زمستان اروپا یا خزان برجام؟
روزنامه هممیهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
با فرا رسیدن فصل سرما، ایران در مقایسه با اروپا فرصتهای بیشتری از دست خواهد داد
تروئیکای اروپایی روز شنبه در بیانیهای تند به طور ضمنی ایران را مسئول شکست احیای برجام معرفی کرد. البته این بیانیه با پاسخ ایران مواجه شد و ایران هم در مقابل، رویکرد آمریکا و اروپا را دلیل اصلی شکست احیای برجام معرفی کرد. روز گذشته نیز ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه، در پاسخ به سؤالی درباره نشست شورای حکام آژانس و احتمال صدور قطعنامه ضد ایرانی گفت:«در رابطه با نشست شورای حکام تا جایی که اطلاع داریم تا الان پیشنویس قطعنامهای برای نشست ارائه نشده است. معتقدیم که هرگونه تکرار اقدام غیرسازنده مشابه اقدام غیرسازنده قبلی در آژانس مجددا نتیجه غیرسازنده خواهد داشت. امیدواریم برخی، کشورهایی را که اعتبار آژانس برای آنها اهمیت دارد به عنوان سازمان فنی و تخصصی و غیرسیاسی قربانی دیدگاهها و منافع سیاسی خودشان نکنند.»به طور کلی اینطور به نظر میرسد که احیای برجام تا اطلاع ثانوی منتفی است. البته ایران و 1+5 هر کدام به نوعی در انتظار احیای برجاماند اما ظاهرا نامهنگاریهای با واسطه تهران و واشنگتن تمامی ندارد. در این میان به نظر میرسد که تیم مذاکرهکننده هستهای ایران یک گزاره را تحت عنوان استدلالشان برای عجله نکردن در احیای برجام در نظر دارد: «زمستان نزدیک است.» به نظر میرسد که تحلیلی در بخشهایی از نهادهای تصمیمگیر درخصوص سرنوشت برجام وجود دارد که میگوید اروپا در زمستان با کمبود انرژی مواجه خواهد شد و بنابراین به برجام نیاز خواهد داشت. این تحلیل در واقع اشاره به مساله قطع صادرات گاز روسیه به اروپا دارد. پس از حمله روسیه به اوکراین، اروپاییها تحریمهایی را علیه روسیه اعمال کردند و روسیه در پاسخ به این تحریمها، میزان گاز صادراتی خود به این قاره را محدود کرد. درگیری روسیه و اوکراین از فوریه 2022 آغاز شده و مساله قطعی گاز به اواخر بهار و آغاز تابستان برمیگردد. در صورت ادامه تحریمها علیه روسیه و ادامه جنگ در اوکراین، ممکن است زمستان 2022 برای اروپاییها بدون گاز روسیه آغاز شود. ظاهرا قرار است عبارت تهدیدآمیز «زمستان نزدیک است» به این معنا باشد که اگر برجام قبل از زمستان احیا شود، ایران این امکان را خواهد داشت که با رفع تحریمهای غرب، سوخت مورد نیاز اروپا را تامین کند، اما اگر برجام احیا نشود، این اروپا است که در زمستان یخ خواهد زد! سوال اینجاست که این استدلال چقدر قابل اعتناست. آیا اساسا ایران قادر به تامین نیاز اروپاییها هست؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا باید نیاز اروپاییها را ارزیابی کرد و سپس ظرفیتهای ایران برای تامین این نیاز را مورد بررسی قرار داد.
