در سطح زمین مخزن سد چم‌شیر لایه‌های نمکی وجود ندارد
جوابیه وزارت نیرو به گزارش «هم‌میهن»:
جوابیه وزارت نیرو به گزارش «هم‌میهن»:
پیرو درج مطلبی با عنوان «خطر تکرار فاجعه گتوند» در روزنامه وزین هم‌میهن، ضمن تقدیر از حساسیت نویسنده محترم نسبت به موضوعات زیست‌محیطی، اطلاعات و تحلیل‌های ناقص و گاه نادرستی در آن وجود دارد که خواهشمند است برای تنویر افکار عمومی نسبت به توضیحات این شرکت اقدام فرمایید.
در سطح زمین مخزن سد چم‌شیر لایه‌های نمکی وجود ندارد
محدوده جنوب غرب ایران عمدتا از سازندهای گروه فارس تشکیل شده است. این سازند‌ها شامل یابده، گچساران، میشان و آغاجاری می‌باشند. عمده سدهای جنوب غرب ایران روی این سازند‌ها بالاخص گچساران قرار دارد. سدهای کوثر، مارون، گتوند و جره در ایران و سد موصل در عراق نمونه‌ای از این سدهاست که روی سازند گچساران واقع شده و کیفیت منابع آب این سدها نیز تحت‌تاثیر نمک در سازند گچساران قرار نگرفته است.
در سد چم‌شیر با اکتشافات سطحی و زیرسطحی انجام‌‌شده شواهدی مبنی بر وجود نمک در سطح وجود ندارد و در بدترین حالت، فاصله لایه‌های نمک از سطح زمین 300متر در عمق است، لذا قیاس این سد با گتوند که در سطح زمین لایه‌های نمکی دیده شده بود، نادرست است.
درخصوص وجود گنبد نمکی به‌طور‌کل این گنبدها در محدوده شرقی گسل قطر کازرون دیده میشود، این درحالی‌است که سد چم‌شیر در غرب این گسل قرار دارد. با این حال پیمایش سطحی و استفاده از تصاویر هوایی، عدم وجود گنبد نمکی را تایید می‌کند.
حدود 30درصد از آورد آب رودخانه زهره در شرایط دبی کم رودخانه (بهار، تابستان و پاییز) از کیفیت مناسبی برخوردار نیست. این درحالی‌است که 70درصد از آورد سالانه آب رودخانه در زمستان و به‌صورت سیلاب‌های بزرگ و دارای کیفیت مناسب است. بنابراین برآیند آب داخل مخزن، شرایطی به‌مراتب بهتر از آب رودخانه دارد.
این موضوع با عنوان نقش تعدیلکنندگی کیفی آب پایین‌دست با ذخیره‌سازی سیلاب در ماه‌های‌تر و رهاسازی در طول سال، یکی از اهداف اولیه و مهم احداث سد است.
علت کیفیت نامناسب آب رودخانه، وجود چشمه‌های شور در 2منطقه از مسیر رودخانه و در پایین‌دست سد می‌باشد. با این حال، نتایج مدل‌سازی مخزن نشان می‌دهد که خاصیت تعدیلکنندگی سد باعث ارتقای شرایط کمی و کیفی پایین‌دست سد نسبت به رژیم طبیعی رودخانه خواهد شد.
۸۴درصد اراضی کشاورزی در پایاب سد مربوط به استان خوزستان بوده که شامل ۵۰هزار هکتار اراضی هندیجان و ۶هزار هکتار اراضی زیدون میشود که سد چشمیر با افزایش کیفیت و تنظیم کمیت آب رهاسازی شده، باعث افزایش راندمان کشاورزی در این منطقه خواهد شد و عملا شرایط کشت دوم را در فصولی که آب کیفیت مناسب ندارد، فراهم خواهد آورد.
شایان ذکر است، بدنه سد چم‌شیر روی آهک‌های ضخیم لایه میشان قرار گرفته است. ناودیس میشان که سد روی آن ساخته شده، دارای ضخامتی حدود 600متر و گستره آن از 6کیلومتری بالای محور تا 3کیلومتری پایین‌دست آن است. بدنه سد در بخش میانی آهک‌های میشان قرار گرفته و حدود 400متر در زیر آن نیز آهک و مارن‌های آهکی میشان قرار گرفته است. مقاومت فشاری آهک‌های میشان 60درصد از بتن بیشتر است، لذا سد در وضعیت پایداری کاملا مطلوب قرار دارد.
