تعطیل به حکم ترامپ/ بررسی توقف فعالیت صدای آمریکا و رادیو اروپای آزاد
رابطه ترامپ با رسانه‌ها در اغلب قریب به مطلق موارد چندان گرم نبوده است. این سردی البته دوسویه است؛ نه ترامپ از رسانه‌ها خیلی دل خوشی داشته، نه رسانه‌ها از او خوششان می‌آمده است.
رابطه ترامپ با رسانه‌ها در اغلب قریب به مطلق موارد چندان گرم نبوده است. این سردی البته دوسویه است؛ نه ترامپ از رسانه‌ها خیلی دل خوشی داشته، نه رسانه‌ها از او خوششان می‌آمده است. او پنج سال پیش و در دوران ریاست‌جمهوری اولش به تصریح گفت: «رسانه‌های خبری در کشور ما جعلی هستند و در بسیاری موارد کاملاً فاسدند.»
دو روز پیش هم دوباره نظر منفی‌اش نسبت به رسانه‌هایی چون واشینگتن‌پست، وال استریت ژورنال، MSDNC، CNN، ABC، CBS و NBC را تکرار کرد: «هر چیزی که دلشان بخواهد می‌نویسند. کاری که آنها انجام می‌دهند،کاملاً غیرقانونی است.»
او سیاست این رسانه‌ها برای رهایی از مشکلات‌شان را «محکوم کردن ترامپ» دانست و البته راهکار مقابله با چنین رویکردی را نیز شفاف بیان کرد: «تمام کاری که باید انجام دهید این است که با آنها سختگیرانه برخورد کنید و درنهایت آنها را محکوم کنید. آن‌وقت شما را رها می‌کنند.»
انتقام‌جویی ترامپ
ترامپ دور دوم معمای بسیاری از تحلیلگران است. برخی می‌گویند، معتدل‌تر رفتار خواهد کرد و بعضی دیگر نظری کاملاً مخالف دارند. نمونه‌اش فرانسیس فوکویاما که در گفت‌وگو با یاشکا مونک با این دیدگاه که دوره دوم ترامپ با دور اولش تفاوت زیادی نخواهد داشت، مخالفت کرده و گفته، او آمده تا انتقام بگیرد. از نظر فوکویاما، ترامپ فعلی همانقدر تندرو است که خیلی‌ها می‌ترسیدند باشد، بنابراین او نظام آمریکا را زیر ضرب خود خواهد گرفت؛ آن‌هم با آمادگی خیلی بیشتر برای به انجام رساندن خواسته‌هایش.
در بعد رسانه‌ای به‌نظر می‌رسد حق با فوکویاما باشد، زیرا اینک خط‌ونشان‌های ترامپ نه‌فقط رسانه‌های خصوصی، بلکه رسانه‌های دولتی آمریکا را نیز در برگرفته به‌نحوی‌که نخست ایلان ماسک، وزیر «بهره‌وری» دولت ترامپ، در حساب کاربری خود در شبکه «ایکس» خواستار تعطیلی رادیو صدای آمریکا و رادیو اروپای آزاد شد و نوشت: «دیگر کسی به آنها گوش نمی‌دهد»، سپس خود ترامپ روز شنبه با صدور فرمانی اجرایی با هدف کوچک‌سازی دولت، حکم به انحلال و تعدیل نیرو در هفت سازمان فدرال ازجمله سازمان فدرال میانجی‌گری و آشتی کارگری، مرکز بین‌المللی وودرو ویلسون برای پژوهشگران در مؤسسه اسمیتسونیان، مؤسسه خدمات موزه و کتابخانه، شورای بین‌سازمانی ایالات‌متحده در امور بی‌خانمان‌ها، صندوق مالی توسعه اجتماعی، آژانس توسعه کسب‌وکارهای اقلیت‌ها و آژانس رسانه‌های جهانی ایالات‌متحده داد.
این آخری، سازمانی است در حوزه خبرگزاری‌های دولتی با بودجه‌ای بیش از 900 میلیون دلار که شامل رسانه‌هایی چون «صدای آمریکا»، «رادیو اروپای آزاد»، «رادیو آسیای آزاد»، «رادیو سوا» و «تلویزیون الحره» (هر دو به زبان عربی) و «رادیو و تلویزیون مارتی» (مخصوص کشور کوبا) می‌شود.
ترامپ توجیه صدور این حکم را «جلوگیری از اتلاف پول مالیات‌دهندگان آمریکایی برای تأمین بودجه تبلیغات افراطی» دانست و بدین‌ترتیب و در پی امضای این فرمان، مایکل آبراموویتز، مدیر «صدای آمریکا» اعلام کرد که چاره‌ای ندارد جز این‌که تمام پرسنل این شبکه رادیو و تلویزیونی شامل بیش از ۱۳۰۰ خبرنگار، تهیه‌کننده و نیروهای پشتیبانی را به مرخصی اجباری بفرستد.
آبراموویتز در بیانیه‌اش همچنین به سابقه 80 ساله صدای آمریکا در مقابله با فاشیسم و کمونیسم و تلاش برای تحقق آزادی و دموکراسی نیز اشاره کرد. او ضمن پذیرش لزوم «اصلاحات سنجیده» در صدای آمریکا، اقدامات فعلی دولت ترامپ را «صدمه‌ای شدید به قابلیت‌های این رادیو» دانست و چنین امری را در وضعیتی که «رقبای آمریکا نظیر ایران، چین و روسیه دارند میلیاردها دلار پول صرف ایجاد روایت‌های غلط برای بی‌اعتبار ساختن ایالات‌متحده می‌کنند»، نادرست دانست. آبراموویتز از مخاطبان 360 میلیونی صدای آمریکای در 48 زبان سخن گفت و افزود: «در دیکتاتوری‌های زیادی صدای آمریکا تنها منبع قابل اعتماد اخبار و اطلاعات بوده است.»
