افزایش تنش‌ها یا همدلی؟

صبح یکشنبه ۲۳ اردیبهشت‌ماه، محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی با حفظ سمت به‌عنوان دبیر چهل‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر منصوب شد. محمد خزاعی که تهیه‌کنندگی آثاری ازجمله «به وقت شام»، «امپراتور جهنم»، «پشت دیوار سکوت»، «قلاده‌های طلا»، «برخورد خیلی نزدیک»، «احضارشدگان»، «جعبه موسیقی»، «پشت پرده مه» و «پیک‌نیک در میدان جنگ» را برعهده داشته است، سال ۱۴۰۰ به سمت رئیس سازمان سینمایی کشور منصوب شد.

ادغام دو جشنواره ملی و جهانی فیلم فجر ازجمله تصمیم‌گیری‌های خزاعی برای این رویداد بود و براین‌اساس از سال ۱۴۰۱ سازمان سینمایی تصمیم گرفت که  جشنواره ملی و جهانی فجر را به‌صورت یکپارچه تحت عنوان «جشنواره بین‌المللی فیلم فجر» برگزار کند.

در این سه سال که خزاعی در سازمان سینمایی حضور دارد ما شاهد برگزاری سه دوره دبیری جشنواره فیلم فجر بوده‌ایم. سال ۱۴۰۰ مسعود نقاش‌زاده، دبیر چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر شد. این دوره از جشنواره که در زمان اوج شیوع ویروس کرونا برگزار شد، با انصراف مسعود کیمیایی از شرکت در بخش مسابقه آغاز شد.

همچنین دبیر جشنواره به‌دلیل صیانت از آرای مردم و نیز حفظ حقوق صاحبان آثار، به‌طور کل «سیمرغ مردمی» را حذف کرد که این تصمیم تاکنون نیز با واکنش‌های مثبت و منفی زیادی همراه بوده است.

در دوره چهل‌ویکم مجتبی امینی، عنوان دبیری جشنواره را به خود اختصاص داد و شاید بتوان گفت که با تحریم گسترده فیلمسازان و هنرمندان یکی از عجیب‌ترین دوره‌های جشنواره سپری شد زیرا هنرمندان به‌دلیل اعتراضات سیاسی و اجتماعی سال ۱۴۰۱ در این جشنواره حضور پیدا نکردند.

مجتبی امینی دوره بعد نیز دبیر جشنواره فیلم فجر باقی ماند. انتصاب محمد خزاعی درحالی رقم خورد که چندی‌پیش بحث برکناری او از سمت ریاست سازمان سینمایی به‌صورت جدی مطرح شده بود. این تصمیم این گمانه‌زنی را ایجاد می‌کند که با انتصاب سمت دوم به این فرد در مدت زمانی کوتاه سمت اول از او گرفته شود.

با انتخاب محمد خزاعی به‌عنوان دبیر جشنواره فیلم فجر، پس از سیدعزت‌الله ضرغامی در دوره چهاردهم (سال ۷۴) و زنده‌یاد سیف‌الله داد در دوره شانزدهم (سال ۷۶) برای سومین‌بار است که معاون سینمایی وزیر فرهنگ همزمان دبیر جشنواره فجر می‌شود و این تصمیم تاکنون مخالفان و موافقانی داشته است.

دبیر مورد اعتماد نداریم

کیوان کثیریان، منتقد سینما معتقد است که معنی اینگونه انتصاب‌ها این است که ما کسی را نداریم که به او اعتماد داشته باشیم و دبیری جشنواره فجر را به آن فرد بسپاریم. مانند مربی‌ای که خودش وارد زمین می‌شود تا بازی کند زیرا به بازیکنانش اعتماد ندارد.

او می‌گوید: «محمد خزاعی یک دوره دبیر جشنواره فجر بوده است اما این دلیل نمی‌شود که سمت دبیر جشنواره فجر را برای خودش نگه دارد و من این تصمیم را عجیب می‌بینم. البته اگر فضای شایسته‌سالاری در کشور ما برقرار بود، اکنون خیلی از افراد در جایگاه‌شان حضور نداشتند. این تصمیم ازیک‌طرف نشان‌دهنده وجود اختلاف در تیم معاونت سینمایی دولت است و ازطرفی این ایده را تقویت می‌کند که در مدت‌زمان کمی سمت ریاست معاونت سینمایی از محمد خزاعی گرفته خواهد شد.»

محمود گبرلو، منتقد سینما که به‌عنوان داور و عضو هیئت‌انتخاب در جشنواره فیلم فجر حضور داشته است اما با این انتخاب موافق است و درباره دلایل این موافقت به «هم‌میهن» می‌گوید: خوشحالم که دولت سیزدهم پس از دو سال در عرصه سینما متوجه شد که در انتخاب دبیر جشنواره فیلم فجر اشتباه کرده است.

