آویختن به ملجا بایکوت

بایکوت‌ها یکی از مؤثرترین ابزار برای بیان مخالفت با سیاست‌ها، اقدامات و فعالیت‌های دولت‌ها و نقض حقوق بشر است. برای ما ایرانی‌ها معروف‌ترین بایکوت، تحریم تنباکو بود که در اعتراض به واگذاری امتیاز انحصار تجارت توتون و تنباکو در سفر سوم ناصرالدین‌شاه قاجار به خارج از ایران شکل گرفت و این اولین و بزر‌گ‌ترین جنبش در برابر استبداد و استعمار شناخته می‌شد که با حکم میرزای‌شیرازی مصرف تنباکو تحریم شد و ماجرایی که همه‌ی ایرانی‌ها می‌دانند مردم با فتوای میرزا، قلیان‌ها را شکسته و توتون و تنباکو را به آتش کشیدند.

اگر بخواهیم در دل تاریخ سفری کنیم تا ریشه‌ی واژه‌ی بایکوت را بیابیم به‌نام چارلز بایکوت می‌رسیم که استفاده از این واژه در زبان انگلیسی از زمان نزاع زمین در ایرلند آغاز شد و بعد از آن در طول تاریخ شاهد بایکوت‌های مختلفی بوده‌ایم؛ بایکوت هنری فورد توسط یهودیان در دهه‌ی 1920، تحریم کالاهای ژاپنی در چین پس از جنبش چهارم مه 1919، بایکوت محصولات آمریکایی در چین در راستای تحولات 1906ـ1905 و در اعتراض به قانونی که علیه مهاجرت چینی‌ها به آمریکا در 1882 تصویب شده بود.

به‌مرور زمان بایکوت‌ها از بایکوت اجتماعی یک فرد یا کشور فراتر رفت، به بایکوت‌های اقتصادی، ورزشی و سیاسی رسید و بعد هم به بایکوت‌ فرهنگی. اسرائیل یکی از دولت‌هایی است که طی سال‌ها به‌خاطر اقداماتش با اعتراضات، انتقادات و تحریم‌های متعددی از سوی کشورها مواجه شده است. در همین جشنواره‌ی ونیز که چندی پیش برگزار شد، چند فیلمساز از سکوی این جشنواره استفاده کردند و اعتراض‌شان را به جنگ غزه بیان کردند؛ اسکندر کوپتی و سارا فریدلند دو فیلمسازی بودند که نسل‌کشی اسرائیل را محکوم کردند.

هان کانگ، نویسنده‌ی برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات برخلاف رسم مرسوم برندگان جوایز نوبل، از برگزاری کنفرانس خبری امتناع کرد و دلیلش هم کاملاً سیاسی بود. او به تراژدی‌های جهانی مانند جنگ روسیه و اوکراین و همین‌طور اسرائیل و فلسطین اشاره کرده بود. تازه‌ترین بایکوت از سوی اهالی ادبیات و دنیای نشر است تا توجهات را به جنگ در غزه و اعتراض به آن بیان کنند.

نویسندگان مطرحی چون سالی رونی، ریچل کوشنر و آرونداتی روی، با بیش از هزار نویسنده و افراد حرفه‌ای در صنعت نشر، خواهان تحریم نهادهای فرهنگی اسرائیل شد‌ه‌اند و با امضای بیانیه‌ای اعلام کردند که نهادهای فرهنگی اسرائیل را تحریم می‌کنند. امضاکنندگان این نامه اعلام کرده‌اند که با ناشران، جشنواره‌ها، آژانس‌های ادبی و نشریاتی که در نقض حقوق فلسطینی‌ها شامل اعمال سیاست‌ها و رویه‌های تبعیض‌آمیز یا طبیعی جلوه دادن و توجیه آپارتاید و نسل‌کشی اسرائیل سهیم هستند، همکاری نخواهند کرد، همچنین نهادهایی که هرگز به‌طور عمومی حقوق غیرقابل انکار مردم فلسطین را براساس حقوق بین‌الملل به‌رسمیت نشناخته‌اند نیز تحریم خواهند شد.

این کمپین توسط جشنواره ادبی فلسطین ‌راه‌اندازی شده است؛ جشنواره‌ای که در سال 2008 برای ترویج اهمیت فرهنگ در غلبه بر قدرت سیاسی و به چالش کشیدن انزوای فرهنگی کرانه‌ی باختری تأسیس شد. در بیانیه‌ امضاکنندگان این نامه آمده است: «ما به‌عنوان نویسندگان، ناشران، کارکنان جشنواره‌های ادبی و سایر فعالان کتاب، این نامه را منتشر می‌کنیم درحالی‌که با عمیق‌ترین بحران اخلاقی، سیاسی و فرهنگی قرن بیست‌و‌یکم روبه‌رو هستیم.

از اکتبر گذشته اسرائیل دست‌کم ۴۳ هزار 362 فلسطینی را در غزه به شهادت رسانده و این پیرو ۷۵ سال آوارگی، پاکسازی قومی و آپارتاید است.» آن‌ها گفته‌اند که فرهنگ نقشی اساسی در عادی‌سازی این بی‌عدالتی‌ها ایفا کرده است و نهادهای فرهنگی اسرائیل که اغلب به‌طور مستقیم با دولت همکاری می‌کنند، در مخفی کردن، پنهان‌سازی و سرکوب میلیون‌ها فلسطینی طی دهه‌ها نقش داشته‌اند و آن‌ها به‌عنوان کارکنان‌ صنعت نشر نمی‌توانند با وجدان راحت با نهادهای اسرائیلی همکاری کنند، بدون اینکه رابطه آن‌ها را با آپارتاید و آوارگی مردم فلسطین بررسی کنند.

اما انجمن وکلای حامی اسرائیل به این نامه بدجور واکنش نشان داده و نامه‌ای به انجمن نویسندگان، انجمن ناشران و اتحادیه ناشران مستقل فرستاده است که این تحریم را «تبعیض‌ علیه اسرائیلی‌ها» دانسته و گفته‌اند که نویسندگان شرایط مشابهی را بر ناشران، جشنواره‌ها، آژانس‌های ادبی یا نشریات هر ملیت دیگری تحمیل نمی‌کنند و تهدید کردند که شرکت در این تحریم، خطرات قانونی برای امضاکنندگان وجود خواهد آورد.

حالا بیش از یک‌سال از حمله‌ی اسرائیل به نوار غزه می‌گذرد و هر روز بی‌گناهان بیشتری در این جنگ کشته می‌شوند، هر فردی به هر روشی که می‌تواند اعتراض می‌کند و سعی در رساندن صدای اعتراضش به گوش ناشنوای جهانیان دارد. اعتراض، انتقاد و بایکوت شاید تنها ملجأهایی باشند که بتوان کمی جلوی سبعیت در این جنگ را گرفت و با تکرار آن، توجه بیشتری به آن جلب کرد.