جنگ ابرقدرتها بر سر تایپه/مانورهای نظامی پکن و واشنگتن در اطراف تایوان به چه معناست
سربازان چینی در حال آماده شدن برای جنگ؛ این تصویری است که پکن به جهان مخابره می‌کند. در هر مانور نظامی، دایره محاصره تایوان تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌شود.
سربازان چینی در حال آماده شدن برای جنگ؛ این تصویری است که پکن به جهان مخابره می‌کند. در هر مانور نظامی، دایره محاصره تایوان تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌شود. هدف چین مشخص است: به‌دست آوردن کنترل تایوان. از سوی دیگر گزارش‌ها نشان می‌دهند که ایالات متحده حضور نظامی خود در منطقه ایندوپاسیفیک را افزایش داده و حتی رزمایش‌هایی را مبنی بر غرق کردن کشتی‌های چینی انجام داده است. چرا آمریکا و چین، این دو ابرقدرت جهانی بر تایوان متمرکز شده‌اند؟ تایوان چه مزیتی برای چین و آمریکا دارد؟ مردم تایوان چه می‌خواهند؟
این موقعیت مکانی تایوان است که آن را به نقطه اشتعال ژئوپلیتیکی تبدیل کرده. جمعیت تایوان حدوداً 23 میلیون نفر است و جزیره اصلی آن فقط 130 کیلومتر با سرزمین اصلی چین فاصله دارد. جزایر کوچک اطراف تایوان نیز تحت کنترل تایپه قرار دارند. به گزارش دویچه‌وله، تصاویر ویدئویی اخیری که ارتش آزادی‌بخش چین منتشر کرده در واقع نشان می‌دهد که بر هدف خود برای تصرف تایوان مصمم است. چین، تایپه را بخشی از قلمرو خود می‌داند و برای پس گرفتن آن در صورت لزوم از زور استفاده خواهد کرد.
جدایی تایپه از چین
در دهه40 میلادی درگیری میان کمونیست‌ها و ملی‌گرایان در چین جنگ داخلی را رقم زد. کمونیست‌ها پیروز شدند و کنترل سرزمین اصلی چین را به‌دست گرفتند. ملی‌گرایان هم به تایوان گریختند.
در واقع، از سال 1949 از زمانی که چیانگ کای‌شک به تایوان فرار کرد و حزب کومینتانگ را تشکیل داد، رهبران چینی تهدیدهای خود را برای بازپس‌گیری این جزیره بی‌وقفه ادامه داده‌اند. در ابتدا این امری واقع‌بینانه به‌نظر نمی‌رسید چون چین قدرت جنگی چندانی نداشت. به گزارش اکونومیست، در سال 1978، زمانی که چین تصمیم گرفت تا اقتصاد خود را باز کند و اصلاحاتی را انجام دهد، تایوانی‌ها سرمایه‌گذاری‌های خود را در چین آغاز کردند: در نتیجه این وابستگی‌های اقتصادی بسیاری از تایوانی‌ها به این باور رسیدند که هیچ وقت هیچ جنگی با چین رخ نمی‌دهد. بیشتر تایوانی‌ها همچنان نسبت به این موضوع بی‌تفاوتند. اما حمله روسیه به اوکراین و حتی رزمایش‌های نظامی اخیر چین در تنگه تایوان برخی‌ها را متقاعد کرده که وقوع هر گونه درگیری محتمل است.
در چند سال گذشته، مجموعه‌ای از مقامات عالی‌رتبه اعلام کرده‌اند که چین تا سال 2027، به تایوان حمله خواهد کرد.به گزارش مجله تایم دو سال پیش جوزف وو، وزیر وقت خارجه تایوان و دو سال قبل‌تر از آن مارک میلی، رئیس وقت ستاد مشترک ارتش آمریکا و امسال پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا نیز همین دیدگاه را مطرح کرده‌اند.
کری براون، استاد مطالعات چین و مدیر موسسه لو چین در کینگز کالج لندن در مجله تایم می‌نویسد با توجه به هشدارهای متعدد شاید تاریخ 2027 نزدیک به قطعیت باشد اما دلایل بسیاری مبنی بر عملی نشدن آن وجود دارد؛ از جمله واقعیت نگران‌کننده‌ای که چین می‌تواند به خواسته‌های خود در تایوان حتی بدون شلیک یک گلوله برسد.
گمانه‌زنی‌ها درباره سال 2027 را می‌توان از دیدگاه افرادی که آنها را بیان می‌کنند و انگیزه‌هایشان نگاه کرد. تایوانی‌ها نیاز دارند که احساس حمایت و محافظت داشته باشند بنابراین قابل درک است که می‌خواهند جهان این تهدیدها را جدی بگیرد. صحبت از حمله قریب‌الوقوع به تایوان نقطه‌نظر اعتراضی خوبی برای بقیه کشورهای جهان است تا پشت آمریکا بایستند و پیش از آنکه چین اقدامی بکند با آن روبه‌رو شوند.