انتخاب مجتبی امینی بیشتر جنبه سیاسی داشت تا جنبه سینمایی. مسئولان فکر می‌کردند که در آن زمان باید شخصی را به‌عنوان دبیر فجر انتخاب کنند که افکار او نزدیک به دولت سیزدهم باشد اما عملکرد بد او در جشنواره فیلم فجر باعث شد به این موضوع پی ببریم که نزدیک‌بودن به دولت باعث رونق جشنواره فجر نمی‌شود بلکه تعامل با اهالی سینما باعث رونق یک جشنواره ملی می‌شود. طبیعتاً رونق جشنواره فیلم فجر موجب اتحاد و همدلی اهالی سینما و رونق تولید فیلم و استقبال گرم مخاطبان از سینما و گردش اقتصادی سینما، همچنین فرهنگ کشور می‌شود.

باتوجه به این اتفاق بسیار مهم است که دبیر این رویداد دانش برگزاری یک جشن باشکوه را داشته باشد. آقای خزاعی به‌رغم اینکه در یک سمت دولتی هستند اما واقعیت‌های سینما را درک می‌کنند. به‌هرحال انتقادهایی به شیوه عملکرد ایشان در سازمان سینمایی وجود دارد اما فکر می‌کنم انتخاب او به‌عنوان دبیر فجر تصمیم درستی بوده است.

تکرار اشتباهات گذشته؟

محمد خزاعی تجربه دبیری سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر را در سال 1390 در کارنامه کاری خود دارد. گبرلو با اشاره به تجربیات سال‌های گذشته خزاعی بیان می‌کند: «تجربه سال‌های دور آقای خزاعی در دوره سی‌ام نشان داده است که او در شیوه‌های اجرایی جشنواره و جذب و توجه بیشتر به فیلم و سینماگران موفق عمل کرده است و نگاه روشن‌تری نسبت به سینما دارد. متاسفانه در دو سال گذشته اعتراضاتی نسبت به جشنواره وجود داشت و برخی سینماگران اعتصاب کردند اما مسئولان دوره قبل نتوانستند بین اهالی سینما دوستی ایجاد کنند و حتی گاهی تنش را بیشتر می‌کردند.»

فیلمسازان همواره نسبت به جشنواره فیلم فجر انتقاداتی داشته‌اند، این انتقادات در سال‌های اخیر حتی به بیانیه‌های تند و اعتصاب جشنواره ختم شده است. در این شرایط به‌نظر می‌رسد انتخاب شخصی مانند محمد خزاعی که در مسند سازمان سینمایی به‌عنوان بزرگترین نهاد دولتی ایران در حوزه سینما نشسته است، به دوقطبی موجود میان اهالی سینما دامن بزند.

کثیریان در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «برخی از هنرمندان که به جشنواره فیلم فجر علاقه دارند، در هر شرایطی در این رویداد شرکت می‌کنند مانند امسال و به‌نظر من تفاوتی برای این هنرمندان ندارد که چه کسی دبیر جشنواره فیلم فجر باشد، مگر اینکه مانند دو دوره قبل اتفاق خاصی رخ دهد.»

گبرلو در پاسخ به این پرسش توضیح می‌دهد: «اعتراض داشتن به یک جریان فرهنگی و نقد یک جشنواره سینمایی حق طبیعی هر فرد فرهنگی و هنری است و ما نمی‌توانیم افراد را مجاب کنیم که تمام اهالی سینما باید از همه برنامه‌های دولت برای سینما تبعیت کنند. طبیعتاً ممکن است برخی نسبت به شرایط موجود نقد داشته باشند و معترض باشند اما ابتدا باید ببینیم که این تعداد معترضان چقدر می‌توانند در روند کلی سینما تاثیر بگذارند و دوم اینکه متولی که برای جشنواره انتخاب می‌شود، نباید به دوقطبی شدن اهالی سینما دامن بزند.

در سال‌های گذشته نیز نقدها و اعتراضاتی نسبت به روند برگزاری جشنواره فیلم فجر وجود داشت اما در دو سال گذشته این اعتراضات پررنگ‌تر شدند اما به عقیده من این اعتراضات و نقدها خیلی تاثیری در روند جشنواره فیلم فجر نداشته است. در دو سال گذشته متاسفانه دوقطبی کردن جشنواره به اختلافات اهالی سینما دامن زد و آقای خزاعی نباید تجربه غلط گذشته را تکرار کنند، همچنین باید تعامل خوبی با فیلمسازان داشته باشند و جشنواره بستر همدلی و تعامل فیلمسازان باشد.»

جشنواره فیلم فجر به‌هرحال یکی از مهم‌ترین رویدادهای سینمایی کشور است و حال باید منتظر ماند و دید که رئیس سازمان سینمایی در راستای سمت جدید خود چه تصمیماتی را برای دوره جدید فجر درنظر دارد.