نیاز اروپا چیست؟
دوسوم انرژی وارداتی به اروپا را محصولات نفتی از جمله نفت خام و مشتقاتش و پس از آن 27درصد گاز و پنج درصد سوخت فسیلی تشکیل میدهند. در حال حاضر مشکل اصلی اروپا گاز است نه نفت. براساس آمارهای آژانس بینالمللی انرژی، اتحادیه اروپا سال 2021 نزدیک به 155میلیارد مترمکعب گاز طبیعی از روسیه وارد کرده که این مقدار چیزی حدود 45درصد کل واردات گاز اروپا و بیش از 40درصد کل مصرف گاز این قاره بوده است. آمارها نشان میدهد سهم روسیه در تامین گاز اروپا در آوریل 2022 از 45درصد به 31درصد کاهش یافته است. در پی تحریمهای اروپا علیه روسیه، شرکت دولتی گازپروم روسیه 60درصد جریان گاز به سمت اروپا را قطع کرد. سخنگوی کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا در ماه ژوئن به نشریه آمریکایی CNBC گفته بود، روسیه و شرکت گازپروم سعی دارند با استفاده از حربه نیاز اروپا به گاز از آنها اخاذی کنند. این تصمیم روسیه نشان داد تا چه اندازه روسیه به عنوان تامینکننده انرژی میتواند غیرقابل اعتماد باشد. آژانس بینالمللی انرژی سال گذشته طرح 10مادهای کاهش وابستگی اروپا به واردات گاز از روسیه ظرف سه سال را ارائه کرد. در این طرح پیشنهاد شده اروپاییها هیچ قرارداد جدید وارداتی با روسیه منعقد نکنند و سعی کنند تامین گاز از کشورهای دیگر را دستکم تا 30میلیارد مترمکعب در هر سال افزایش دهند. از طرف دیگر پیشنهاد شده در تامین برق، به جای مصرف شش میلیارد مترمکعب گاز از پروژههای بادی و خورشیدی و به جای مصرف 13میلیارد مترمکعب گاز، از توسعه نیروگاههای بایوانرژی و هستهای استفاده کنند. آژانس بینالمللی انرژی به یک مورد دیگر از موارد مصرف گاز در اروپا هم اشاره کرده و گفته، برای گرمای محیط به جای استفاده از گاز از پمپهای حرارتی استفاده کنند. در این صورت سالانه دو میلیارد مترمکعب گاز صرفهجویی خواهد شد. بهبود شرایط مصرف گاز در ساختمانها و صنایع میتواند تا دو میلیارد مترمکعب دیگر هم در مصرف گاز سالانه صرفهجویی کند. براساس طرح 10مادهای آژانس بینالمللی انرژی و همچنین دادههای کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا، جایگزینی گاز مایع LNG، استفاده از انرژیهای نو، بهینهسازی گرما، ایجاد تنوع در واردات گاز، استفاده از پنلهای خورشیدی و پمپهای حرارتی در منازل و استفاده از انرژی بایومتان در مجموع باید سالانه 102میلیارد مترمکعب گاز مورد نیاز اروپا را کاهش میداد. بنابراین آنچه میتواند جایگزین گاز مورد نیاز اروپا شود، انتقال گاز با خط لوله یا عرضه LNG است. ماه ژوئن کمیسیون انرژی اروپا قرارداد واردات LNG از مصر و اسرائیل را امضا کردهاست. در مورد LNG هم ظاهرا محدودیتهایی وجود دارد. واشنگتنپست اخیرا گزارشی منتشر کرده و گفته اتحادیه اروپا هنوز زیرساخت و تجهیزات لازم برای جایگزینی LNG به جای گاز را ندارد. از طرف دیگر تامین این میزان LNG هم در فاصله کم ممکن نیست.
گزینههای جایگزین گاز اروپا
سخنگوی کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا، فهرست دیگری از جایگزینهای گاز اروپا معرفی کرده و گفته برای تامین انرژی با آمریکا، قطر و آذربایجان هم وارد مذاکره شدهاند. ایتالیا به طور جداگانه با الجزایر مذاکراتی انجام داده است. قرار است خطوط لوله الجزایر که به اسپانیا و ایتالیا هم کشیده شده، گاز را به این کشورها برساند. یکی از روشهای تامین گاز میتواند انتقال آن به صورت LNG باشد. براساس گزارش اطلاعات بلومبرگ، بزرگترین تولیدکنندگان LNG در جهان در حال