از سوی دیگر چینی‌ها عمدتاً ساکت مانده‌اند. شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین به‌خودی خود صحبت‌های بسیاری درباره یکپارچه‌سازی کرده اما علناً هیچ جدول زمانی ارائه نکرده است. با توجه به تمام مولفه‌های ترسناکی که در مورد تمام رهبران کنونی چین وجود دارد، احتیاط هم توصیفی از رویکرد آنهاست. شرایط داخلی چین از نظر اقتصادی پرچالش است و نگرانی حزب کمونیسم این است که ممکن است فقط یک شورش با براندازی فاصله داشته باشد. یک اقدام نظامی بزرگ و اشتباه می‌تواند هرج‌ومرج رقم بزند. بنابران به گفته کری براون آنها زمانی اقدام می‌کنند که از موفقیت عملیات خود اطمینان داشته باشند.
در یک دهه گذشته چین از اشکال مختلفی از تاکتیک‌های ارعاب به‌جز درگیری نظامی استفاده کرده. فعالیت‌هایی که عموماً به فشار «منطقه خاکستری» شناخته می‌شوند، به این معنا که پیروزی در جنگ بدون درگیری مستقیم صورت بگیرد. برخی از تحلیل‌گران آمریکایی معتقدند که هدف چین از پای درآوردن تایوان و تشویق مردم این جزیره به این نتیجه‌گیری است که بهترین و شاید تنها گزینه آنها یکپارچه‌سازی تایوان با سرزمین اصلی باشد؛ اقدامی که به حزب کمونیسم چین این امکان را می‌دهد تا بدون اعمال زور تایوان را به چین الحاق کند.
در سال 2016، چین یکی از کانال‌های بانفوذ ارتباطاتی بین دو سرزمین را تعلیق کرد، گردشگری به تایوان را محدود کرد و به سازمان‌های مسافرتی بین‌المللی فشار آورد تا تایوان را در فهرست استان‌های چین قرار دهند. تایوان گزارش داده است که هکرهای چینی هر روزه سازمان‌های دولتی تایوانی را مورد هزاران حمله سایبری قرار می‌دهند. چین همچنین کشورهایی را که با تایوان رابطه دارند تهدید کرده است: در سال 2021، پکن تجارت خود با لیتوانی را به‌دلیل بازگشایی دفتر نمایندگی تایوان در پایتخت این کشور قطع کرد. پس از سخنرانی لی در روز ملی تایوان در اکتبر 2024، چین رزمایش دریایی و مانورهای جنگی را در نزدیکی تنگه تایوان انجام داد که به‌مثابه هشدارهای جدی علیه «اقدامات جدایی‌طلبانه نیروهای استقلال تایوان» بود.
در این میان نگرانی تحلیل‌گران امنیتی ایالات متحده این است که قابلیت‌های روزافزون نظامی و قاطعیت چین و همچنین وخامت روابط می‌تواند منجر به رویارویی چین و آمریکا شود. ارتش چین روز به روز مدرن‌تر می‌شود و همچنان بر تایوان متمرکز مانده است. چین استفاده از زور را برای رسیدن به یکپارچه‌سازی متمرکز کرده است و ایالات متحده هم احتمال دفاع از تایوان در صورت حمله چین را رد نکرده است.
برخی معتقدند که 2049 سال مهمی است: صدمین سال جمهوری خلق چین و شی تاکید کرده که یکپارچه‌سازی با تایوان برای دستیابی به آنچه «رویای چینی» می‌خواند، امری ضروری است و در آن زمان است که چین قدرت بزرگ خود را بازیابی خواهد کرد.
به گفته برخی از تحلیل‌گران حمله روسیه به اوکراین در سال 2022 می‌تواند جسارتی به پکن برای حمله‌ای مشابه داده باشد. برخی دیگر نیز می‌گویند که چین ممکن است با مشاهده چالش‌های روسیه احتیاط بیشتری اتخاذ کند.
آمریکا تا اینجا سیاست دوپهلویی را در قبال آن به کار گرفته است. واشنگتن از اواخر دهه 70 میلادی، پکن کمونیست را به عنوان تنها دولت مشروع چین به‌رسمیت شناخت. اما در عین حال روابط غیررسمی خود با تایوان را حفظ کرده و به‌عنوان محافظ تایپه شناخته می‌شود.
چرا آمریکا و چین نمی‌توانند از تایوان دست بکشند؟
در وهله اول به موقعیت استراتژیک تایوان و سه تنگه اطراف آن برمی‌گردد. در طرف غرب این جزیره تنگه تایوان قرار گرفته که یک مسیر تجاری مهم برای پکن، تایوان و دیگر کشورها به شمار می‌رود. تقریباً بزرگترین کشتی‌های جهان از این تنگه عبور می‌کنند. در طرف شمال، تنگه میاکو بین تایوان و جزایر ژاپن قرار گرفته. در سمت جنوب نیز تنگه باشی بین تایوان و فیلیپین است.
