ترامپ در دیدار نتانیاهو خبر داد، ایران تایید کرد/مذاکره از شنبه
اولین ملاقات دیپلماتیک نماینده جمهوری اسلامی و ایالات متحده آمریکا، در دولت جدید دونالد ترامپ شنبه هفته آینده در عمان برگزار می‌شود؛ رویدادی که از جهات مختلف خاص و مهم است.
اولین ملاقات دیپلماتیک نماینده جمهوری اسلامی و ایالات متحده آمریکا، در دولت جدید دونالد ترامپ شنبه هفته آینده در عمان برگزار می‌شود؛ رویدادی که از جهات مختلف خاص و مهم است.
شامگاه دوشنبه به وقت تهران بود که دونالد ترامپ در حضور بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل از برگزاری یک جلسه سطح‌بالا میان آمریکا و ایران در شنبه آینده خبر داد؛ خبری که با فاصله اندکی از سوی سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان نیز مورد تائید قرار گرفت و مشخص شد که پس از نامه‌نگاری میان دو پایتخت، اولین مرحله از تماس به صورت مستقیم در عمان شکل خواهد گرفت.
پیش از این، مقامات کشورمان از جمله محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرده بودند که ایران در پاسخ به نامه ترامپ گزینه مذاکره غیرمستقیم را مطرح کرده و این موضوع مورد تائید مقام رهبری قرار گرفته است.
باقری گفته بود: «[ترامپ] اخیراً هم نامهای برای مقام معظم رهبری نوشت و پاسخ درخور خودش را هم با لحاظ تدابیر و اوامر ایشان دریافت کرد. تدابیر ایشان بر این مبنا بود که ما آغازگر جنگ نیستیم؛ هرگونه تهدید را با تمام قوا پاسخ خواهیم داد؛ به دنبال آرامش در منطقه هستیم؛ در مسئله‌ی هسته‌ای به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و نیاز‌های ملت خودمان را در هسته‌ای دنبال می‌کنیم؛ مذاکره مستقیم نخواهیم کرد، اما مذاکره غیرمستقیم ایرادی ندارد؛ شما بدقول‌ترین و بدعهدترین طرف در مذاکرات گذشته بودید و لذا هیچ اعتمادی به شما وجود ندارد.»
یادآوری این موضوع از آن جهت ادامه دارد که پس از تائید خبر گفت‌وگوی عمان، تندروهای داخلی با محوریت حلقه سعید جلیلی خط تخریب را پیش گرفتند. درحالی‌که آن‌ها می‌دانند سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران یک امر کاملاً حاکمیتی است و وزارت امور خارجه اجرا‌کننده مصوبات نهادهای بالادستی کشور است.
یادداشت وزیر در واشنگتن‌پست
روز گذشته یادداشتی از سیدعباس عراقچی، در روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست منتشر شد. یادداشتی که وزیر امور خارجه در آن به روند طی‌شده میان ایران و آمریکا، تشریح علت انتخاب روش مذاکره غیرمستقیم و همچنین گلایه‌های ایران از استانداردهای دوگانه ایالات متحده پرداخته است. در بخش پایانی این یادداشت، پس از مرور این سوابق می‌خوانیم: «پیشنهاد ما برای آغاز مذاکرات غیرمستقیم همچنان روی میز قرار دارد. ما بر این باوریم که اگر اراده‌ی واقعی وجود داشته باشد، همواره راهی برای پیشرفت هست. همانطور که تجربه‌های اخیر نشان داده‌اند، دیپلماسی در گذشته نتیجه‌بخش بوده و همچنان می‌تواند مؤثر باشد. ما آماده‌ایم نیت صلح‌آمیز خود را شفاف کنیم و برای رفع هرگونه نگرانی منطقی، اقدامات لازم را انجام دهیم. در مقابل، ایالات متحده می‌تواند جدیت خود را در مسیر دیپلماسی با پایبندی واقعی به توافقی که امضا می‌کند نشان دهد.اگر به ما احترام گذاشته شود، ما نیز با احترام پاسخ خواهیم داد. اما افزایش حضور نظامی پیام کاملاً متضادی ارسال می‌کند. این سخن من را به یاد داشته باشید: ایران دیپلماسی را ترجیح می‌دهد، اما به‌خوبی می‌داند چگونه از خود دفاع کند. ما نه در گذشته در برابر تهدیدها تسلیم شده‌ایم، و نه اکنون و نه در آینده تسلیم خواهیم شد. ما خواهان صلح هستیم، اما هرگز تسلیم را نمی‌پذیریم. اکنون توپ در زمین آمریکاست. اگر آمریکا به‌دنبال راه‌حل دیپلماتیک واقعی است، ما مسیر آن را پیش‌تر نشان داده‌ایم. اما اگر هدفش تحمیل اراده از طریق فشار باشد، باید بداند: ملت ایران در برابر زبان زور و تهدید، متحدانه و قاطع واکنش نشان می‌دهد. اکنون فرصتی وجود دارد تا ایالات متحده سرانجام یک «رئیس‌جمهور صلح» داشته باشد. اینکه آیا این فرصت را مغتنم می‌شمارد یا نه، انتخاب خود آنهاست.»
