بلندگوی مواضع / بررسی عملکرد و جایگاه سخنگو در احزاب فعال ایران در گفت‌وگو با سخنگویان سه حزب
هرچند ده‌ها حزب و گروه سیاسی ثبت‌شده و قانونی در فضای سیاسی ایران وجود دارند اما در بهترین حالت، شاید بتوان گفت حزب و گروه‌هایی که فعالیت جامعی داشته و همیشه حاضر هستند، به عدد یازده می‌رسند.
در چارچوب و شاکله احزاب، هرچند عنوان دبیرکل در چارت بالاتر از سایر افراد قرار دارد اما بدون شک، یکی از مهم‌ترین جایگاه‌ها را باید مربوط به سخنگوی حزب دانست؛ فردی که وظیفه اعلام مواضع یک حزب سیاسی را بر عهده دارد و به نوعی بلندگوی حزب محسوب میشود؛ جایگاهی که در سیستم حزبی ایران نیز وجود دارد.
هرچند ده‌ها حزب و گروه سیاسی ثبت‌شده و قانونی در فضای سیاسی ایران وجود دارند اما در بهترین حالت، شاید بتوان گفت حزب و گروه‌هایی که فعالیت جامعی داشته و همیشه حاضر هستند، به عدد یازده می‌رسند. با بررسی‌هایی که از یازده حزب و گروه صورت گرفته، می‌توان به این نکته‌ها اشاره کرد:
1- فعال‌ترین سخنگوها مربوط به احزاب ندای ایرانیان، اعتدال و توسعه و اتحاد ملت هستند و پس از آنها، سخنگوهای احزاب اعتماد ملی و جبهه پایداری قرار دارند. 2- در بین این گروه‌ها و احزاب، نام و نشانی از سخنگو در احزاب توسعه ملی ایران، کارگزاران سازندگی، موتلفه اسلامی و مجمع روحانیون مبارز دیده نمی‌شود و مشخص نیست اصلاً عنوانی برای سخنگویی در آنها وجود دارد یا خیر. البته در بین آنها، باید به دو نکته توجه داشت؛ اول اینکه حزب توسعه ملی ایران، سخنگوی دفتر سیاسی دارد ولی خود حزب سخنگویی را معرفی نکرده است و به نظر می‌رسد عباس موسایی همان وظیفه را بر عهده دارد. نکته دوم هم مربوط به حزب کارگزاران سازندگی است.
این حزب تا سال 1400، حسین مرعشی را به‌عنوان سخنگو داشته است اما در دوره جدید و شورای مرکزی جدیدی که طی دو سال گذشته انتخاب شده، تکلیف این سمت مشخص نیست. 3- دو گروه جالب توجه دیگر جامعه روحانیت مبارز و شریان هستند که سخنگو را معرفی کرده‌اند اما فعالیت چندانی از سوی آنها دیده نمی‌شود. البته غلامرضا مصباحی‌مقدم به‌عنوان سخنگوی جامعه روحانیت مبارز تا قبل از انتخابات مجلس دوازدهم فعال بود اما بعد از آن خبری از او وجود ندارد.
سعید نورمحمدی (سخنگوی حزب ندای ایرانیان)، فاطمه پهلوانی (سخنگوی حزب اتحاد ملت) از سمت احزاب اصلاح‌طلب و جواد هروی (سخنگوی حزب اعتدال و توسعه) از سمت احزاب میانه‌رو، سه سخنگویی بودند که در ارتباط با سخنگویی احزاب به سوالات هم‌میهن پاسخ دادند. البته ذکر این نکته ضروری است که برای نظرخواهی این شماره، سعی بر این بود که با احزاب و گروه‌های اصول‌گرا هم گفت‌وگو داشته باشیم اما پاسخی به تماس‌ها داده نشد. مجید متقی‌فر، سخنگوی جبهه پایداری هم اعلام کرد که وقت گفت‌وگو با هم‌میهن را ندارد.
در سیستم حزبی ایران، سخنگو چه جایگاهی دارد و تا چه میزان به این جایگاه نگاه جدی میشود؟
سعید نورمحمدی: در نظام حزبی ایران، که فاصله زیادی با مدل‌های حرفه‌ای تحزب دارد، جایگاه سخنگو بیشتر به ویژگی‌های شخصی فرد، روابط درونی و ساختار مدیریتی حزب بستگی دارد و در حقیقت نقش تریبون حزب را ایفا می‌کند و بازتاب‌دهنده مواضع و دیدگاه‌های درون حزبی است. در این فضا، سخنگو بیشتر به شخصیت افراد وابسته است تا به ساختار حزبی، و جایگاه او با توجه به توانمندی‌ها و تأثیرگذاری‌اش در حزب تعیین میشود.
