مصاحبه تازه گروسی: اورانیوم غنی شده کجاست؟

به گزارش هم‌میهن آنلاین، دانلد ترامپ این هفته اعلام کرد که خاورمیانه در آستانه عصری از صلح قرار دارد و در همین سخن از ایران نیز یاد کرد و گفت که برای مذاکرات جدید آماده است. آیا اکنون پنجره‌ای از فرصت‌های بزرگ باز می‌شود؟

رافائل گروسی: شنیدن این سخنان از ترامپ در واقع بسیار دلگرم‌کننده بود. فراموش نکنید: او در کنست به ایران اشاره کرد و گفت که به راه‌حل دیپلماتیک باور دارد — و این تنها چهار ماه پس از اقدام نظامی اسرائیل و امریکا علیه ایران رخ داد. این جمله از سوی ترامپ بیانیه‌ای نسبتاً قوی بود. ما آنچه رخ داده و به کارگیری خشونت را برنمی‌گردانیم، اما نشست مشترک جلوی وقوع دور دیگری از بمباران‌ها و حملات را می‌تواند بگیرد. نگرانی نسبت به احتمال گسترش سلاح‌های هسته‌ای کاملاً از بین نرفته است. ما هنوز با پرسش این روبه‌رو هستیم که تکلیف حدود چهارصد کیلوگرم اورانیوم غنی‌سازی‌شده تا شصت درصد که ایران همچنان در اختیار دارد چه خواهد شد.

چقدر احتمال دارد که این تقریباً چهارصد و نه کیلوگرم اورانیوم را دوباره بیابید؟

این کاملاً ممکن است. ما می‌توانیم تصور کنیم این مواد کجا هستند و حتی می‌توانیم محل آن را بسیار دقیق تصور کنیم. پرسش محوری این است: آیا دسترسی به این اورانیوم به ما داده خواهد شد؟ و سپس چه سرنوشتی برای آن رقم خواهد خورد؟ آیا ایران مایل به نگه‌داشتن آن خواهد بود، آیا درجه غنی‌سازی را کاهش خواهد داد یا آن را به خارج منتقل خواهد کرد؟ گزینه‌های متعددی وجود دارد.

این مواد در نقاط مختلف کشور پخش شده‌اند یا در یک مکان متمرکزند؟

ممکن است که اندکی پراکنده شده باشد، اما نه به مقدار زیاد. بیشتر این اورانیوم، بر اساس اطلاعات ما، همچنان در تأسیسات هسته‌ای اصفهان و فردو و تا اندازه‌ای در نطنز باقی است. با این حال تأسیسات آنجا بمباران شده‌اند، به‌شدت آسیب دیده‌اند و بخشی از آن‌ها زیر زمین قرار دارند. برای دسترسی به این مکان‌ها همکاری کامل ایران نیاز خواهد بود. این امر تنها در صورتی رخ می‌دهد که ایران آن را در چارچوب منافع ملی خود بداند.

دیپلمات آرژانتینی با ریشه‌های ایتالیایی، علوم سیاسی را در ژنو آموخت، سفیر کشورش در وین بود و در سال ۲۰۱۹ ریاست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برعهده گرفت. او ۶۴ سال دارد و در دوران حرفه‌ای خود بر مسائل خلع سلاح تمرکز داشته است. گروسی روز چهارشنبه به سوئیس می‌آید، از آزمایشگاه شیمی و بیولوژی «اشپیتس» بازدید می‌کند و دکترای افتخاری دانشگاه فدرال لوزان را دریافت خواهد کرد.

با این حال، اکنون از خوش‌بینی خبری نیست. او توانست در اوایل سپتامبر در قاهره با عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، درباره ازسرگیری بازرسی‌ها به توافق برسد، اما از زمانی که تحریم‌ها چند هفته بعد دوباره علیه ایران برقرار شدند، رژیم آشکارا خشمگین شده است و می‌گوید همکاری با آژانس دیگر بی‌فایده است.

گروسی: به‌گمان من واکنش ایران به بازگشت تحریم‌ها کاملاً منفی نبود. مقامات ایرانی گفتند هنوز جایی برای دیپلماسی وجود دارد. ایران همچنین از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج نشده است، در حالی که پیش‌تر این احتمال را مطرح کرده بودند. در عمل، ما هنوز چند بازرسی را در ایران انجام می‌دهیم، اما همکاری در سطحی نیست که لازم است.

ـ آیا امیدوارید که اوضاع تغییر کند؟

این مسئله اغلب به روز بستگی دارد. گاهی احساس می‌کنم به راه‌حلی نزدیک می‌شویم. دیپلماسی نیازمند صبر فراوان و درک عمیق از طرف مقابل و از شرایط کلی است. مسئله ایران را نمی‌توان جدا از بافت منطقه‌ای دید. اوضاع امنیتی در حال دگرگونی چشمگیر است و چند کشور درگیر آن‌اند. اما سرنوشت خاورمیانه در نهایت به دو موضوع بستگی دارد: مسئله فلسطین و آینده ایران.

ـ و سرنوشت اروپا به اوکراین گره خورده است. در آنجا نیز آژانس نقش دارد. شما می‌کوشید آتش‌بسی پیرامون نیروگاه زاپوریژیا برقرار کنید؛ شش راکتور که هفته‌هاست تنها با برق ژنراتورهای دیزلی خنک می‌شوند.

