چرخش قالیباف/بررسی اظهارات دیروز رئیس مجلس در مخالفت با قوانین غیرقابل اجرا

«نباید در مجلس قانونی بنویسیم و تصویب کنیم که قابلیت اجرایی ندارد.» این بخشی از اظهارات محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس در مراسم تجلیل از پژوهشگران برتر مرکز پژوهش‌های مجلس است؛ کسی که در مقابل سوال خبرنگار روزنامه هم‌میهن به صراحت اعلام کرد که 23 آذرماه قانون حجاب و عفاف را ابلاغ می‌کند: «ابلاغ خواهیم کرد؛ قانون است.» اما حالا صحبت‌هایش تغییر کرده است. قانون عفاف و حجاب در زمان ریاست او در مجلس یازدهم اصل 85 شد تا بررسی آن در پشت درهای بسته صورت بگیرد و در صحن علنی مجلس بحثی در این خصوص صورت نگیرد و با تاکید کمیسیون به تصویب برسد.

اما قالیباف تنها در کمتر از یک ماه تغییر موضع داده است و روز گذشته با تاکید بر اینکه حتماً در حوزه قانون‌گذاری باید با خرد جمعی و به تعبیری با جمع‌سپاری، قانون تنظیم کنیم، گفت: «قانون برای این جامعه است، جامعه باید این قانون را بپذیرد و به دنبال آن باشد. مبانی مربوط به قانون باید برخاسته از شرع باشد و این بحث را دنبال می‌کنیم. ما باید به مردمی‌سازی توجه کنیم. من بارها تاکید کرده‌ام اجرایی‌سازی قانون با ماست؛ به این معنا که ما قانونی ننویسیم که قابل اجرا نباشد اگر این کار را کردیم اولین قانون‌شکن خودمان هستیم، اینگونه اولین مانع که نمی‌خواهد حکمرانی قانون در جامعه باشد خود قانونگذار است؛ که اصلاً پذیرفتنی نیست.»

توهین به سران دو قوه

ناصر ایمانی، تحلیل‌گر سیاسی اصول‌گرا اما معتقد است که اگر کسی موضوع کسب امتیاز با تحت فشار قرار دادن پزشکیان را مطرح می‌کند، به سران دو قوه مجریه (مسعود پزشکیان) و مقننه (محمدباقر قالیباف) توهین کرده است. او در گفت‌وگو با هم‌میهن تاکید کرد: «دو موضوع عمداً یا سهواً مخلوط شده است. یک فرد ممکن است در جامعه دو شخصیت داشته باشد؛ یک شخصیت قانونی و دیگری شخصیت حقیقی خود. آقای قالیباف زمانی به عنوان رئیس مجلس صحبت می‌کند و مواقعی هم اظهارنظر شخصی می‌کند. ایشان به عنوان رئیس مجلس اعلام کرد که باید این قانون – حجاب و عفاف – را ابلاغ کنم. قانونی که در مجلس تصویب و توسط شورای نگهبان تایید شده، به عنوان قانون است و اگر رئیس مجلس آن را ابلاغ نکند تخلف محسوب می‌شود. ممکن است آقای قالیباف به یک قانون رای منفی بدهد یا احتمال دارد که ایراداتی به آن وارد کند اما پس از تصویب باید آن را اجرا کند و حق ندارد بگوید که آن را اجرا نمی‌کنم.»

او افزود: «حتی آقای رئیس‌جمهور هم باید این موضع را داشته باشد و دارد. اگر آنها قانون را ابلاغ نکنند کشور در بی‌قانونی غوطه‌ور می‌شود. البته آقای رئیس‌جمهور می‌تواند برای توقف یک قانون از مراحل قانون دیگری وارد شود که این راهکار هم قانونی است؛ کاری که آقای پزشکیان انجام داد. وقتی آقای قالیباف می‌گوید مجلس باید توجه کند قوانینی که وضع می‌کند، با توجه به افکار عمومی باشد، این نظر شخصی خود ایشان است.»

برخی معتقدند که همراهی قالیباف با دولت چهاردهم محبوبیت او را افزایش داد اما اعلام ابلاغ این قانون از سوی قالیباف، محبوبیت رئیس مجلس را کاهش داده است.

ناصر ایمانی در این خصوص گفت: «ما هیچ اطلاعی از افزایش یا کاهش محبوبیت آقای قالیباف نداریم. این صحبت‌های ما سیاسیون است. اما واقعیت این است که قالیباف از اول با دولت همراه بوده و دولت هم اذعان به این همراهی دارد. آقای قالیباف برخی مواقع، مواضع تندی هم گرفته و گلایه کرده: «برخی می‌خواهند دولت موفق نشود.» اما ابلاغ این یک قانون – حجاب و عفاف – موضوع دیگری بود. آقای قالیباف می‌توانست اعلام کند که من این قانون را قبول ندارم و ابلاغ نمی‌کنم؟ مسلماً ایشان نمی‌توانست چنین موضعی بگیرد. آقای پزشکیان هم نمی‌توانست این کار را بکند مگر آنکه موضوع را از مبادی قانونی حل کنند. همیشه گفته می‌شود قانون بد بهتر از بی‌قانونی است. اگر قانونی به دلیل مخالفت با آن را ابلاغ نکنند، در جامعه سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. هر قانونی گذاشته می‌شود مطبوعات و سیاسیون آن را ابلاغ کرده و می‌گویند باید متوقف شود. قانون باید اجرا شود مگر آنکه از طریق مراحل قانونی متوقف شود. آقای پزشکیان هم در یک اقدام درست از طریق مراحل قانونی یک قانون را متوقف کرد.»

او در واکنش به این موضوع که «همراهی قالیباف با دولت به دلیل گرفتن امتیازات است»، تاکید کرد: «من چنین تصوری ندارم. نه‌تنها در مورد آقای قالیباف بلکه در مورد شخصیت‌های دیگر نیز این تصور را ندارم. قالیباف نه از دولت ابراهیم رئیسی - که رابطه نزدیک‌تری با آن داشت – امتیازی گرفت و نه از دولت مسعود پزشکیان. آقای رئیس‌جمهور نیز این موضوع را بارها و به صراحت رد کرده و گفته: «بنده هیچ کس را به دلیل بده‌بستان سیاسی منصوب نکرده‌ام.» از بین تمام انتصاب‌های آقای پزشکیان ممکن است برخی منسوب به یکی از شخصیت‌ها باشند. آیا این به معنای امتیازدهی است؟ این حرف هم توهین به آقای پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهور و هم به آقای قالیباف در کسوت رئیس مجلس است و به معنای آن است که افراد بدون صلاحیت و صرفاً به دلیل نزدیکی به یک چهره سیاسی منصوب شده‌اند. اگر فردی کارآمدی لازم را داشته باشد، چه فرقی می‌کند که نزدیک به آقای قالیباف باشد یا آقای ولایتی. اگر فردی صلاحیت نداشته و به دلیل بده‌بستان‌های سیاسی در جایگاهی منصوب شده، در ابتدای امر توهین به آقای رئیس‌جمهور است. معتقدم نباید این توهین را به رئیس‌جمهور کرد.»

وحدت درونی با ایجاد اصلاحات سخت

داود سلیمانی، نماینده مجلس ششم و عضو شورای مرکزی انجمن مدرسین دانشگاه در گفت‌وگو با هم‌میهن به ارزیابی تغییر مواضع قالیباف پرداخته و تاکید کرد: «من فکر می‌کنم آقای قالیباف مواضع ثابتی ندارد و مواضع او بسته به شرایط تغییر می‌کند. جایی که احساس می‌کند باید همراهی داشته باشد و فشار اجتماعی باعث می‌شود کوتاه می‌آید. ضمن آنکه دنبال آن است که نظرات هیئت حاکمه را هم به هر نحوی جلب کند و در جهت آن حرکت کند. به همین دلیل دچار چالش و تناقض در مواضع می‌شود.»