سخنان آبراموویتز ناظر است بر سابقه تاریخی صدای آمریکا که البته این تاریخچه با تاریخ رادیو اروپای آزاد و رادیو آسیای آزاد هم شباهت‌هایی دارد. رادیو صدای آمریکا در میانه جنگ جهانی دوم افتتاح شد و بعد از جنگ و از سال 1947 میلادی، پخش برنامه‌های روسی برای ارتباط با مردم شوروی را نیز در دستور کار خود قرار داد.
بعدتر بخش‌های عربی و کردی افزوده شد و از سال 1358، ارتباط با مخاطبان فارسی‌زبان نیز مورد توجه قرار گرفت. در سال‌های اخیر تعداد زبان‌ها در برنامه تلویزیونی به 25 زبان و در برنامه رادیویی به 48 زبان رسیده بود. رادیوی اروپای آزاد هم پس از جنگ جهانی دوم به‌خصوص برای اطلاع‌رسانی و انتقال آزاد اخبار به کشورهای بلوک شرق راه‌اندازی شد.
این سازمان با بودجه حدود ۲۷۰ میلیون دلاری، بیش از ۲ هزار کارمند داشت و برنامه‌هایی را به ۴۹ زبان برای حدود ۵۰ کشور پخش می‌کرد. رادیو آسیای آزاد اما در سال ۱۹۹۶ تأسیس شد و برای خود چنین رسالتی را در نظر داشت؛ پخش اخبار بدون سانسور به کشورهای فاقد رسانه‌های مستقل چون چین، میانمار، کره شمالی و ویتنام.
خوشحالی سلطنت‌طلبان، نگرانی چپ‌ها
با وجود اذعان برخی از کارشناسان رسانه به اهمیت نقش این رسانه‌ها در مقابله آمریکا با شوروی و حکومت‌های اقتدارگرا در دوران جنگ سرد، در سال‌های اخیر نقدها نسبت به کارایی این رسانه‌ها بیشتر شده بود. این نکته‌ای است که مدیر اجرایی منصوب ترامپ در صدای آمریکا، کری لیک که خود نیز پیش‌تر مجری اخبار بود، بر آن انگشت تاکید می‌گذارد: «اعتماد مردم به رسانه‌ها معیوب شده و برای بازسازی آن باید کار خیلی زیادی انجام شود.»
در میان کاربران ایرانی نیز واکنش‌های متفاوتی نسبت به تعطیلی صدای آمریکا و رادیو فردا ابراز می‌شود. برخی تعطیلی این دو رسانه را باعث اختلال در «فضای گردش آزاد اخبار و اطلاعات و افکار در زبان فارسی» می‌دانند و برخی دیگر ازقضا معتقدند، این دو رسانه نه‌تنها کمکی به پیشبرد دموکراسی در ایران نکرده‌اند بلکه در عمل نقشی مخرب داشته‌اند و سخنگوی جریان‌هایی مشکوک شده‌اند.
به‌صورت کلی در میان جریان‌های سیاسی خارج‌نشین، بیشتر منتقدان این تصمیم ترامپ، جریان‌های چپ‌گرا و بیشتر طرفداران این تصمیم جریان‌های سلطنت‌طلب و البته دیگر جریان‌های مخالف چپ‌ها هستند. در عین حال برخی این تصمیم را نشانه‌ای از توافق آتی ترامپ با جمهوری اسلامی ایران و حتی روسیه قلمداد می‌کنند و معتقدند، باید این پروژه را در بستر تلاش ترامپ برای تنش‌زدایی تفسیر کرد.
به حال ما فرقی نمی‌کند
در داخل ایران نیز برخی از رسانه‌ها از تعطیلی «شبه رسانه ضدایرانی» خبر دادند و برخی دیگر بدون تحلیلی خاص، فقط به انعکاس خبر پرداختند. عباس عبدی اما در این زمینه معتقد است، تعطیلی این رسانه‌ها تاثیر چندانی بر مخاطبان آنها و رسانه‌های داخلی ندارد.
از نظر عبدی، این تاثیر را شاید بیشتر بتوان در روابط ایالات‌متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران موثر دانست. از نظر عبدی: «کسی که VOA نگاه می‌کند، در نبود VOA می‌رود سراغ بی‌بی‌سی فارسی یا ایران اینترنشنال.
او در نبود VOA باز هم سراغ صداوسیما نمی‌آید.» در مورد رسانه‌های مستقل داخلی هم عبدی بر این تصور است که رسانه‌های مستقل در این سال‌ها از رسانه‌هایی چون رادیو فردا صدای آمریکا متاثر نبوده‌اند و اگر محدودیت‌ها از دست‌وپای آنها برداشته شود، فارغ از بود و نبود رسانه‌های خارج‌نشین، آنها امکان ارتباط گسترده‌تر با مخاطب را پیدا خواهند کرد.
درنهایت عبدی کارنامه این رسانه‌های تعطیل‌شده را نیز از نظر فعالیت حرفه‌ای، به‌خصوص باتوجه به وابستگی مالی آنها به بودجه‌های دولت آمریکا مثبت قلمداد نمی‌کند و می‌گوید، هیچ‌گاه هم خیلی پیگیر این شبکه‌ها نبوده است.
