تایوان مهمتر است یا فیلیپین؟
اخیرا، رئیس‌جمهور فیلیپین، فردیناند مارکوس جونیور با شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین در پکن دیدار کرد.
جورج فریدمن
رئیس اندیشکده Geopolitical Futures
اخیرا، رئیس‌جمهور فیلیپین، فردیناند مارکوس جونیور با شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین در پکن دیدار کرد. در این دیدار طرفین برای همکاری در زمینه صلح و مسائل امنیتی و توسعه ذخایر گاز و نفت در دریای چین جنوبی موافقت کردند. در ظاهر، به نظر می‌رسد که این یک دیدار دیپلماتیک معمولی بود، اما اصلا برگزاری این دیدار نشان می‌دهد که احتمالا مقاصد گسترده‌تری در پس این دیدار وجود دارد. روابط فیلیپین و چین در گذشته تیره بوده است. پکن از روابط مانیل با ایالات‌متحده ناراضی است و مانیل از صید غیرقانونی پکن در آب‌های سرزمینی. کاهش تنش بین این دو کشور، نشان‌دهنده برخی از داینامیک‌های موجود در روابط چین و ایالات‌متحده است. مشکل استراتژیک چین این است که به تجارت بین‌المللی، به‌ویژه برای دستیابی مواد معدنی و به صادرات، به‌ویژه به ایالات‌متحده وابسته است. صادرات، حدود 20 درصد از تولید ناخالص داخلی چین را تشکیل می‌دهد. از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که مهم‌ترین الزام چین حفظ میزان صادرات است و بزرگترین تهدید برای صادرات چین در صورتی رخ می‌دهد که چین از دسترسی به خطوط جهانی تجارت دریایی محروم شود. بنادر سواحل شرقی چین کلید اقتصاد چین
هستند. اگر به هر دلیلی این بنادر بسته شوند یا نتوانند به کار معمول خود ادامه دهند، اقتصاد چین دست‌کم با شوک مواجه شده و در حالت بحرانی، متلاشی خواهد شد.
در ایالات‌متحده و دیگر کشورها این حس وجود دارد که چین کشوری بالقوه تهاجمی است. در واقع این کشور اساساً یک ملت دفاعی است. ترس چین از این است که ایالات‌متحده تلاش کند با اقدام نظامی یا توسل به ابزارهای دیگر، بنادر چین را ببندد یا از حمل و نقل کالا توسط کشتی‌هایش جلوگیری کند. این بیم و نگرانی ایجاب می‌کند که استراتژی نظامی چین برای محدود کردن دسترسی ایالات‌متحده به دریای چین جنوبی و تضمین دسترسی خود به اقیانوس آرام شکل بگیرد.
خط جزایری که از تایوان تا اندونزی امتداد دارد، کلید حل مشکل استراتژیک چین است. این جزایر گذرگاه محدودی به اقیانوس آرام دارند و به اندازه کافی باریک هستند که نیروهای دریایی ایالات‌متحده می‌توانند شکاف‌های نسبتاً باریکی که ایجاد می‌کنند را مسدود کنند. بحث‌های زیادی در مورد نیات چین در قبال تایوان وجود دارد. تهاجم به تایوان مستلزم حرکت نیروهای آبی خاکی در سراسر تنگه تایوان است، جایی که آنها در برابر موشک‌های ضدکشتی تایوانی یا آمریکایی آسیب‌پذیر خواهند بود.
البته پکن برای تحمل یک تهاجم ناموفق خود را آماده کرده است، اما حتی اگر عملیات نظامی علیه تایوان موفق شود، باز چالش‌های جغرافیایی چین حل نخواهند شد. این تایوان نیست که پکن نیاز به کنترل آن دارد، بلکه تنگه‌های شمال و جنوب تایوان است. مسیر شمالی توسط ژاپن که به‌طور فزاینده قدرتمند می‌شود، برای جلوگیری از ماجراجویی چینی‌ها مسدود شده است. کنترل تایوان این واقعیت را تغییر نمی‌دهد. کنترل تایوان همچنین این واقعیت را تغییر نمی‌دهد که مسیرهای جنوبی و شمالی اطراف تایوان، آب‌های آزادی هستند که در تیررس انبوهی از سلاح‌های دوربرد قرار دارند.
تنگه مورد علاقه چین شکاف 965 کیلومتری است که بین تایوان و فیلیپین واقع شده است. این تنگه، گذرگاه وسیع‌تری دارد که بستن آن دشوارتر است. همین امر را می‌توان در مورد گستره 650 کیلومتری در جنوب، بین فیلیپین و اندونزی نیز گفت. در واقع، این واقعیت که فیلیپین مجموعه وسیعی از جزایر است، موجب می‌شود که مسیرهای متعددی را نمایان کند که چین آرزوی تسلط بر آنها را دارد. برخلاف مسیرهای شمالی، این تنگه‌های جنوبی موجب می‌شوند که نیروهای دفاعی پراکنده‌تر شوند. اگر چین به فیلیپین دسترسی داشته باشد، می‌تواند هواپیماها و موشک‌هایش را به‌عنوان یک تهدید اضافی و متغیر نامطمئن در سواحل این کشور مستقر کند.
کلید موفقیت چین، رسیدن به تفاهم با فیلیپین است. پکن و مانیل دلایل متعددی برای بی‌اعتمادی به یکدیگر دارند، بنابراین این مذاکرات حتی آغازی برای غلبه بر این بی‌اعتمادی محسوب نمی‌شود. اگر گفت‌وگوها جدی‌تر شوند، ایالات‌متحده راه‌های مختلفی برای مقابله با این رابطه دارد، اما استفاده از این گزینه‌ها هزینه زیادی برای آمریکا خواهد داشت. چین احتمالاً مایل است که هزینه بسیار زیادی برای دسترسی به فیلیپین بپردازد چراکه اساسا ارزش فیلیپین برای چین، از ارزش تایوان بیشتر است و احتمالاً چین برای دسترسی به فیلیپین مجبور نخواهد بود در یک جنگ بالقوه که از قبل بازنده است، بجنگد. ممکن است فیلیپین به‌طور کامل دسترسی چین به اولین زنجیره جزیره‌ای را آزاد نکند، اما نمی‌توان باور کرد که پکن در مورد این دسترسی خیالاتی در سر نداشته باشد. مانیل ممکن است به نشستن و منتظر ماندن راضی باشد و به این فکر کند که برای رد پیشنهاد چین چه نوع امتیازی را می‌تواند از ایالات‌متحده طلب کند.
اصلا تصادفی نبود که فرمانده تفنگداران دریایی ایالات‌متحده برنامه‌ای را برای آماده‌سازی فیلیپین برای جنگ احتمالی در کنار ژاپن اعلام کرد. اینکه این اقدام به چه معنی است، هنوز نامشخص است. اما هدف از این کار مسلما آغاز جنگ نیست، بلکه برای جلوگیری از وقوع آن است. آنچه مسلم است این است که دیدار شی با مارکوس زنگ خطر را در واشنگتن به‌صدا درآورد.