او با اشاره به اینکه قالیباف اعلام کرد قانون حجاب و عفاف را ابلاغ می‌کنم، افزود: «این قانون در شورای‌عالی امنیت ملی مطرح شده و ابلاغ و اجرای آن را به صلاح ندانستند. بنابراین قالیباف باید این صحبت خود را توجیه کند. توجیه قالیباف این است که می‌گوید باید قانونی را بنویسیم که قابل اجرا و مورد پذیرش مردم باشد اما قالیباف با اعلام موضع قبلی خود به تناقض می‌افتد. این نشان می‌دهد که قالیباف به هدف و خواسته‌ای که قبلاً اعلام کرده نخواهد رسید و برای اینکه بدتر نشود، این رفتار خود را در موافقت با مردم توجیه می‌کند.»

سلیمانی در پاسخ به این سوال که آیا تصمیم برای ابلاغ قانون حجاب و عفاف از محبوبیت و مشروعیت قالیباف کاسته است؟ گفت: «به‌طور طبیعی ایشان محبوبیتی در جامعه ندارد و با اقدام جدیدش نمی‌تواند کسب مشروعیت کند. مردم این نوع تلاش‌ها را در جهت منفی ارزیابی می‌کنند. اما ایشان دوست دارد طوری وانمود کند که کنار مردم است و در راستای خواسته مردم قدم برمی‌دارند. حال آنکه در عمل این را نشان نداده است.»

او درباره همراهی قالیباف با دولت چهاردهم و مسعود پزشکیان، افزود: «من احساس محبوبیتی نکردم. قالیباف همراهی‌هایی با دولت داشت و از آن طرف سهم‌خواهی‌هایی مد نظرش بود که کمابیش هم به آن دست یافته است. در انتخاب استاندارها و برخی از انتصابات آقای قالیباف امتیازاتی گرفته است. شاید برای امتیاز بیشتر، ایشان خواسته آقای پزشکیان را تحت فشار قرار دهد؛ آن‌هم با توجه به تندروهایی که مجلس درباره موضوع آقای ظریف و قانون حجاب و عفاف رخ داد و حالا که می‌بینند به اهداف خود نرسیده‌اند، عدول مجددی می‌کند که بگوید با مردم همراه است. اما با توجه به نوع تعاملاتی که با دولت انجام می‌دهد مافی‌الضمیر ایشان این است که تقاضاهای حداقلی مجلس را پیش ببرد. مردم این مواضع را صرفاً همراهی‌هایی تلقی کردند برای دولت پزشکیان تا از سدهایی بگذرد که توسط مجلس یا مجموعه‌هایی دنبال منافع به وجود می‌آید. درست است که آقای پزشکیان در مواردی با آنها همراهی می‌کند اما اینطور نیست که خط قرمزی نداشته باشد و کاملاً تسلیم آنها باشد.»

سلیمانی اما به موضوع مهم‌تری اشاره و تاکید کرد: «موضوعی کلان‌تر از بحث دولت و مجلس وجود دارد؛ آن‌هم انسجام پس از وفاق است. در حال حاضر وفاق باید تبدیل به انسجام ملی شود و کلید  آن هم دست مقامات عالی نظام است که در شرایط کنونی ناپایدار است به‌ویژه با وجود تحولات در منطقه و تهدیدات آمریکا و اسرائیل و دیگر ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا می‌رسد. این شرایط ناپایدار در ایران نیازمند حکمتی است که سران عالی نظام به کار گیرند تا انسجام ملی در عبور از این شرایط به دست بیاید. این انسجام جز با گام‌های اصلاحی و بلندی که سرنوشت کشور را به سمت بقا و  کم شدن فشارها تغییر دهد، به دست نمی‌آید. باید رئیس‌جمهور، مجلس و قوه‌قضائیه به‌ویژه مقام رهبری مدنظر قرار دهند که بیش از هر زمان دیگری نیازمند وحدت درونی هستیم. این مهم حاصل نمی‌شود مگر اینکه در مسیر اصلاحات سخت و جراحی‌های سخت حرکت کنیم.»