رویکرد معامله‌گرایانه ترامپ در قبال آفریقا
روز گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا میزبان رهبران کشورهای گابن، گینه بیسائو، لیبریا، موریتانی و سنگال در مراسم ناهار برای گفت‌وگوهای تجاری در کاخ سفید بود.
روز گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا میزبان رهبران کشورهای گابن، گینه بیسائو، لیبریا، موریتانی و سنگال در مراسم ناهار برای گفت‌وگوهای تجاری در کاخ سفید بود. این دیدار بر «فرصت‌های تجاری» متمرکز بود که می‌تواند هم به نفع کمپانی‌های آمریکایی و هم شرکای آفریقایی باشد. مراسم ناهار نشان می‌دهد که دولت ترامپ نمی‌خواهد قاره آفریقا را نادیده بگیرد و برنامه دارد تا به‌صورت گزینشی تعامل کند.
اهداف دولت واضح‌اند: تضمین توافقی در مورد مواد معدنی و زنجیره‌های تامین و به‌ویژه رقابت با چین. این امر بازتابی از موضعی است که مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده در اوایل ماه جولای گرفته بود؛ زمانی که اعلام کرد آمریکا آنچه که او الگوی کمک‌رسانی خیریه‌محور به کشورهای خارجی را به همکاری با کشورهایی که «هم توانایی و هم تمایل کمک به خود را دارند» ترجیح می‌دهد. از حالا به بعد، سفرای آمریکا در آفریقا بر اساس تعداد توافق‌های تجاری که رقم بزنند، رتبه‌بندی می‌شوند. این رویکرد معامله‌گرایانه در سیاست خارجی برای بسیاری از رهبران کشورهای آفریقایی امری آشناست. در واقع برخی از آنها این شیوه را ترجیح می‌دهند؛ کسانی که از دیدن جایگزینی روایت‌های قدیمی ایالات متحده و متمرکز بر حکومتداری خوب، حقوق بشر و نهادسازی با معامله‌گری راضی خواهند بود. با این حال انتخاب مهمانان برای شرکت در مراسم ناهار با رئیس‌جمهور یادآور این است که رویکرد دولت ترامپ می‌تواند تصادفی باشد.
رهبران کشورهای غربی و آفریقای مرکزی برخی از اقتصادهای نسبتاً کوچک را دعوت کردند که اکثر آنها از اولویت‌های واضح برای آمریکا برخوردار نیستند. اشتباه است که این فهرست مهمانان را بیش از حد تفسیر کنیم؛ دعوت از جوزف بواکای، رئیس‌جمهور لیبریا فرصت‌طلبانه بود چون او در حال حاضر در آمریکا حضور دارد. اما برخی از انگیزه‌ها روشن است.
گنجاندن سنگال و گابن احتمالاً نشان‌دهنده نوعی هدف برای پاداش به کشورهایی است که اخیراً به گذارهای سیاسی مطابق با قانون اساسی دست یافته‌اند (به‌ویژه در مورد گابن پس از کودتای سال 2023). رؤسای‌جمهور گینه بیسائو و موریتانی بدون شک در مورد چگونگی مقابله با انتقال مسیرهای مواد مخدر و مهاجران غیرقانونی صحبت خواهند کرد. برنده اصلی اومارو سیسوکو امبالو، رئیس‌جمهور گینه بیسائو است. در صورتی که آمریکا در گینه بیسائو سفارت ندارد و منفعت تجاری حداقلی برای آمریکا در کشور وجود دارد، دعوت از او عجیب به‌نظر می‌رسد.
امبالو به‌طور مرتب به روسیه، اروپا و آسیا سفر می‌کند و خود را یک دولتمرد بین‌المللی نشان می‌دهد اما او با چالش‌های داخلی قابل‌توجهی روبه‌روست و از زمانی که انتخابات دسامبر را به تعویق انداخته در سمت خود باقی مانده است. قانونمندی دولت ادامه‌دار او مشخص نیست و دعوت ترامپ از او نشان‌دهنده نمایشی قابل‌توجه از حمایت از جایگاه اوست. کشورهای آفریقایی کم‌کم شاهد تغییر رویکرد دولت ترامپ هستند. برخی از اشکال جدید تعامل آمریکا اصلاً مثبت نیستند. در ماه آوریل، کشور کوچک آفریقایی لسوتو که عمدتاً الماس و پوشاک صادر می‌کند، بالاترین میزان تعرفه «روز آزادی» یعنی 50درصدی را دریافت کرد، صرفاً به این دلیل که هیچ کالایی را از آمریکا وارد نمی‌کند و تراز تجاری شدیداً نابرابری وجود داشت.
آفریقای جنوبی تقریباً بلافاصله مورد هدف دولت قرار گرفت و کاخ سفید مدعی تبعیض دولتی علیه کشاورزان سفیدپوست شد. واشنگتن همچنین خصومت‌هایی با پرونده دیوان بین‌المللی دادگستری پرتوریا علیه اقدامات اسرائیل در غزه دارد. اما عضویت آفریقای جنوبی در بریکس رابطه این کشور با آمریکا را به آزمایش گذاشته است. ترامپ به بریکس مشکوک است و تهدید کرده تعرفه‌های بیشتری را بر کشورهای همسو با بریکس وضع خواهد کرد؛ امری که می‌تواند تبعات جدی برای آفریقای جنوبی و همچنین مصر و اتیوپی داشته باشد.
رهبران آفریقایی متوجه خواهند شد که هر کسی که روابط شخصی با ترامپ داشته باشد می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر سیاست‌های ترامپ در آفریقا تاثیر بگذارد. ایلان ماسک تاجری که در آفریقای جنوبی به‌دنیا آمده در روزهای اول دولت ترامپ همین نفوذ را داشت، فارغ از روابط سیریل رامافوسا، رئیس‌جمهور این کشور. دیپلماسی ترامپ در آفریقا در ماه آوریل با انتصاب ماساد بولوس به‌عنوان مشاور ارشد برای قاره آفریقا تقویت شده است. بولوس پیش از این به‌عنوان مشاور ارشد رئیس‌جمهور در امور اعراب و خاورمیانه خدمت کرده است. هنوز باید منتظر ماند تا ببینیم رویکرد معامله‌ای ترامپ در آفریقا چگونه در مقابله با نفوذ پکن در آفریقا عمل خواهد کرد.