حاضر آمریکا، قطر و استرالیا هستند که در مجموع 455 میلیون تن تولید LNG در سال را برعهده دارند. با این حال مطالعات نشان میدهد ظرفیت تامین LNG در کوتاهمدت پایین است و نمیتواند کفاف نیاز اروپا را بدهد. روش دیگر استفاده از ذغالسنگ است. ذغالسنگ به دلیل آلودگی بالا، بدترین سوخت فسیلی ممکن است و سهم بسزایی در گرم شدن هوای زمین دارد. اما به گفته روبرت هبک، وزیر اقتصاد آلمان، شاید در کوتاهمدت کشورها مجبور باشند از بدترین گزینهها استفاده کنند. او گفته ما نیروگاههای ذغالسوز را برای روز مبادا به حالت آماده نگه داشتهایم. دیگر منبع انرژی قابل جایگزینی در اروپا، انرژیهای تجدیدپذیر و انرژی هستهای است. مجموع این اطلاعات نشان میدهد مشکل اروپا را گاز، LNG، انرژیهای نو و ذغالسنگ حل میکنند نه نفت. سوال اینجاست که ایران کدامیک از این منابع را قرار است در اختیار اروپا قرار دهد؟
ظرفیت ایران چقدر است؟
ایران گازی برای صادرات نداردایران حدود 34تریلیون مترمکعب ذخیره گاز طبیعی در اختیار دارد. از مجموع حدود 257میلیارد مترمکعب گاز تولیدی ایران در سال 2021، بیش از 243میلیارد مترمکعب در داخل کشور مصرف میشود و ایران تنها 18 میلیارد مترمکعب گاز صادر میکند. براساس گزارش اوپک، ایران هیچ واردات گازی ندارد و آن بخش از گاز که از ترکمنستان به کشور وارد میشود، در واقع از طریق ایران به شبکه خط لوله گاز آذربایجان متصل و از کشور خارج میشود. براساس این قرارداد حدود یکونیم تا دو میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان از مسیر ایران به آذربایجان منتقل میشود و ایران بخشی از این گاز را به عنوان حق ترانزیت یا هزینه سواپ برمیدارد. بزرگترین منابع گازی ایران در میادین پارسجنوبی که میادین مشترک ایران و قطر هستند، واقع شده که در بیشترین حالت ظرفیت استخراج 49/9تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را دارد. سال 2019 ایران بیشترین میزان تولید گاز را به لطف توسعه یکباره میادین گاز پارسجنوبی تجربه کرد. این رقم به یکباره سال 2020 کاهش یافت. تقریبا همه گاز تولیدی در سال 2019 هم در داخل ایران مصرف شد. آمارها نشان میدهد ایران در حال حاضر گاز مازادی برای صادرات به اروپا ندارد. ناترازی تولید و مصرف گاز در دو سال اخیر بحران قطعی برق را در کشور به دنبال داشته است. به گفته وزیر نفت دولت ابراهیم رئیسی، تولید گاز در ایران کمتر از نیاز کشور است. اوجی میگوید فقط صنعت گاز ایران به ۸۰ میلیارد دلار سرمایهگذاری طی هشت سال نیاز دارد. فروردینماه امسال جواد اوجی اذعان کرد که «پارسال در فصل سرد حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب در روز، گاز شیرین در شبکه داشتیم و روزانه حدود ۲۵۰میلیون مترمکعب هم کسری گاز داشتیم. به همین دلیل مجبور شدیم گازرسانی به صنایع و نیروگاهها را محدود کنیم تا جوابگوی تأمین گاز بخش خانگی و تجاری باشیم.» جواد اوجی اذعان کرده با توجه به این وضعیت ضرورت سرمایهگذاری در صنایع بالادستی روزبهروز آشکارتر میشود و اگر این اتفاق نیفتد تولید در صنعت نفت و گاز دچار مشکل خواهد شد. ایران LNG ندارد با سرد کردن گاز در دمای منفی 260درجه فارنهایت (منفی 126 درجه سانتیگراد)، گاز به شکل مایع درمیآید و میتوان آن را با استفاده از کشتیها یا کامیونهای یخچالدار به سراسر جهان صادر کرد. شاید بهرهبرداری از یک چاه گاز فقط چند هفته زمان ببرد، اما سرمایهگذاری و ایجاد نیروگاه تولید LNG چندین سال طول میکشد. طرح «ایران LNG» یکی از طرحهایی است