روایت عربی الجدید
این روزنامه مستقر در لندن، در روز گذشته روایتی به نقل از چند منبع آگاه درباره شکل‌گیری مذاکره غیرمستقیم میان ایران و آمریکا ارائه کرد. به گزارش ایسنا، العربی‌الجدید نوشت: «دولت آمریکا مصر بود که مذاکرات مستقیم باشد اما ایران این مسئله را به نتایج مذاکرات مسقط و میزان آمادگی طرف آمریکایی برای مذاکره تنها درباره برنامه هسته‌ای و رفتار و برخورد آمریکا بعد از این مذاکرات مرتبط کرد.»
این منابع تأکید کردند در عین حال ایران تلاش می‌کند تا به تضمین‌هایی دست یابد مبنی بر اینکه مذاکره درباره این برنامه باید براساس توافق هسته‌ای باشد که حقوق هسته‌ای ایران را حفظ کند و از مرزهای آن تجاوز نکند. این منابع گفته‌اند مذاکرات شنبه بین ایران و آمریکا درباره دستورکارهای مذاکره است. ایران اشاره‌های مثبتی درباره دستورکارهای مذاکرات دریافت کرده اما قبل از آغاز مذاکرات عمان هیچ مسئله تأییدشده‌ای وجود ندارد.
واکنش‌های موافقان
تائید خبر رسمی مذاکره میان ایران و آمریکا در عمان، با واکنش‌های مختلفی مواجه شد. عده‌ای از آن استقبال کردند و بخشی نیز از همین ابتدا به نفی دیپلماسی پرداختند. حتی روز گذشته اعلانی برای تجمع مقابل وزارت امور خارجه نیز در شبکه‌های اجتماعی پخش شد.
سیدحسین موسویان، محقق مستقر در دانشگاه پرینستون و دیپلمات پیشین در این مورد گفت: «آمریکا و ایران هر دو درباره مستقیم و غیرمستقیم بودن مذاکرات پیش رو، درست می‌گویند و تجربه مشابهی، پیش از این وجود داشته است. مذاکرات استانبول بدین ترتیب در زمان اوباما انجام شد که ابتدا، مذاکرات با حضور خانم اشتون شروع شد و سپس او اتاق را ترک کرد و مذاکرات مستقیم آغاز شد. به نظر می‌رسد در روز شنبه نیز، آقایان عباس عراقچی و استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در خاورمیانه، به شکل غیرمستقیم [با میانجیگری عمان] به مدت یک تا دو ساعت گفت‌وگو می‌کنند و در صورتی که نتیجه مثبت باشد، مذاکرات مستقیم شروع خواهد شد. به نظر می‌رسد تهران و واشنگتن رویکرد هوشمندانه‌ای در پیش گرفته‌اند.»
حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار داشت: «در مذاکراتی که به مذاکرات برجام منتهی شد، یک دور مذاکرات محرمانه در مسقط داشتیم که بسیار کلیدی و مهم بود و در آنجا آمریکا غنی‌سازی ایران را پذیرفت. الان هم مهم است که در پیش درآمد مذاکرات، ایران و آمریکا ابتدا بر سر مهم‌ترین موضوعات‌شان به یک توافق و تفاهم برسند. بنابراین به تفاهم کلیدی رسیدن قبل از ورود به مذاکرات در عمان مهم است و قفل گفت‌وگو را باز می‌کند. مذاکرات غیرمستقیم در دولت شهید رئیسی برای احیای برجام را شاهد بودیم که مسئولان ایرانی در یک اتاق بودند و مسئولان آمریکایی در اتاق دیگر و پیام‌ها را طرف اروپایی جابه‌جا می‌کرد که نتیجه‌ای نداشت. معتقدم باید جدی‌تر به مسائل نگاه کرد. بهترین اقتصاد هم داشته باشیم برای پایان دادن به تحریم‌ها باید مذاکره کنیم و مستقیم و غیرمستقیم و محرمانه و غیرمحرمانه فرقی ندارد.»
صابر گل‌عنبری، تحلیلگر مسائل خاورمیانه معتقد است که آمریکا این موضوع را از اسرائیل مخفی نگه داشته بود: «در این مدت که تهران و واشنگتن در حال برنامه‌ریزی برای چنین دیداری بوده‌اند، هیچ اطلاعاتی از آن در رسانه‌های آمریکایی و اسرائیلی درز پیدا نکرد و همین نشان می‌دهد که طرف آمریکایی تا زمان اعلام خبر از جانب ترامپ و آن هم در نشست خبری با نتانیاهو مسئله را محرمانه نگاه داشته است؛ دلیل آن هم احتمالاً نگرانی از واکنش اسرائیل برای دست زدن به کاری و اقدامی با هدف ممانعت از برگزاری این مذاکرات بوده است.»
ولی نصر، مشاور سابق اوباما نوشت: «با اعلام علنی اینکه مذاکرات به‌صورت مستقیم خواهد بود، ترامپ ایران را در تنگنا قرار داد. تهران برای اینکه نشان ندهد موضعش را تغییر داده، همچنان بر غیرمستقیم بودن مذاکرات پافشاری می‌کند. اما در واقع، برگزاری مذاکرات مستقیم به نفع ایران است، زیرا می‌تواند نشان‌دهنده ابتکار عمل و جهت‌گیری باشد. هر دو طرف مایل‌اند وضعیت کنونی را تغییر دهند و احتمالاً برای حفظ ظاهر، مذاکرات را به صورت غیرمستقیم آغاز خواهند کرد، اما در ادامه مستقیماً با یکدیگر وارد گفت‌وگو خواهند شد. در نهایت، قالب مذاکرات کمتر از محتوای آن اهمیت خواهد داشت.»
حمید ابوطالبی، دیپلمات پیشین و معاون سیاسی دفتر روحانی در دوران ریاست‌جمهوری در یادداشتی کوتاه به ارائه یک پیشنهاد در این حوزه خطاب به مسعود پزشکیان پرداخت: « باید دو‌کشور از این وضعیتِ بن‌بست»خارج شوند؛ لذا با توجه به شرایط موجود، بهترین وضعیت این است: الف) ایجاد سمتِ معاون دیپلماتیک رئیس‌جمهور، و به عهده گرفتن مسئولیت کامل تعامل با آمریکا توسط رئیس‌جمهور؛ ب) ایشان اعلام نماید که حاضر است مذاکرات مستقیم با آمریکا را آغاز نماید؛ مذاکراتی که: مستقیم، شفاف و اعتمادآفرین برای حل مشکلات میان ایران و آمریکا باشد. ج) ایشان باید برای مذاکرات جامع و مستقیم با آمریکا تیم ویژه‌ای تشکیل داده، و هماهنگی‌های داخلی را نیز شخصاً به عهده بگیرد. ایران باید «گذر زمان» و «ضرورت مذاکره مستقیم» را جدی بگیرد.»