در حالی که در احزاب پیشرفته، سخنگو به عنوان یک کنشگر استراتژیک و پلی میان حزب و جامعه سیاسی و مدنی عمل می‌کند. سخنگوی حرفه‌ای نه‌تنها به عنوان یک تریبون، بلکه می‌تواند به‌عنوان نماد و برند حزب شناخته شود. با این حال، تا زمانی که ساختار حزبی حرفه‌ای در ایران ایجاد نشود، جایگاه سخنگو به‌طور اساسی و ریشه‌ای تثبیت نخواهد شد.
فاطمه پهلوانی: سیستم حزبی ما از این منظر تفاوت زیادی با کشورهای دیگر جهان ندارد. یکسری مواضع نسبت به مسائل مختلف وجود دارد که طبیعتاً یک حزب با توجه به خاستگاه فکری، ایدئولوژی و جهان‌بینی‌ای که دارد، دیدگاه‌های خود را درباره آنها صورت‌بندی می‌کند تا این را به صورت فرمتی رسمی به جامعه ارائه کند. نکته مهم این است که ما در احزاب معمولاً اشخاص سرشناسی را داریم که هر کدام ممکن است یک وزنه سیاسی محسوب شوند که همین افراد حتی ممکن است، مواضعی که می‌گیرند، مواضع یک حزب را هم تغییر دهند.
این افراد به صورت سنتی بعضاً وقتی که بیان موضع می‌کنند و مطلبی را با جامعه در میان می‌گذارند، اینطور به نظر می‌رسد که نظر حزب است اما در حقیقت اینطور نیست و بعضاً تحلیل خودشان را می‌گویند. فرایند دموکراتیک حزبی این را می‌طلبد که موضع‌گیری‌ها در یک پروسه‌ای قرار بگیرد، مسیر خودش را طی کند، بحث و جمع‌بندی شود و بعد این جمع‌بندی توسط سخنگو ارائه شود. وقتی فردی حرف می‌زند، ممکن است در بیان مواضع علائق و گرایشات فردی او بر مواضع حزبی غالب شود اما سخنگو اینطور نیست، ممکن است موضعی که از منظر موضع حزب بیان می‌کند، با نظر شخصی خودش خیلی متفاوت باشد. بنابراین از این نظر، سخنگویی کار بسیار خطیر و سختی است.
خطیر از این جهت است که باید در قبال نظر جمع بسیار امین باشد و در خدمت نظر جمع باشد. سخت بودن هم از این جهت است که بخواهد نظر شخصی خودش را تفکیک کرده و به‌هیچ‌عنوان در بیانش دیده نشود. در نظام حزبی ایران، این رویکردی که ایجاد شده و احزاب به این سمت حرکت می‌کنند که مواضع رسمی‌شان توسط سخنگو اعلام شود، بسیار کار خوب و لازمی است، اما ممکن است ما در این فرآیند به بلوغ کامل نرسیده باشیم. یعنی به این شکلی که گفتم، مراحل طی نشود که یک موضوعی در محافل حزبی به بحث گذاشته شود و خروجی این بحث به عنوان موضع رسمی حزب منتشر شود. خلاصه اینکه به نظر بنده در نظام حزبی ایران حتماً چنین چیزی لازم است و یکی از نشانه‌های بلوغ حزبی ما هم به حساب می‌آید.
جواد هروی: متاسفانه احزاب سیاسی در جامعه ایران، خیلی جایگاه فعال و به‌روز ندارند و بیشتر احزاب فقط مختص به زمان انتخابات هستند و انتخابات که تمام میشود، عملاً کرکره حزب پایین کشیده میشود تا اینکه باز هم یک انتخابات دیگر از راه برسد. اما برخی از احزاب مثل حزب اعتدال و توسعه، جلسات هفتگی دارند و شورای مرکزی آنها ماهانه تشکیل جلسه می‌دهد و آخرین مسائلی که در کشور و جهان می‌گذرد را مورد بررسی قرار داده و اعلام موضع می‌کنند.
ما در حزب اعتدال و توسعه، در قبال هر مسئله سیاسی در داخل ایران، چه در منطقه و چه در حوزه بین‌الملل که پیرامون کشور ایجاد شده باشد، اظهار موضع می‌کنیم. لذا در سیستم حزبی ایران، جایگاه سخنگو براساس حزبی که به سخنگویش این قوت، قدرت و اختیار را داده باشد که بتواند ابراز نظر کند و مواضع حزب را بگوید، متفاوت است. احزابی که معمولاً شورای مرکزی و بدنه قوی دارند، سعی می‌کنند که سخنگو را در بیان مواضع حزب‌شان مختار بگذارند و آن سخنگو هم سعی می‌کند در چارچوب حزب خودش صحبت کند.