محمدحسین رنجبران، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و روابط عمومی
پاسخ کارشناسان محیط‌زیست به جوابیه وزارت نیرو درباره گزارش «خطر تکرار فاجعه گتوند»:
خطرناک نبودن سد چم‌شیر دروغ است
پنجم آذرماه و پس از هشدارهای فعالان محیط‌زیست درباره آبگیری سد چم‌شیر، گزارشی در روزنامه هم‌میهن با تیتر «خطر تکرار فاجعه گتوند»، منتشر شد که در آن نظرات کارشناسان درباره تهدیدها و خطرات آبگیری این سد نوشته شده بود. در این گزارش آمده است: «کنشگران محیط‌زیست در روزهای اخیر از هر فرصتی استفاده می‌کنند، تا هشتگ «نه به آبگیری سد چم‌شیر» را در فضای مجازی منعکس و مخالفت خود را با آبگیری این سد نشان دهند. سدی که در استان کهگیلویه‌وبویراحمد ساخته شده، مطالعات احداث آن در سال ۷۶ صورت گرفت و ذی‌نفعان احداث آن، وعده‌های زیادی درباره تاثیر احداث آن در رونق کشاورزی و صنعت گردشگری می‌دهند. محیط‌زیستی‌ها اما به این سد خوشبین نیستند، همانطور که به گتوند امیدی نداشتند. غیر از فعالان محیط‌زیست، این روزها اساتید دانشگاه‌ها، مسئولان سازمان محیط‌زیست و حتی بازوی پژوهشی مجلس هم پای‌کار آمده و ایراداتی به آبگیری سد «چم‌شیر» وارد کرده‌اند. اما در انتهای گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که نهم مهرماه امسال منتشر شد، فصل‌الخطابی آمده است، توصیه‌ای هشدار آمیز؛ به‌دلیل حساسیت کیفی نسبت به شوری و نواقص مطالعاتی موجود، انجام عملیات آبگیری سد
چم‌شیر در حال حاضر توصیه نمی‌شود.»
حالا اما وزارت نیرو در جوابیه‌ای با امضای محمدحسین رنجبران، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و روابط عمومی این وزارتخانه، به این گزارش واکنش نشان داده است. در این جوابیه آمده است: «پیرو درج مطلبی با عنوان «خطر تکرار فاجعه گتوند» در روزنامه وزین هم‌میهن، ضمن تقدیر از حساسیت نویسنده محترم نسبت به موضوعات زیست‌محیطی، اطلاعات و تحلیل‌های ناقص و گاه نادرستی در آن وجود دارد که خواهشمند است برای تنویر افکار عمومی، نسبت به توضیحات این شرکت اقدام فرمایید.
نبود لایه‌های نمکی در سطح زمین مخزن سد چم‌شیر
محدوده جنوب غرب ایران عمدتا از سازندهای گروه فارس تشکیل شده است. این سازند‌ها شامل پابده، گچساران، میشان و آغاجاری هستند. عمده سدهای جنوب‌غرب ایران روی این سازند‌ها مخصوصا گچساران قرار دارند. سدهای کوثر، مارون، گتوند و جره در ایران و سد موصل در عراق نمونه‌ای از این سدهاست که روی سازند گچساران واقع شده و کیفیت منابع آب این سدها نیز تحت‌تاثیر نمک در سازند گچساران قرار نگرفته است. در سد چم‌شیر با اکتشافات سطحی و زیرسطحی انجام‌‌شده شواهدی مبنی بر وجود نمک در سطح وجود ندارد و در بدترین حالت، فاصله لایه‌های نمک از سطح زمین 300متر در عمق است، لذا قیاس این سد با گتوند که در سطح زمین لایه‌های نمکی دیده شده بود، نادرست است. درباره وجود گنبدنمکی، به‌طور‌کل این گنبدها در محدوده‌شرقی گسل قطر کازرون دیده میشود، این درحالی‌است که سد چم‌شیر در غرب این گسل قرار دارد. بااین‌حال پیمایش سطحی و استفاده از تصاویر هوایی، عدم وجود گنبد نمکی را تایید می‌کند. حدود 30درصد از آورد آب رودخانه زهره در شرایط دبی کم رودخانه (بهار، تابستان و پاییز) از کیفیت مناسبی برخوردار نیست. این درحالی‌است که 70درصد از آورد سالانه آب رودخانه در
زمستان و به‌صورت سیلاب‌های بزرگ و دارای کیفیت مناسب است. بنابراین برآیند آب داخل مخزن، شرایطی به‌مراتب بهتر از آب رودخانه دارد. این موضوع با عنوان نقش تعدیلکنندگی کیفی آب پایین‌دست با ذخیره‌سازی سیلاب در ماه‌های‌تر و رهاسازی در طول سال، یکی از اهداف اولیه و مهم احداث سد است.»
در ادامه این جوابیه آمده است: «علت کیفیت نامناسب آب رودخانه، وجود چشمه‌های شور در ۲منطقه از مسیر رودخانه و در پایین‌دست سد است. با این حال، نتایج مدل‌سازی مخزن نشان می‌دهد خاصیت تعدیلکنندگی سد باعث ارتقای شرایط کمی و کیفی پایین‌دست سد نسبت به رژیم طبیعی رودخانه خواهد شد. ۸۴درصد اراضی کشاورزی در پایاب سد، مربوط به استان خوزستان بوده که شامل ۵۰هزار هکتار اراضی هندیجان و شش‌هزار هکتار اراضی زیدون میشود که سد چشمیر با افزایش کیفیت و تنظیم کمیت آب رهاسازی شده، باعث افزایش راندمان کشاورزی در این منطقه خواهد شد و عملا شرایط کشت دوم را در فصولی که آب کیفیت مناسب ندارد، فراهم خواهد آورد. شایان ذکر است، بدنه سد چم‌شیر روی آهک‌های ضخیم لایه میشان قرار گرفته است. ناودیس میشان که سد روی آن ساخته شده، دارای ضخامتی حدود ۶۰۰متر و گستره آن از شش‌کیلومتری بالای محور تا سه‌کیلومتری پایین‌دست آن است. بدنه سد در بخش میانی آهک‌های میشان قرار گرفته و حدود ۴۰۰متر در زیر آن نیز آهک و مارن‌های آهکی میشان قرار گرفته است. مقاومت فشاری آهک‌های میشان ۶۰درصد از بتن بیشتر است، لذا سد در وضعیت پایداری کاملا مطلوب قرار دارد.»
ممنوعیت در سازمان، جوابیه برای هم‌میهن!
حرف منتقدان اما همان است که بود. پس از انتشار این گزارش در روزنامه هم‌میهن، علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط‌زیست دوبار درباره آبگیری سد چم‌شیر واکنش نشان داد. نخستین‌بار نهم آذرماه بود که او ارائه‌نظر درباره آبگیری سد «چم‌شیر» را منوط به گزارش وزارت نیرو دانست و گفت: «تا وزارت نیرو نتایجش را درباره آبگیری سد چم‌شیر ندهد، نمی‌توانیم پاسخ دهیم و باتوجه به چاهک‌هایی که آنجا در عمق حفر شده و گمانه‌زنی‌هایی که هست، ما نظارت داریم ولی هنوز وزارت نیرو نتیجه را اعلام نکرده و تا این اتفاق نیفتد، پاسخ نمی‌دهیم.» او اما ۲۳ آذرماه، آب پاکی را روی دست وزارت نیرو ریخت و گفت، سازمان محیط‌زیست اجازه آبگیری «گتوند ۲» را نخواهد داد: «این موضوع تحت رصد سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار دارد. هفته گذشته به کهگیلویه‌وبویراحمد سفر کردم. این مسئله برایم مهم است و سازندهای منطقه را هم می‌شناسم. سازندهای گورپی، میشان، آغاجاری و گچساران ازجمله سازندهای زمین‌شناسی این منطقه است که معمولا املاح دارند و جنس سنگ به‌صورتی بوده که اگر به آن آب برسد یا انحلال ایجاد می‌کند یا کیفیت آب سریع تغییر خواهد کرد. سد چم‌شیر به‌ویژه دریاچه، روی سازند گچساران ساخته شده و طبق اطلاعات وزارت نیرو و مدیر آب منطقه‌ای استان کهگیلویه‌وبویراحمد و افرادی که تخصص زمین‌شناسی دارند می‌گویند، بهره‌برداری از سد مشکلی ندارد اما به ملت هم قول می‌دهیم که اجازه ایجاد گتوند ۲ را نخواهیم داد. کاملاً مسئله سد چم‌شیر باید به‌لحاظ علمی و تخصصی بررسی شود. من به آنها گفته‌ام و به ملت هم قول می‌دهم که اجازه ایجاد گتوند ۲ را نخواهیم داد. کاملا مسئله سد چم‌شیر باید به لحاظ علمی و تخصصی بررسی شود.» او این را هم گفت که: «من به وزیر نیرو نامه زده‌ام که چاهک و گمانه‌ها را تصادفی در محل دریاچه و سد احداث کنم و درواقع به نوع لایه‌لایه بررسی‌ها صورت بگیرد و به ما بگویند، جنس سنگ‌ها از چه است. همچنین معاون محیط‌زیست انسانی و گروه‌های تخصصی هم بررسی‌های لازم را انجام می‌دهند. اگر مشخص شد که آبگیری مشکلی برای محیط‌زیست ندارد به‌هرحال سد در مرحله بهره‌برداری بوده و سرمایه کشور محسوب میشود لذا عقل‌سلیم حکم می‌کند باتوجه به کم‌آبی و ایجاد دیواره سد، جلوی رودخانه، آبگیری شود. ازطرفی اگر مطمئن شویم محیط‌زیست آسیب می‌بیند، اجازه ایجاد گتوند ۲ را نمی‌دهیم. در وزارت نیرو برای آبگیری سد تا پایان آذرماه تاریخ اعلام کرده بودند، ولی ما گفتیم تا وقتی راستی‌آزمایی نشود و داده‌ها توسط مجموعه دوطرف تایید نشود، اجازه آبگیری به سد را از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست نخواهیم داد.» حالا دو کارشناس محیط‌زیست که در ماه‌های گذشته بارها درباره خطرهای آبگیری سد چم‌شیر هشدار داده بودند، در گفت‌وگو با هم‌میهن می‌گویند جوابیه وزارت نیرو بی‌اساس و اطلاعات آن غلط است. محمد درویش، فعال محیط‌زیست می‌گوید، اگر آنچه وزارت نیرو اعلام و ادعا کرده درست بود، چرا رئیس و معاون انسانی سازمان محیط‌زیست که متولی امر هستند، دستور توقف آبیاری سد چم‌شیر را داده‌اند؟ چرا کمیسیون اصل ۹۰ دستور توقف آبگیری را داده است؟ بر فرض که من نوعی اشراف ندارم، دستگاه‌های متولی هم اشراف ندارند؟ آنها هم متوجه نیستند؟ او ادامه می‌دهد: «مشخص است تردیدها و ابهامات جدی وجود دارد که رئیس سازمان محیط‌زیست گفته تا برطرف شدن ابهامات، فعلا سد آبگیری نمی‌شود. آشکار است نکات وزارت نیرو صحیح نیست که اگر صحیح بود، سازمان محیط‌زیست خواهان توقف آبگیری نمی‌شد. طبق گزارش زمین‌شناسی که دکتر امیربختیار و دکتر بهنودی که یکی از زمین‌شناسان به‌نام کشور که استاد دانشگاه تهران است، تاکید کرده‌اند بخش قابل‌توجهی از مخزن سد، متاثر از سازند گچساران در محدوده فروافتادگی دزفول است و فروافتادگی دزفول یکی از بخش‌های بسیار آسیب‌پذیر این سازند است. این افراد شناخته شده‌اند و نمی‌توان نظر آنها را انکار کرد. اینکه ادعا میشود لایه نمکی وجود ندارد، خود کارفرما این موضوع را به دانشگاه ایلام فرستاده برای بررسی و دانشگاه ایلام گمانه‌زنی کرده که نمک موجود در کمتر از ۳۰۰متری است و درنتیجه به‌شدت می‌تواند آسیب‌زننده باشد. این را خودشان بررسی کرده‌اند و قابل انکار نیست.» به‌گفته درویش: «درباره خاک کشاورزی در پایین دست سد چم‌شیر هم، پژوهش‌هایی که در موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور انجام شده، نشان می‌دهد میزان منیزیم همین الان هم در پایین‌دست سد چم‌شیر سه‌برابر بیشتر از حد مجاز است، یعنی در آستانه فروپاشی است و اگر هنوز به مرحله فروپاشی نرسیده به دلیل سیلاب‌هایی است که هرسال در آن منطقه اتفاق می‌افتد و خاکشویی می‌کند. حالا اگر این سد آبگیری شود، دیگر آنجا شاهد رخداد سیل هم نخواهیم بود، درنتیجه آب شیرین متوقف میشود و اراضی کشاورزی کاملا از حیز انتفاع خارج میشود. عملکرد سد می‌تواند موجب تخریب بیشتر و افت شدید حاصلخیزی خاک در منطقه هندیجان در شرق خوزستان شود. همین ابهامات باعث شده سازمان محیط‌زیست دستور توقف آبگیری سد را بدهد. الان آنها با ما طرف نیستند، با خود سازمان طرف‌اند. در آن