که بیش از هفت سال از سرمایهگذاری در آن میگذرد، اما به هیچ نتیجهای نرسیدهاست. مساله صادرات گاز به صورت LNG جزو دغدغههای اصلی بیژن زنگنه طی 16 سال وزارتش در نفت بوده است. خردادماه ۸۴ شرکت ملی گاز ایران بدون تولید حتی یک لیتر LNG، قرارداد فروش آن به هندوستان را امضا کرد و حتی مذاکراتی با اسپانیا برای صادرات LNG انجام داد. تا سال 1393 بیش از دو و نیم میلیارد دلار صرف پروژه ایران LNG شده بود، اما هنوز پروژه به مرحله اجرا نرسیده است. در سال ۹۴ هم سه شرکت خارجی آمادگی خود را برای به دست گرفتن پروژه نیمهتمام ایرانLNG اعلام کردند. چینیها، عمانیها و همچنین شرکت شل انگلستان برای بهدست گرفتن این پروژه وارد میدان شدند. در آذر ۹۶ هم زنگنه سراغ گازپروم رفت و با آنها تفاهمنامهای امضا کرد تا این شرکت با مطالعه روی پروژه ایرانLNG، برنامه خود را ارائه دهد. در آن سال زنگنه اعلام کرد، این پروژه به چهار میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. گازپروم قرار بود مطالعات خود درباره این پروژه را ظرف شش ماه به وزارت نفت تحویل دهد، اما خبری از گازپروم نشد. آبان 96 یک بار دیگر پروژه ایرانLNG جنجالی شد. شرکت بلژیکی اکسمار اعلام کرد برای ارائه یک شناور افالانجی (تأسیسات صادرات شناور الانجی) برای پروژه صدور گاز مایع در ایران مشغول مذاکره است. بالافاصله برخی نهادهای نظارتی وارد عمل شدند و این پروژه لغو شد.
در چه صورت ایران صادرکننده گاز به اروپا خواهد شد؟
افزایش تولید گازدی ماه سال گذشته رسانههای نزدیک به دولت گزارشهایی منتشر کردند مبنی بر اینکه سه تا چهار سال آینده امکان افزایش تولید گاز در کشور وجود نخواهد داشت. در حال حاضر بیش از 24 میدان گازی دستنخورده در کشور وجود دارد که تولید گاز در آنها مجموعا به بیش از 36میلیارد دلار سرمایهگذاری نیاز دارد تا تولید گاز کشور را به 570میلیون مترمکعب در روز یا در واقع 50درصد بیشتر از تولید کنونی برساند. حمیدرضا صالحی، دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته و نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران در گفتوگو با «هممیهن»گفته: «عدم سرمایهگذاری در میادین گازی به ویژه در میادین مشترک ایران با قطر، در سالهای گذشته مقدار تولید را کاهش داده و همانطور که جواد اوجی وزیر نفت هم اخیرا اذعان کرده، اگر سرمایهگذاری لازم انجام نشود، تولید 800میلیون مترمکعبی ایران به 200 تا 300میلیون متر مکعب خواهد رسید.» او در پاسخ به این سوال که آیا اساسا ایران توان افزایش تولید در کوتاهمدت را دارد یا خیر؟ گفت: «ایران تا 50 میلیون مترمکعب گاز در روز میتواند به اروپا بدهد. این رقم نسبت به تولید 800 تا 950 میلیون مترمکعبی کنونی، رقم بالایی نیست. ایران باید بتواند 10درصد از تولیدش را صادر کند.» صالحی میگوید: «مهمترین نکته برای صادرات گاز ایران، ورود سرمایه به کشور است. ایران سالهاست به خاطر تحریمها مشکل سرمایهگذاری دارد. اگر اروپاییها وارد بازار ایران شوند و گاز ایران را تا صددرصد مبلغ قرارداد، پیشخرید کنند، هم تحریمها بیاثر خواهد شد و هم مشکل زیرساختهای تولید گاز کشور برطرف میشود.» صالحی برای حل مشکل کمبود گاز در داخل و ناترازی مصرف و تولید هم راهکار ارائه کرده و گفته:«برای اینکه این ناترازی را بتوانیم از بین ببریم باید 10درصد میزان تولید را به اروپا بدهیم و اروپاییها گاز ایران را پیشخرید کنند. با سرمایه حاصل از فروش گاز باید در میادین گازی سرمایهگذاری کنیم و بخشی از آن را هم در