ما به خاطر اینکه از این قضیه عبور کنیم، اخیراً شروع به تغییر شاکله حزب کرده‌ایم؛ کلاس‌های آموزشی برای اعضای حزب و به‌خصوص شورای مرکزی گذاشته‌ایم. برای اعضایی که قرار است به تازگی به حزب بپیوندند، این شرط را قرار دادیم که باید دوره‌های مختلفی چون تاریخ معاصر، توسعه و سیاست خارجی را سپری کنند و بعد از آن وارد ساختار حزب شوند.
پس بنابراین ما در حال پوست‌اندازی جدی هستیم برای اینکه شاکله و بنیان‌های خودمان را تقویت کنیم. یکی از قسمت‌هایی هم که در حزب اعتدال و توسعه به آن توجه خاص میشود، سخنگوی حزب است که از اختیارات وسیع برخوردار است که بتواند در چارچوب نظرات شورای مرکزی و دفتر سیاسی حزب، به بیان مواضع حزب در برابر مسائل روز بپردازد.
با توجه به تجربه‌ای که دارید، در سیستم ایران چه ایرادی می‌توان به سیستم سخنگویی در احزاب گرفت؟
سعید نورمحمدی: نقد اصلی به عملکرد خود احزاب برمی‌گردد. متاسفانه در اکثریت احزاب ایران ما شاهد جلسات منظمِ هفتگی در قالب شورای مرکزی یا دفتر سیاسی نیستیم. در بسیاری از احزاب پس از برگزاری کنگره، یک جلسه شورای مرکزی با هدف تعیین دبیرکل برگزار میشود و پس از آن تا کنگره بعدی جلسات منظمی برای تجزیه و تحلیل مسائل برگزار نمی‌شود. بنابراین حزب یا موضعی در مورد اتفاقات ندارد یا مواضع اعلام‌شده در جلسات تخصصی حزبی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. این احزاب صرفاً به نهادی برای سهم‌خواهی در درون جبهه‌های سیاسی تبدیل می‌شوند.
بنابراین در این احزاب مصاحبه‌های دبیرکل و یا سخنگو صرفاً برای روشن نگه داشتن ظاهر حزب صورت می‌گیرد. در هر دو جریان سیاسی اصلاح‌طلب و اصول‌گرا تعداد احزابی که جلسات منظم برای تعیین مواضع و سیاست‌های حزب دارند، تعداد کمی است و اکثریت احزاب عملاً تبدیل به گعده‌های دوستانه یا خانوادگی می‌شوند و کارکردهای حزبی خود را درست انجام نمی‌دهند. در این شرایط سخنگوی این احزاب هم ماموریتی که انتظار می‌رود یک سخنگوی حرفه‌ای به عنوان واسطه بین حزب و مردم انجام دهد را نمی‌تواند انجام دهد و بعضاً نظرات شخصی سخنگو در مصاحبه‌ها بازتاب پیدا می‌کند.
فاطمه پهلوانی: من خیلی در عملکرد سخنگوهای سایر احزاب دقیق نشده‌ام. ولی در کل می‌توانم بگویم مشکلی که وجود دارد، این است که سخنگوها بتوانند برآیند نظرات حزب را بیان کنند و از بیان نظرات شخصی خودشان خودداری کنند. بعضاً سخنگو، مطالبی را مطرح می‌کند که هر شخصی وقتی آنها را می‌شنود، احساس می‌کند که مسئله خودش را مطرح می‌کند و ما خبر داریم که در آن حزب، برآیند نظرات چیزی نیست که سخنگو بیان کرده است.
این نوع حرکت، به نوعی مصادره به مطلوب کردن دیدگاه‌های حزب توسط یک فرد به شمار می‌رود. این شاید مهم‌ترین بحثی باشد که به نظر من می‌رسد و باید بهبود پیدا کند ولی من هنوز این را در حد یک آسیب و آفت نمی‌بینم، ولی نکته‌ای است که قابل بهبود است.