منطقه آهک وجود ندارد اگر بود، باید سازمان محیط‌زیست جلوی آن را نمی‌گرفت و مجوز آبگیری می‌داد.» امیربختیاری، زمین‌شناسی هم که درباره خطرات و آسیب‌های آبگیری سد چم‌شیر پژوهشی را انجام داده و قرار است به‌زودی گزارش‌اش به کمیسیون اصل۹۰ مجلس برود به هم‌میهن می‌گوید، این گزارش درباره لایه‌های نمکی بستر دریاچه سد است: «این لایه‌ها صددرصد و از عمق سطح زمین تا ۳۰۰متری عمق دریاچه وجود دارند. اینکه می‌گویند آبگیری سد برای کشاورزی بهتر میشود، دروغ است. می‌گویند ما می‌خواهیم کیفیت آب را بالا ببریم، اما چنین چیزی نیست. در ظرف نمکی که نمی‌شود کیفیت آب را بالا برد.» او می‌گوید، در چندروز آینده، مسئله تعیین‌تکلیف میشود.
کارزار ۱۶هزار امضایی
باوجود اینکه مسئولان وزارت نیرو همچنان سر حرفشان هستند و آبگیری سد چم‌شیر را زیانبار نمی‌دانند، انتقادها همچنان از راه می‌رسد. به‌تازگی کارزاری برای درخواست توقف آبگیری سد چم‌شیر گچساران در سایت کارزار راه‌اندازی شده که تا لحظه تنظیم گزارش به ۱۶هزار امضا رسیده است. در متن این کارزار که خطاب به رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، رئیس کمیسیون اصل۹۰ قانون اساسی مجلس، رئیس کمیسیون کشاورزی و محیط‌زیست مجلس و رئیس سازمان بازرسی کل کشور نوشته شده، آمده است: «به آگاهی می‌رساند ما امضاکنندگان این نامه در راستای عمل به رسالت حرفه‌ای و اخلاقی، وظیفه خود دانسته که خطر آبگیری سد چم‌شیر (روی رودخانه زهره، در استان کهگیلویه‌وبویراحمد) را اعلام کرده و درخواست کنیم تا رفع کامل ابهامات زمین‌شناسی و محیط‌زیستی آبگیری سد مزبور به تعویق افتد. بر پایه شواهدی انکارناپذیر، رودخانه زهره به‌دلیل عبور از سازند تبخیری گچی-نمکی گچساران و سازند مارنی میشان شور شده و در محدوه مخزن سد چم‌شیر با ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰میکروزیمنس بر سانتیمتر هدایت الکتریکی با آبگیری، تجمع نمک آن افزایش یافته و شوری رود تا چندین برابر وضعیت فعلی خواهد رسید.» در ادامه این متن آمده است: «در مطالعات جدید زمین‌شناسی ۶۰درصد بستر دریاچه سد چم‌شیر از بخش آسیب‌پذیر نمکی سازند تبخیری گچساران تشکیل شده و برون‌زدگی نمکی در نزدیکی رودخانه زهره، واقع در بابا منیر در منطقه چم‌شیر کشف شده است. در بستر دریاچه سد گسل‌های فراوان نیز وجود دارد که با افزایش سطح تماس چهارکیلومتری مربعی فعلی مسیر رودخانه، به ۳۱کیلومتر مربع، با انحلال لایه‌های نمک و گچ، شوری آب مخزن چندین برابر افزایش یافته و تبخیر طبیعی در منطقه نیز باعث افت شدیدتر کیفیت آن میشود. علاوه بر آن، وجود ۱۱چاه نفت در داخل و حاشیه مخزن مخاطرات محیط‌زیستی غیرقابل پیش‌بینی دارد.» نویسندگان این کارزار نوشته‌اند: «بدیهی است بعد از آبگیری سد، قطع جریان سیلابی نیز رخ خواهد داد. قطع جریان سیلاب‌های زهره که هر سال نقش مهمی در نمک‌زدایی و ارتقای حاصلخیزی خاک با انتقال تدریجی دوونیم میلیون‌تن نمک به خلیج‌فارس دارد، می‌تواند خطر افزایش نمک و شور شدن زمین‌های کشاورزی در پایاب حوضه - مناطق زیدون تا هندیجان - را افزایش داده و با کاهش رطوبت، خطرات جدی در تشکیل کانون‌های ریزگرد در بخش جنوب‌شرقی خوزستان پدید آورد. افزون‌برآن، با بررسی گزارش ارزیابی محیط‌زیستی و زمین‌شناسی این سد، شواهد متعددی از مخدوش بودن اطلاعات، ارائه ناسازه‌هایی تامل‌برانگیز، همچنین حذف ریسک‌های احداث سد مشهود است که ضرورت بازنگری در این گزارش را تایید می‌کند. ازاین‌رو، ما امضاءکنندگان این نامه ضمن هشدار به عواقب آبگیری عجولانه، خواهان توقف آبگیری سد چم‌شیر تا پایان مراحل کارشناسی توسط متخصصان مستقل کشور بوده و درخواست انجام مطالعات عواقب و پیامدهای اجتماعی، محیط‌زیستی، اقتصادی و امنیتی ناشی از آبگیری و شوری آب در پایین‌دست، شهرها، روستاها، مراتع و اراضی کشاورزی تحت‌تاثیر و برآورد میزان خسارت‌های احتمالی وارده را داریم.» حسین آخانی، استاد محیط‌زیست دانشگاه تهران که یکی از نویسندگان این کارزار است، در یادداشتی برای خبرآنلاین نوشته است: «حکم اعدام زهره صادر شده است. زهره دختری بانمک، با گیسوان مواجی که هرروز با نسیمی از ییلاق‌های فارس تا دشت‌هایی سواحل خلیج‌فارس شانه می‌خورد. زهره از آخرین رودخانه‌های ایران است که سرنوشتی تلخ به‌جانش افتاده است، سرنوشتی شبیه کرخه، کارون، زاینده‌رود، سیمینه رود و صدها رودخانه بزرگ و کوچک کشور. رودخانه‌هایی که توسط گیوتین‌هایی به‌نام سد، یکی پس از دیگری سر بریده شدند. زهره نیز سرنوشت تلخی دارد. درست در دامن عروس، شمشیری به‌نام سد چم‌شیر آماده کرده‌اند تا زهره را به مسلخ ببرند. برای من که دوسالی است برای حفظ حیات زهره می‌جنگم، لحظات سختی بود و اینکه با توقف آبگیری سد، فرصتی پیش آمد که از تکرار حادثه تلخ گتوند جلوگیری شود، خدا را شکر می‌گویم. ما نیک می‌دانیم، هستند گروهی که بدون توجه به یافته‌های علمی ممکن است با یک تصمیم سیاسی مجددا نقشه کشتن زهره را اجرا کنند. لذا ما باید با کمک هم جلوی چنین اتفاقی را بگیریم.»
تاریخ زیر آب
چندروز پیش بود که ایسنا در گزارشی به‌نقل از دو کارشناس میراث‌فرهنگی نوشت که آبگیری سد چم‌شیر، علاوه بر آسیب‌های محیط‌زیستی، به میراث‌فرهنگی منطقه هم آسیب می‌زند. در این گزارش آمده است: «باستان‌شناسان با کاوش در حوضه سد «چم‌شیر» که به‌زودی آبگیری میشود، فرضیه استقرار فصلی زمستانی، تفرجگاه یا دسکره ساسانی را مطرح کردند. کاوش‌های پیشین باستان‌شناسان در این محوطه به آثاری با قدمت بیش از ۱۶ تا ۱۰هزار سال از دوره‌های فراپارینه سنگی، همچنین دوره‌های نوسنگی، عیلام میانه و اسلامی رسیده بود. سد «چم‌شیر» در ۲۵کیلومتری جنوب‌شرقی شهر دوگنبدان در استان کهگیلویه‌وبویراحمد و روی رودخانه زهره در مراحل پایانی ساخت قرار دارد و شمارش معکوس برای آبگیری آن نگرانی‌ها را درباره تکرار یک‌فاجعه، دوچندان کرده است؛ سدی که روی سازند گچساران -یعنی همان سازندی که سد گتوند روی آن بنا شده- ساخته شده است. اکنون سد چم‌شیر در آستانه آبگیری است و واکنش‌های فعالان محیط‌زیست و البته کنشگران میراث‌فرهنگی را نیز برانگیخته است؛ با آبگیری این سد، محوطه گسترده‌ای از دوره ساسانی برای همیشه غرق خواهد شد. در سال ۱۳۹۶ درنتیجه گمانه‌زنی و ارزیابی
اولیه باستان‌شناسان در محدوده آبگیری سد چم‌شیر، ۱۲۰محوطه باستانی شناسایی شد. کاوشگران همچنین استقرارگاه‌های موقت زیادی متعلق به عشایر کوچ‌رو را شناسایی کرده‌اند.»