این وضع نمی‌تواند ادامه یابد. ما طولانی‌ترین قطعی برق از خطوط بیرونی نیروگاه را تجربه کرده‌ایم. این منطقه جنگی است، و خطوط برق در نواحی تحت کنترل روسیه باید تعمیر شوند. از این رو با اوکراینی‌ها و روس‌ها در حال گفت‌وگو هستیم و دیپلماسی رفت‌وبرگشتی در پیش گرفته‌ایم، با این امید که تعمیرات هرچه زودتر آغاز شود.

ـ از آغاز جنگ علیه اوکراین، شما سه بار با ولادیمیر پوتین دیدار کرده‌اید. وقتی روبه‌روی رئیس‌جمهور روسیه می‌نشینید، به چه می‌اندیشید؟

به ضرورت مطلق گفت‌وگو با او.

ـ ذهن خود را از جنگ و جنایات جدا می‌کنید؟

من بر مأموریتم تمرکز می‌کنم و بر نقشی که در این گفت‌وگو دارم. می‌پرسم اینجا چه می‌کنم، چرا روبه‌روی او نشسته‌ام، چرا اجازه داده این گفت‌وگو انجام شود؟ آژانس توانسته است حضور خود را در نیروگاهی که اکنون در کنترل روس‌هاست حفظ کند، حضوری مستقل و پایدار بیش از سه سال.

ـ وضعیت آنجا شکننده است.

بله، شکننده است. اما بدون گفت‌وگو و بدون ارتباط با طرف‌های درگیر، آژانس یا هر سازمان بین‌المللی دیگری ارزش چندانی ندارد. به‌نظر من، در سال‌های اخیر سازمان‌های بین‌المللی در ساختن پل میان طرف‌ها بی‌اثر شده‌اند. اگر به منازعات گوناگون جهان بنگرید ـ که کم هم نیستند ـ درمی‌یابید ویژگی مشترکشان این است که سازمان ملل کاملاً غایب است.

ـ شما برای دبیرکلی سازمان ملل، که سال آینده باید جانشین تازه‌ای بیابد، نامزد شده‌اید. چه خواهید کرد که بهتر باشد؟

حل منازعه، مأموریت اصلی سازمان ملل است. این همان ایده‌ای بود که باعث ایجاد سازمان شد، اما با گذر زمان آن‌قدر رنگ باخته که دیگر به‌سختی شناخته می‌شود. من این ایده را در کار خود و در کار دیگران می‌بینم؛ در پرونده ایران، در رابطه چین و ژاپن بر سر نیروگاه فوکوشیما، و در بسیاری از جاهایی که آژانس نقشی دارد و من توانسته‌ام راه‌حل‌هایی بیابم.

ـ فکر می‌کنید شیوه کاری خود در آژانس را می‌توانید به سازمان ملل منتقل کنید؟

باور دارم سازمان ملل در جهانی که روزبه‌روز تکه‌تکه‌تر می‌شود، یا باید معنای خود را بازیابد و نقش سازنده‌ای در سیاست بین‌الملل ایفا کند، یا به‌تدریج به فراموشی سپرده خواهد شد ـ روندی که هم‌اکنون آغاز شده است. مردم دیگر به سازمان ملل توجهی ندارند، اما همچنان باور دارند که این نهاد می‌تواند نقشی مهم داشته باشد. حتی کسانی مانند ترامپ، که دیدگاه انتقادی دارند، چنین می‌گویند. اگر فرصت یابم، می‌توانم با کشورهای عضو همکاری کنم تا سازمان ملل را کارآمدتر سازیم.

ـ آیا از ترامپ برای نامزدی خود حمایت می‌گیرید؟

من به حمایت همه نیاز دارم؛ از ولادیمیر پوتین، شی جین‌پینگ، کشورهای اروپایی، هند، پاکستان، برزیل و آفریقای جنوبی ـ همه می‌خواهند که سازمان ملل موفق باشد.

ـ باز به اروپا برگردیم. سخنگوی پوتین، دیمیتری پسکوف، نسبت به ارسال موشک‌های «تام‌هاوک» به اوکراین هشدار داده و گفته است ممکن است پایان بدی داشته باشد. چقدر خطر آغاز جنگ هسته‌ای از سوی روسیه در اروپا جدی است؟

من احتمال استفاده مستقیم از سلاح هسته‌ای در این جنگ را چندان زیاد نمی‌دانم، اما نمی‌توان آن را کاملاً منتفی دانست. فدراسیون روسیه هشدارهایی داده، ولی هیچ‌یک به‌روشنی تهدید مستقیم نیست. در این میان نوعی ابهام وجود دارد، همان‌گونه که در میان کشورهای دارای سلاح هسته‌ای در ائتلاف آتلانتیک نیز دیده می‌شود.

ـ کشورهای ناتو خود با مشکل دیگری روبه‌رویند؛ آن‌ها درباره چتر هسته‌ای امریکا دچار تردید شده‌اند. لهستان، برای نمونه، در اندیشه دستیابی مستقل به سلاح هسته‌ای است. این امر برای موازنه هسته‌ای در اروپا چه معنایی دارد؟

این نکته‌ای بسیار مهم است. فرسایش نظام منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای یکی از بزرگ‌ترین خطراتی است که با آن روبه‌رو هستیم. اگر روزی جهان به‌جای نه کشور هسته‌ای، نوزده کشور هسته‌ای داشته باشد، احتمال بروز جنگ هسته‌ای به‌صورت هندسی افزایش می‌یابد. بنابراین باید همگی از اصل عدم گسترش حمایت کنیم. این نظام کامل نیست، اما بی‌تردید بسیار بهتر از جهانی است که در آن کشورهای اروپایی، آسیایی یا حاشیه خلیج فارس به تسلیحات اتمی دست یابند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید