راه باز پرواز بازارها / دولت برای متوقف کردن قیمت ارز و طلا چه می‌تواند بکند؟
جهش نرخ ارز در روزهای گذشته، هم نمایندگان را به تک و تا انداخته تا وزیر اقتصاد را استیضاح کنند و هم باعث شده شایعه برکناری رئیس بانک مرکزی در فضای مجازی شنیده شود.
جهش نرخ ارز در روزهای گذشته، هم نمایندگان را به تک و تا انداخته تا وزیر اقتصاد را استیضاح کنند و هم باعث شده شایعه برکناری رئیس بانک مرکزی در فضای مجازی شنیده شود. در این میان مردم نیز اگر نقدینگی داشته باشند تلاش می‌کنند آن را به طلا و دلار تبدیل کنند تا از تورم عقب نمانند و اگر پولی ندارند افزایش قیمت‌ها را تماشا می‌کنند.
در این میان عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد دولت چهاردهم که سکان اقتصادی کشور را در دست دارد، چند ماهی هست که نزدیکی نرخ بازار آزاد به نرخ نیما را دنبال می‌کند و مخالفان او در پارلمان این را بهانه کرده و افزایش این روزهای نرخ ارز را دلیل محکمی برای استیضاح همتی می‌دانند و در این میان محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی همراهی چندانی با این ایده‌های وزیر اقتصاد نداشته و از دولت قبل در این سمت باقی مانده، می‌تواند از افرادی باشد که احتمال از دست دادن صندلی ریاست را احساس می‌کند؛ هرچند این شایعه تکذیب شده باشد.
آن زمان که همتی سیاست نزدیک شدن نرخ نیما به بازار را دنبال می‌کرد، مشخص بود که این سیاست تبعات تورمی دارد. اما شاید خود همتی هم فکر نمی‌کرد چنین جهشی اتفاق بیفتد. وقتی می‌گوییم جهش، یعنی از رشد 45 درصدی از زمان تحلیف پزشکیان تا امروز صحبت می‌کنیم. 27 هزار تومان رشد قیمت دلار در 5 ماه، آن هم پیش از آنکه بسیاری از سیاست‌های ارزی دولت فرصت اجرا پیدا کرده باشد، زنگ هشداری بود که برای تیم اقتصادی به صدا درآمد.
در این چند روز نه عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد از چرایی این رشد چیزی گفت و نه محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی اشاره‌ای به این ماجرا کرد. تنها محمد شیریجیان معاون بانک مرکزی دیروز به مردم اطمینان داد که قیمت کالاهای اساسی تغییر نمی‌کند چون همچنان ارز ترجیحی به این کالاها اختصاص می‌یابد.
اما این اطمینان‌خاطر هم چندان قابل اتکا نیست چون دولت در بودجه سال بعد پیش‌بینی کرده نرخ ارز ترجیحی از 28500 تومان به 38500 تومان افزایش یابد و این یعنی رشد دوباره قیمت کالاهای اساسی. هرچند هنوز مجمع تشخیص مصلحت نظام با این مصوبه موافقت نکرده ولی در صورت تصویب نهایی، بازار کالاهای اساسی نیز شوک قیمتی را تجربه خواهد کرد.
البته بازار به سیاست‌های ارزی دولت کاری ندارد و راه خود را می‌رود. چنانکه در همین مدت یک ماه اخیر قیمت برنج و حبوبات رشد عجیبی داشت. یعنی پیش از افزایش نرخ ارز ترجیحی قیمت‌ها دستخوش تغییرات شد. این تغییرات هم بیش از آنکه تحت تاثیر اقلیم و میزان تولید باشد، به انتظارات تورمی بازار برمی‌گردد.
بانک مرکزی البته برای مهار قیمت طلا، در چند روز گذشته چندین نوبت حراج شمش برگزار کرد و خبر داد از هفته آینده پیش‌فروش سکه مرکزی انجام می‌شود و گواهی سکه منتشر خواهد شد. قیمت سکه امامی که داشت کانال 80 میلیون تومان را تجربه می‌کرد تحت تاثیر این سیاست‌ها، کمی عقب نشست و 73 میلیون و 500 هزار تومان قیمت خورد اما این‌ها نیز راه‌حل‌های موقت و دم‌دستی است. راه علاج باید به طور جدی پیدا شود تا این بیمار رو به احتضار نیفتد.
ایده تک‌نرخی کردن ارز برای جلوگیری از فساد ارز چندنرخی، سیاست مورد تاییدی است ولی برای کاهش تبعات اجرای این سیاست باید راه‌حل‌هایی را همزمان در دستور کار داشت تا هم جلوی انتظارات تورمی گرفته شود و هم رشد واقعی تبدیل به جهش نشود.
مهمترین پیش‌زمینه برای اجرای سیاست ارز تک‌نرخی، داشتن ذخایر کافی ارز است. بنابراین برای دست یافتن به هدف یکسان‌سازی نرخ ارز لازم است موانعی که جلوی ورود ارز به کشور را می‌گیرد از سر راه برداشت. امروز با دو مانع بزرگ در این زمینه مواجه هستیم. سد اول ترامپ و سیاست فشار حداکثری به تهران است و سد دوم عدم عضویت ایران در FATF.
هرچند امروز FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال بررسی است ولی مخالفان زیادی مقابل این عضویت صف کشیده‌اند که می‌توانند در تصمیم مجمع نقش داشته باشند. از طرف دیگر راه‌های مذاکره با آمریکا چندان هموار نیست و مشخص نیست دولت بتواند با کشورهای غربی به یک فهم مشترک و توافق در زمینه انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای دست یابد.
در این میان نقش تحریم‌ها و حضور دونالد ترامپ رئیس‌جمهور جدید آمریکا را نباید نادیده گرفت. علی سعدوندی، محمدتقی فیاضی و حمیدرضا میرمعینی از اقتصاددانان و کارشناسان بازار در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این پرسش پاسخ دادند که تیم اقتصادی دولت چهاردهم در چند ماه حضور در پاستور چه کارهایی را باید انجام می‌داد و در آینده باید چه راهی را دنبال کنند.