صف‌آرایی مخالفان
آن‌هایی که در ابتدای اعلام این خبر به جرگه مخالفان دیپلماسی پیوستند، در حال حاضر با نامهای مختلفی شناخته می‌شوند.
میثم نیلی، مدیر سایت رجانیوز در توئیتر خطاب به عراقچی نوشت: «جناب آقای عراقچی حال مبارک خوب است؟! دیدار؟ رده بالا؟! غیرمستقیم؟!! چرا عبرت نمی‌گیرید از گذشته خودتان؟ فراموش کردید بیانات صریح بیست روز قبل رهبر عزیز و مقتدرمان را؟ یا بازی می‌کنید؟» مبادا مصداق آیه فتری الذین فی قلوبهم مرض یسارعون فهیم باشد. تأمل برادر.»
امیرحسین ثابتی‌منفرد، نماینده تهران در مجلس در تلگرام نوشت: «مذاکره با آمریکا یعنی سرکار گذاشتن مردم؛ چه مستقیم و چه غیرمستقیم. تا وقتی که شریان‌های اقتصادی کشور دست امثال مهدی جهانگیری، علی انصاری، حمید کشاورز، محمد شریعتمداری و... است اگر بر فرض محال آمریکا تحریم‌ها را لغو کند و ۵۰۰ میلیارد دلار هم وام بلاعوض به ایران بدهد! باز مشکلی حل نخواهد شد بلکه فقط سرمایه‌ی سرمایه‌داران بیشتر خواهد شد. تنها راه تحول اقتصادی در کشور «برهم زدن نظم اقتصادی فعلی»، بازپس گرفتن سرمایه حرام‌خواران و بازتوزیع منابع عمومی به صورت عادلانه در بین توده‌های مردم است. وگرنه دلاری که با خبر مذاکره ۵ هزار تومان پائین بیاید، فردا با خبر مخالفت ایران با خلع سلاح شدنش ۵۰ هزارتومان بالا خواهد رفت. متاسفانه دولت پزشکیان بدون هیچ برنامه‌ای برای اقتصاد، همان راه غلط دولت روحانی را با سرعت بیشتر در پیش گرفته. یعنی سرکار گذاشتن مردم با اخبار مذاکره و شوک‌های پی در پی به قیمت ارز و چاق‌تر کردن سوپرسرمایه‌دارانی که مثل بختک به جان اقتصاد کشور افتاده‌اند. راه‌حل مشکل اقتصاد ایران، التماس به «استکبار خارجی» برای امتیاز گرفتن نیست. مقابله با «استکبار داخلی» و زالوصفتانی است که اقتصاد سیاسی کشور را قبضه کرده‌اند.»
عبدالله گنجی، روزنامه‌نگار اصولگرا موضعی خنثی در این مورد داشت: «ما با صدام در پایان جنگ مذاکره غیرمستقیم داشتیم، الان روسیه و اوکراین مذاکره غیرمستقیم دارند. معمولاً کشورهایی که منازعه و دشمنی دارند وقتی بر سر چیزی غیر آنچه باعث اصل دشمنی است مذاکره می‌کنند غیرمستقیم است.چون اعتماد ندارند و زیر پایشان سفت نیست. طرف سوم در واقع شاهد و ثبت‌کننده است. اگر مسیر آینده هموار دیده شد و تعدیل مواضع محقق شد، بعضاً به مستقیم تبدیل می‌شود. این ششمین دور مذاکره ایران و آمریکا بعد از انقلاب اسلامی است.در پنج دفعه قبل به تعهدات عمل نکرده‌اند.» او در پست دیگری نیز نوشت: «ترامپ شخصاً امور رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی مربوط به مذاکرات ایران-آمریکا را بر عهده دارد. سطح خبری یک مقام عالی با سطح اطلاع‌رسانی رسانه‌ای در ایران به حالت نامتقارن تبدیل شده است. باید تجدیدنظر کرد. ترامپ روایت اول را در دست گرفته است.»
در همین راستا و در گفت‌وگو با امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل آمریکا و علی‌اکبر فرازی سفیر پیشین در مجارستان به بررسی بیشتر این موضوع پرداختیم.