پروژههای بهینهسازی مصرف گاز و تقویت فشار در میادین گاز پارسجنوبی صرف کنیم. به این ترتیب تا سه ماه آینده میتوانیم مصرف را 10درصد کاهش دهیم و از محل سرمایهگذاری در پروژههای گازی و بهینهسازی مصرف، مازاد تولید را به اروپا صادر کنیم.» زیرساخت های انتقال گاز با فرض افزایش تولید گاز در کوتاهمدت باید زیرساختهای صادرات گاز به اروپا از طریق ایران را هم مورد بررسی قرار داد. ایران از چهار نقطه به خطوط لوله کشورهای همسایه متصل میشود؛ یک خط لوله در جنوب به عراق، دیگری از شمال غرب به ترکیه و آذربایجان و یک مسیر دیگر در شمال شرقی به ترکمنستان متصل میشود. خط لوله ایران به پاکستان سالهاست که در دست احداث است. به گفته حمیدرضا صالحی، در حال حاضر ایران روزانه 50میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر میکند. قبلا همین مقدار گاز به ترکیه صادر میشد که قرارداد قبلی آنها منقطع شد. در سفری که اخیرا اردوغان به ایران داشت مساله توافق 25ساله صادرات گاز ایران به ترکیه مطرح شد، اما این قرارداد هنوز نهایی نشده است. صالحی درباره زیرساختهای صادرات گاز ایران به اروپا توضیح داده و میگوید:«ما از مسیر ترکیه امکان صادرات به اروپا را داریم. دومین مسیر، خط لوله گاز به آذربایجان است که به اروپای شرقی متصل میشود. از لحاظ زیرساخت، ارسال گاز به اروپا تا زمستان شدنی است. در حال حاضر خط لوله گاز ترکمنستان به آذربایجان از ایران فعال است.» ایران به تازگی قرارداد سوآپ گاز از ترکمنستان به آذربایجان را امضا کرد. ظرفیت فعلی خطوط لوله انتقال گاز طبیعی از ترکمنستان به ایران روزانه بالغ بر ۴۰میلیون مترمکعب است. در حال حاضر از این ظرفیت فقط روزانه پنج تا شش میلیون مترمکعب گاز به جمهوری آذربایجان سواپ میشود. به گفته صالحی، ظرفیت خالی خطوط لوله فعلی گاز طبیعی بین ترکمنستان و ایران بالغ بر روزانه حدود 15میلیون مترمکعب (معادل 5/5میلیارد مترمکعب در سال) است. به این ترتیب حتی اگر ایران هم نتواند گازی به این خط لوله تزریق کند، ترکمنستان همچنان قادر است از طریق ایران ظرفیت صادراتی خود را ارتقا دهد. آذربایجان و ترکمنستان هر دو زیرساخت صادرات گاز به اروپا را دارند. خط لوله ترانس کاسپین (TCP) یکی از خطوط صادراتی ترکمنستان برای انتقال گاز از طریق دریای خزر به آذربایجان و اتصال آن به خطوط لوله اروپا است. این خط لوله با ظرفیت ۳۰ میلیارد مترمکعب در سال میتواند به خط لوله قفقاز جنوبی که به ترکیه گاز منتقل میکند، متصل و از طریق خط لوله TANAP ترکیه به اروپای جنوبی و جنوب شرقی وصل شود. گزارش رسانههای ترکمنستان هم نشان میدهد این کشور در حال مذاکره با آذربایجان، ترکیه و گرجستان برای ساخت یک خط لوله جدید با ظرفیت انتقال 10میلیارد تا 30میلیارد مترمکعب گاز در سال است. مجموع ذخایر گازی ترکمنستان بیش از 50 تریلیون مترمکعب برآورد شده است. این پروژه به بیش از 400میلیون دلار سرمایه نیاز دارد. آذربایجان هم در ماه جولای سند تفاهمی با اتحادیه اروپا امضا کرد و طی آن وعده صادرات 20 میلیارد مترمکعب گاز به اروپا تا سال 2027 داد. در حال حاضر آذربایجان 1/8میلیارد مترمکعب گاز به اروپا صادر میکند که قرار است این رقم در سال 2022 به 12 میلیارد مترمکعب برسد. آژانس بینالمللی انرژی پیشبینی کرده صادرات کشورهای غیرروسیه به اروپا از جمله آذربایجان تا سال آینده تا بیش از 10 میلیارد مترمکعب افزایش پیدا کند. اما فراموش نکنیم که خطوط لوله آذربایجان به سمت اروپا از مناطق تحت نفود روسیه میگذرد.