برای چین، دو تنگه باشی و میاکو در اطراف تایوان مهم‌ترین آبراه‌های استراتژیک به سمت اقیانوس آرام به شمار می‌روند. ویکتور گائو، دیپلمات سابق چینی و معاون یک اندیشکده چینی که به حزب کمونیست نزدیک است به دویچه وله می‌گوید که تایوان وسط خط ساحلی چین قرار گرفته. او می‌گوید تایوان مستقیماً به اقیانوس آرام راه دارد و اگر یک کشور خارجی تایوان را تصرف کند در واقع می‌تواند دسترسی چین به اقیانوس را قطع کند. مقامات آمریکایی می‌گویند هم‌اکنون هیچ پیاده نظامی در تایوان ندارند اما این جزیره نقش مهمی در استراتژی آمریکا بازی می‌کند. دلیل آن به پایگاه‌های آمریکایی در این منطقه برمی‌گردد.
اگر پایگاه‌های آمریکا در کره جنوبی، ژاپن و فیلیپین را به یکدیگر متصل کنید، زنجیره‌ای را تشکیل می‌دهند که تایوان در مرکز آن قرار می‌گیرد. دیوید سکس کارشناس اندیشکده شورای روابط خارجی که پیشتر در موسسه آمریکایی در تایوان که به‌عنوان سفارت آمریکا در تایوان نیز عمل می‌کند، کار کرده، می‌گوید: «تایوان در قلب آنچه که آمریکا «اولین زنجیره جزیره» خطاب می‌کند، قرار گرفته. این زنجیره به آمریکا اجازه می‌دهد تا از متحدان خود در این منطقه مقابل تهدیدهای چین محافظت کند».
آمریکا برای تقویت «زنجیره جزیره» همکاری‌های نظامی خود با ژاپن و فیلیپین را گسترش داده است. به‌طور مثال، سال گذشته آمریکا به یک پایگاه نظامی در شمال فیلیپین درست در کنار تنگه باشی دسترسی پیدا کرد. در اوایل امسال آمریکایی‌ها و فیلیپینی‌ها برای ارسال پیامی واضح به پکن مانورهای نظامی مشترکی را در این آب‌ها انجام دادند و حتی یکی از کشتی‌های ساخت چین که در اختیار نیروی دریایی فیلیپین بود را غرق کردند.
مردم تایوان چه می‌خواهند؟
به‌تازگی یک سریال تلویزیونی 10 قسمتی به‌نام «حمله روز صفر» ساخته شده که به شیوه‌های الحاق تایوان به چین می‌پردازد. این سریال نقطه عطفی در فرهنگ‌سازی تایوانی‌ها به‌شمار می‌رود. پوما شن، یکی از اعضای پارلمان تایوان که یکی از مشاوران ساخت این سریال نیز هست، در سال 2021 یک سازمان غیردولتی که به آموزش‌های دفاع مدنی می‌پرداخت موسوم به آکادمی کوما را تشکیل داد. در آن زمان خیلی‌ها مخالف چنین تلاش‌هایی بودند و باور داشتند که تایوان نیازی به آماده‌سازی «ذهنیت پیش از جنگ» ندارد. اما امروز افراد بیشتری برای کارگاه‌های اطلاعات جنگی و «برنامه‌ریزی تخلیه» مردمی ثبت‌نام کرده‌اند.
دولت تایوان هم در همین راستا اقداماتی انجام داده است. سال گذشته خدمت سربازی اجباری از 4 ماه به 12 ماه تمدید شد. لای چینگ ته، رئیس‌جمهور تایوان نیز طرح‌هایی را برای افزایش بودجه دفاعی از 2/5 درصد به 3درصد از تولید ناخالص داخلی اعلام کرد.
به گزارش اندیشکده شورای روابط خارجی اکثر مردم تایوان از وضعیت موجود حمایت می‌کنند. بر اساس نظرسنجی یکی از مراکز تحقیقات عمومی در تایپه، عده بسیار کمی از یکپارچه‌سازی تایوان با جمهوری خلق چین حمایت می‌کنند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که اکثریت مردم الگوی «یک کشور، دو سیستم» را رد می‌کنند؛ عقیده‌ای که پکن آن را در قبال خودمختاری هنگ‌کنگ اجرا کرده است.
عده بسیاری از مردم تایوان احساس نزدیکی بیشتری با تایوان دارند تا سرزمین اصلی. به‌گزارش نظرسنجی دانشگاه ملی چنگچی حدوداً 63درصد از ساکنان تایوان خود را منحصراً تایوانی می‌دانند. در مقایسه، حدوداً 31 درصد خود را هم تایوانی می‌دانند هم چینی و فقط 3درصد خود را صرفاً چینی می‌دانند؛ دیدگاهی که از سال 1994 تا به امروز محبوبیت کمتری پیدا کرده است.
