاندارد ساخت موتورسیکلت نصب شده یا موتورسیکلت دارای یدک پهلو باشد».
همچنین ماده 137 بیان می‌دارد: «عبور موتورسیکلت و موتورگازی و دوچرخه‌سوار از پیاده‌رو و وسط دستجات، بازار و نقاط شلوغ ممنوع است». در مورد خودرو نیز موارد متعددی رعایت نمی‌شود: تکلیف تاکسی‌ها به روشن کردن تاکسیمتر پس از سوار شدن مسافران (ماده 179) ممنوعیت خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات و استفاده از تلفن همراه برای رانندگان (ماده 180) و همچنین ممنوعیت استفاده از بوق شیپوری، سوت بلبلی و هر هشداردهنده با صدای نابهنجار.
جالب اینکه در انتهای ماده 184 آمده است: «استفاده از بوق برای مقاصدی مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و بازکردن درب منزل، خداحافظی و مانند آن‌ها ممنوع است».
اما عابران پیاده، قشری که تصور می‌کنند از شمول آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی خارج هستند، در صورتی که این‌گونه نیست. در ماده 103 آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی دو نکته بدیهی آمده است: «در چراغ‌هایی که به عنوان چراغ راهنمای عابر پیاده مورد استفاده قرار می‌گیرند، رنگ دارای معانی زیر است: چراغ سبز-پیادگان مجاز به عبور از عرض راه می‌باشند. چراغ قرمز-عبور پیادگان از عرض راه ممنوع است».
تجربه نگارنده نشان می‌دهد متأسفانه بیشتر عابران پیاده همین دو نکته بدیهی را رعایت نمی‌کنند! به نظر می‌رسد عابران پیاده اساساً خود را معاف از این قواعد می‌دانند که علت اصلی آن نبود ضمانت اجرا به دلیل عدم امکان جریمه عابران توسط پلیس در کشورماست؛ موضوعی که در کشورهای پیشرفته رایج است.
پسندیده نیست پس از گذشت یک قرن از تصویب اولین نظامنامه مربوط به رفت و آمد وسایل نقلیه، بدیهی‌ترین قواعد مانند چراغ سبز و قرمز را به سادگی زیر پا بگذاریم. رعایت آیین‌نامه رانندگی، نماد توسعه‌یافتگی هر جامعه‌ای است.