جواد هروی: براساس آماری که وجود دارد، ما در ایران بیش از صد حزب داریم. شاید ایراد کار به این است که از میان این احزاب، احزابی که اعلام موضع می‌کنند و در برابر مسائل جاری کشور بیان صریح مواضع دارند، تعداد انگشت‌شماری هستند. اینکه یک حزب بخواهد به‌روز باشد، مباحث را مطرح کند و دست سخنگو را باز بگذارد، از هنرهای یک حزب محسوب میشود. بنابراین به نظر من، یکی از پارامترهای اصلی فعال و زنده بودن و تکاپو داشتن یک حزب، داشتن سخنگوی فعال است که البته متاسفانه رسانه‌های ما، در قبال فعالیت سخنگوی احزاب، خیلی واکنش درخوری از خودشان نشان نمی‌دهند.
فردی که سخنگوی حزب است، عملاً پس از دبیرکل و قائم دبیرکل، سمت اعلام مواضع یک حزب را در اختیار دارد و اگر دارای اختیارات لازم نباشد و به صورت بسته و غیرفعال عمل کند، خیلی این توانایی را ندارد که مواضع حزب را بیان کند و حضور فعال در رسانه‌ها داشته باشد. بنابراین، فعالیت سخنگوی حزب، بیشتر بستگی به شورای مرکزی، دفتر سیاسی و دبیرکل دارد که این اختیارات و مجوز را به سخنگو بدهند که بتواند اعلام موضع کند.
خیلی اوقات هست، حادثه‌ای نصف شب رخ می‌دهد و ابتدای صبح سخنگو، باید بدون رایزنی با دبیرکل یا شورای مرکزی اعلام موضع کند و این کار بسیار سختی است که معمولاً احزابی که به صورت باز عمل می‌کنند، می‌توانند آن را انجام دهند اما بسیاری از احزاب از این کار امتناع می‌کنند و این امتناع نشان‌دهنده محافظه‌کاری است. ما امروز در ایران، نیاز به احزابی داریم که به جای اینکه در لاک بسته باشند، در هر لحظه بتوانند پاسخگو باشند. اگر این ویژگی را داشته باشند، می‌توان گفت که سخنگوی فعال، نشان‌دهنده یک حزب بیدار است.
در حزب شما، جایگاه سخنگو چگونه است؟ روند کار به چه شکل است؟
سعید نورمحمدی: در حزب ندای ایرانیان، اعلام مواضع توسط دبیرکل به دو شکل صورت می‌پذیرد. بعضی از موضوعات هستند که قبلاً در حزب بحث شده‌اند و در قالب اسناد حزبی مثل مرامنامه یا بیانیه‌ها بازتاب پیدا کرده‌اند. مثلاً در مورد مسئله فلسطین یا مسئله حمایت از مذاکرات برای رفع تحریم‌ها، حزب بارها بیانیه داشته است و در شورای مرکزی یا شورای سیاست‌گذاری در مورد آن بحث شده است.
در این موارد موضع حزب از قبل مشخص است. زمانی که خبرنگار در این مورد سوال می‌کند سخنگو بر اساس تصمیمات و مذاکرات و مواضع قبلی حزب اعلام موضع می‌کند و نیاز به بحث و گفت‌وگوی جدید در درون حزب وجود ندارد. اما بعضی موضوعات جدیدتر هستند و حزب در مورد آن موضع قبلی نداشته است. در این موارد حزب در جلسات هفتگی شورای سیاست‌گذاری موضوعات روز را به بحث می‌گذارد.
پس از جمع‌بندی یا در قالب بیانیه یا خبر جلسه و یا مصاحبه سخنگو، موضع حزب انعکاس پیدا می‌کند. سخنگو ملزم است در چارچوب مورد بحث و تصمیم حزب در آن مورد موضع‌گیری کند. مثلاً در ماجرای سفر یکی از معاونین رئیس‌جمهور به قطب جنوب، این موضوع به درخواست تعدادی از اعضا در دستور کار قرار گرفت و اعضا نظرات خود را مطرح کردند و حزب در آن مورد به جمع‌بندی رسید. مصاحبه‌ای که بعداً به عنوان سخنگو صورت پذیرفت، ماحصل بحث یکی از دستورجلسات حزبی در جلسه شورای سیاست‌گذاری بود.
فاطمه پهلوانی: در حزب اتحاد، براساس آنچه که در اساس‌نامه مورد اشاره قرار گرفته است، سخنگو یکسری وظایف را بر عهده دارد که در بین آنها، وظیفه اصلی‌اش بیان مواضع حزب است. معمولاً اینطور است که سخنگو در جلسات دفتر سیاسی حزب که به صورت هفتگی برگزار میشود، شرکت می‌کند و در نهایت، نتیجه مباحث مطرح‌شده در دفتر سیاسی که مربوط به مسائل روز است را بیان می‌کند. به غیر از این، مواردی وجود دارد که فورس‌ماژور به شمار می‌رود و زمان زیادی تا برگزاری جلسه دفتر سیاسی باقی مانده است.
