دیپلمات پشت پرده

پس از دو هفته گفت‌وگوهای متناوب محرمانه میان ویلیام برنز، رئیس آژانس مرکزی اطلاعات آمریکا (CIA)، دیوید بارنیا، رئیس دستگاه اطلاعات اسرائیل (موساد) و محمدبن عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر، عاقبت پرونده آتش‌بس در جنگ غزه به نتیجه رسید. ویلیام برنز، مذاکره‌کننده اصلی آمریکا در این توافق، یکی از باسابقه‌ترین دیپلمات‌های آمریکایی است که از آغاز ریاست‌جمهوری جو بایدن، به‌عنوان رئیس آژانس مرکزی اطلاعات منصوب شده‌است. در شرایطی که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا مسئولیت مذاکرات علنی آمریکا با اسرائیل و کشورهای عربی منطقه را برعهده داشت، این ویلیام برنز بود که در قطر، مسئولیت مذاکرات پیچیده آتش‌بس در غزه را برعهده داشت. با موضع‌گیری‌های علنی آمریکا و سرسختی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و کابینه راستگرا و جنگ‌طلبش، کسی انتظار نداشت که مذاکرات غیرعلنی برنز در قطر به نتیجه درخوری برای توقف جنگ و کشتار در غزه برسد. نخستین بار ۹ نوامبر بود که اکسیوس از آغاز مذاکرات رؤسای دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل و نخست‌وزیر قطر در دوحه پرده برداشت. در آن دوران مقام‌های آمریکایی یک‌صدا با آتش‌بس در جنگ غزه مخالفت می‌کردند و با موضع رژیم اسرائیل برای ادامه جنگ در غزه همراهی می‌کردند. کسی فکر نمی‌کرد که همزمان با این پیام‌های علنی، یک دیپلمات ارشد پیشین و رئیس کانونی دستگاه اطلاعاتی آمریکا، در حال تلاش برای رسیدن به آتش‌بس در غزه باشد.
ویلیام برنز، با مذاکرات محرمانه و پشت‌پرده بیگانه نیست. برنز بیش از چهار دهه پیش وارد دستگاه دیپلماسی ایالات متحده شد و از آن زمان بارها و بارها دیپلمات مرجع واشنگتن برای شرکت در مذاکرات سطح بالا و پرمخاطره بوده‌است. هیلاری کلینتون، وزیر خارجه پیشین آمریکا او را «صندوقچه اسرار» دستگاه دیپلماسی آمریکا خوانده‌است و جان کری، وزیر خارجه دوم دولت باراک اوباما او را «دیپلمات دیپلمات‌ها» توصیف کرده‌است. سال ۲۰۱۳ مجله آتلانتیک او را «سلاح سری دیپلماتیک» توصیف کرد. برنز خیلی زود توانست خود را به‌عنوان یک دارایی ارزشمند به دستگاه دیپلماسی آمریکا ثابت کند. درحالی‌که بسیاری از دیپلمات‌های کهنه‌کار آمریکایی برای رسیدن به مقام‌هایی مانند معاون یا دستیار وزیر خارجه، باید دست‌کم ۲۰ سال سابقه کار داشته‌باشند، ویلیام برنز با نزدیک به ۱۰ سال سابقه به‌عنوان دستیار وزیر خارجه آمریکا در دوران بیل‌کلینتون منصوب شد و هم در دوران وزارت وارن کریستوفر و هم در دوران وزارت مادلین آلبرایت، دستیار وزیر خارجه بود. جایگاه او در وزارت خارجه فقط منحصر به دولت‌های دموکرات نبود، او در دوران ریاست‌جمهوری جورج بوش هم دستیار کالین پاول و پس از آن سفیر آمریکا در مسکو و مسئول بزرگ‌ترین سفارتخانه آمریکا در خارج از کشور بود.
برنز به همراه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کنونی رئیس‌جمهور آمریکا، سال ۱۳۹۱ مسئول مذاکرات محرمانه با دیپلمات‌های ایران در پایتخت عمان بودند. این مذاکرات زمینه‌ساز مذاکرات علنی شد که نهایتاً به توافق برجام منتهی شد. بعد از آنکه سال ۲۰۱۴ در آستانه اعلام توافق هسته‌ای، برنز نهایتاً از وزارت خارجه آمریکا بازنشسته شد، سال ۲۰۲۰ و با انتخاب جو بایدن به ریاست‌جمهوری، او بار دیگر فراخوانده شد تا مسئولیت سازمان سیا را برعهده بگیرد. درحالی‌که دولت بایدن در بسیاری از اهداف سیاست خارجی خود از جمله کاهش تنش با چین، بهبود روابط با روسیه و حل و فصل مسائل خاورمیانه توفیق‌های چندانی نیافته‌است، هرازچندگاهی برنز، در مقام رئیس دستگاه اطلاعاتی مامور می‌شود تا مشکلات موجود را رفع و رجوع کند. در پی افزایش تنش‌ها با چین و آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، او تاکنون سفرهایی به چین و اوکراین داشته‌است و حالا در پرونده غزه نیز به‌عنوان دیپلماتی کارکشته مسئولیت مذاکرات آتش‌بس را بر عهده گرفته‌است. برنز علاوه بر توانایی بسیار بالا در دیپلماسی و به نتیجه رساندن مذاکرات پیچیده و سخت، دیپلماتی رئالیست محسوب می‌شود. پس از آغاز جنگ اوکراین بارها در میان تحلیل‌گران به نامه افشاشده او به‌عنوان سفیر آمریکا در روسیه در سال ۲۰۰۸ به وزیر خارجه وقت آمریکا، کاندولیزا رایس اشاره شده‌است که در آن نوشته‌بود: «ورود اوکراین به ناتو، خط قرمزی قرمزتر از هر خط دیگر در میان نخبگان روسیه و نه‌تنها پوتین است.» بسیاری با یادآوری این نامه او را به‌عنوان فردی معرفی می‌کنند که از ۱۵ سال پیش، نسبت به وقوع جنگ اوکراین به سیاستگذاران در واشنگتن هشدار داده‌است.