به‌گفته محمدتقی عطایی، سرپرست هیئت فصل‌اول گمانه‌زنی نجات‌بخشی، کهن‌ترین شواهد به‌دست آمده از حوضه آبگیر سد چرمشیر در شهرستان گچساران به دوره «فراپارینه سنگی» ـ حدود ۱۶هزار تا ۱۰هزار سال پیش ـ مربوط میشود. سپس با وقفه‌ای طولانی، شواهد اندکی از استقرارگاهی از اواخر دوره نوسنگی به‌دست آمده که متعلق به شش‌هزار سال قبل است: «از دیگر کشفیات باستان‌شناختی در محدوده این سد می‌توان به استقرارگاهی از دوره «عیلام میانه» اشاره کرد که دارای هر دو سنت سفالگری شوشانی و انشانی است. اگرچه چند دژ و قلعه از دوره پساهخامنشی و ساسانی اهمیت این محدوده را در دوره‌های مذکور نشان می‌دهند، اما اوج توجه به این منطقه در قرون میانه اسلامی بوده که نشان از تراکم جمعیتی بالایی در منطقه دارد. محدوده سد «چم‌شیر» قابلیت بالایی برای پاسخگویی به برخی از مبهم‌ترین مسائل باستان‌شناسی ایران درباره کوچ‌نشینان دوره‌های مختلف خواهد داشت.»
سعید امیرحاجلو، سرپرست هیئت باستان‌شناسی کاوش محوطه تاریخی شماره ۱۰۶ در حوضه آبگیر سد چم‌شیر هم گزارشی از آخرین نتایج کاوش در این محوطه باستانی ارائه کرده است: «در مطالعات فاز میدانی و کاوش محوطه ۱۰۶، شواهدی ازجمله ساختارهای معماری سنگی، قطعات سفال دوران ساسانی تا سده‌های میانی اسلامی، اشیای‌سنگی و شیشه‌ای شناسایی و مستندنگاری شد. بر پایه تقدم و تأخر ساختارها، عمق پیدایش ساختارها، شیوه ساخت‌وساز، اختلاف پهنای دیوارها، نوع مصالح و مواد فرهنگی در لایه‌های هم‌سطح، به‌نظر می‌رسد نخستین دوره معماری در این محوطه، متعلق به دوره ساسانی است که بازسازی‌هایی را در دو فاز نشان می‌دهد و ساختارهایی منظم با قلوه‌سنگ، ملات گچ و اندود گچ شکل گرفته است.» استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تربیت‌مدرس گفته است: «درباره چیستی و نوع استقرار در محوطه ۱۰۶ در عصر ساسانی، باتوجه به کیفیت ساختارهای معماری، چشم‌انداز جغرافیایی پیرامون محوطه و وجود دو استودان در صخره‌های جنوبی مشرف به محوطه، می‌توان فرضیه‌های استقرار فصلی زمستانی، تفرجگاه یا یک دسکره ساسانی را مطرح کرد. پس‌ازآن، جوامع نیمه یکجانشین در سده‌های میانی اسلامی، به
ساخت‌وساز روی دیوارهای کهن‌تر اقدام کرده‌اند. ساختارهای سنگی با ملات گل، چیدمان نامنظم‌تر و پهنای متغیر دیوارها به این دوره از استقرار تعلق دارند. در فاز کتابخانه‌ای و نظری، مطالعاتی با هدف «تبـیین اهمیت و جایگاه محوطه در سلسله‌مراتبِ استقرارهای نواحی پیرامون رودخانه زهره و تبیین الگوهای معیشت جوامع محلی در این ناحیه در دوران ساسانی و اسلامی» در دست انجام است و براساس آن تفاهم‌نامه، تا اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در جریان خواهد بود.»