زمستان اروپا نزدیک است یا ایران؟
البته حمیدرضا صالحی، ظرفیت خالی خطوط لوله گازی را که از ایران به سمت اروپا میروند مجموعا 80 تا 100 میلیون مترمکعب در روز برآورد کرده است. به گفته صالحی، ظرفیت خط لوله گاز به ترکیه تا 60میلیون مترمکعب گاز در روز است. یک خط لوله هم در شمال از آذربایجان به سمت اروپا میرود که در حال حاضر مشغول سوآپ گاز ترکمنستان است. ظرفیت خالی این خط لوله هم تا 20میلیون مترمکعب است. در آینده از طریق خط لوله ارمنستان- گرجستان و دریای سیاه و همچنین مسیر خطوط لوله عراق و سوریه هم میتوانیم به اروپا گاز صادر کنیم. روی کاغذ، دو روش برای صادرات گاز به اروپا در زمستان وجود دارد. نخستین راه ایجاد کنسرسیومی بین کشورهای مسیر صادرات به اروپا و ایران است. برای مثال باید کنسرسیومی بین اروپا، ایران و ترکیه ایجاد شود. صالحی میگوید: «همین الان مذاکراتی با ترکیه برای توافق صادرات گاز 25ساله انجام شده است. مشابه همین قرارداد را باید با اروپا منعقد کنیم وگرنه ترکیه گاز ایران را میگیرد و با قیمت بالاتر به اروپاییها میفروشد. قرارداد قبلی با ترکیه توافق صادرات 10 میلیارد مترمکعب در سال یا تقریبا 30 تا 60میلیون مترمکعب گاز در روز بود.» او دومین راهکار برای فروش گاز به اروپا تا زمستان امسال را فروش مستقیم گاز به اروپا خوانده و گفت:«در این راهکار، کشورهای اروپایی خودشان باید با ترکیه برای سوآپ گاز ایران مذاکره کنند. در این روش ایران یا میتواند هزینه سوآپ را به ترکیه بپردازد یا درصدی از گاز را به این کشور بدهد.»
نتیجهگیری
اروپا 155 میلیارد مترمکعب گاز روسیه را از دست داده و به دنبال آلترناتیوهایی برای تامین این کسری است. شواهد نشان میدهد در کوتاهمدت در صورت رضایت کشورهایی که در مسیر صادرات قرار دارند، ایران در بهترین حال تنها قادر به تامین 80میلیون مترمکعب گاز در روز (معادل کمتر از 3 میلیارد مترمکعب گاز در سال) اروپاست. به این ترتیب گزاره «زمستان نزدیک است» که بارها از زبان جریانهای نزدیک به تیم مذاکرهکننده هستهای ایران از جمله محمدرضا مرندی، مشاور تیم مذاکرهکننده شنیده شده بیش از اینکه متوجه اروپا باشد، هشداری به ایران است. ایران این فرصت را دارد که بخش کوچکی از نیاز اروپا به گاز را تامین کند و به عضو کوچکی از رژیم امنیت انرژی این قاره تبدیل شود. یک منبع آگاه در گفتوگو با هممیهن بدون ذکر جزئیات، از مذاکره ایران با دو کشور اروپایی برای صادرات گاز خبر داده است. صالحی هم این گفتوگوها را تایید کرده و گفته: «ظاهرا چند کشور اروپای شرقی با ایران مذاکراتی داشتهاند و خواستار واردات گاز از طریق خطوط لوله گاز طبیعی ترانس - آناتولی (TANAP) شدهاند. در صورت از دست رفتن این فرصت، اروپا بیکار نمینشیند و به دنبال آلترناتیوهای دیگری خواهد رفت. بنابراین، اگر ایران از فرصت کوتاه باقیمانده برای احیای برجام و عقد قراردادهای گازی با اروپا استفاده نکند، به زودی بازیگران دیگر، از جمله ترکیه جای ایران را در بازار گازی اروپا خواهند گرفت و هیچ سهمی از این بازار تا چندین دهه آینده به ایران نخواهد رسید.» ایران بدون لغو تحریمها نمیتواند گازی روانه اروپا کند. این ایران است که به فروش گاز به اروپا نیاز دارد اما نیاز اروپا به گاز ایران یک نیاز ضروری و حیاتی نیست.