در این مواقع، سخنگو با کمک دبیرکل، معاون سیاسی حزب و قائم‌مقام، متن موضع‌گیری درباره آن مسئله را تنظیم می‌کند و پس از آن منتشر میشود ولی تلاش بر این است که اینطور موارد کم باشد و ما اگر موضوعی وجود داشت که خیلی مهم بود و در سطح موضع‌گیری حزبی اهمیت داشت، وارد آن شویم. در اعلام موضع هم خیلی سخت‌گیرانه عمل می‌کنیم، یعنی اینطور نیست که درباره هر مسئله ریز و درشتی که در کشور وجود دارد، قرار باشد که سخنگوی حزب اعلام موضع کند. ضمن اینکه خانم منصوری به‌عنوان دبیرکل حزب، یکسری از مواضعش را از طریق رسانه‌ها و یا انتشار توئیت بیان می‌کند. این هم به نوعی بیان مواضع حزب از سوی دبیرکلی محسوب میشود که از سوی کنگره انتخاب شده است.
ولی با این وجود، سعی‌مان بر این است که مواضع دبیرکل در چارچوب مواضع حزب باشد و هم موضع‌گیری سخنگو بدون رای و نظر دفتر سیاسی محدود باشد. ترجیح می‌دهیم که موضوعات را در همان جلسات هفتگی دفتر سیاسی به بحث بگذاریم. بعضی اوقات هم به صورت آنلاین مواردی بحث میشود و تصمیمات سریع درباره موضع‌گیری گرفته میشود. با تجربه‌ای که طی این سال‌ها اندوخته شده است، ما با هم هماهنگی خوبی داریم و نبستاً با هم هماهنگ عمل می‌کنیم.
جواد هروی: در حزب اعتدال و توسعه، جایگاه سخنگو پس از دبیرکل، قائم مقام دبیرکل و رئیس اجرایی حزب قرار دارد، یعنی عملاً در شاکله حزب، به عنوان شخصیت‌های ممتاز حزب محسوب میشود که اختیارات بسیطی دارد که از جمله این اختیارات، این موضوع است که بتواند در قبال مسائلی که ممکن است فوری و آنی باشد، ابراز نظر کند.
چیزی که در حزب اعتدال و توسعه وجود دارد این است که شورای مرکزی حزب و دبیرکل، با عنایت به اختیاراتی که به سخنگو داده‌اند، او را در بحث اظهارنظر و گفت‌وگو با رسانه‌ها، به صورت تام‌الاختیار فعال مایشاء گذاشته‌اند و این موضوع به نظرم نقطه مثبت حزب اعتدال و توسعه به شمار می‌رود. البته این نکته هم در خور توجه است که سخنگویی در حزب اعتدال و توسعه، طی یکی دو سال اخیر، با شکل بازتری در برابر رسانه‌ها ظاهر شده و با آنها برخورد می‌کند.
درباره شما و حزب‌تان، نسبت به مواضعی که در جایگاه سخنگویی گرفته میشود، با مواضع دبیرکل و شورای مرکزی چگونه است و چقدر هماهنگی در مواضع وجود دارد؟
سعید نورمحمدی: در حزبی مانند ندای ایرانیان که بدنه حزبی قابل توجهی دارد و جلسات شورای سیاست‌گذاری و شورای مرکزی به صورت منظم برگزار میشود، حتماً موضع سخنگو باید با نظر دبیرکل، شورای مرکزی و شورای سیاست‌گذاری هماهنگ باشد و چنانچه سخنگو موضع شخصی خود را در مصاحبه لحاظ کند، مورد انتقاد و بازخواست اعضای حزب قرار می‌گیرد.
در برخی موارد هم هست که بین اعضای شورای مرکزی یا شورای سیاست‌گذاری اختلاف دیدگاه وجود دارد. در این موارد هم سخنگو ملزم به بیان مصوبه یا تصمیم اکثریت است. ولو اینکه نظر شخصی سخنگو متفاوت از تصمیم جمعی باشد. معمولاً در اکثر موارد برای اعلام موضع، مشورتی با دبیرکل و معاون سیاسی حزب صورت می‌پذیرد تا موضع اعلامی هماهنگی کاملی با تصمیمات و نظرات حزب داشته باشد.
فاطمه پهلوانی: مواضعی که گرفته میشود، صددرصد هماهنگ است، البته ما معتقدیم که محور سخنان سخنگو چیزی است که برآیند نظر دفتر سیاسی حزب بوده و نظرات دبیرکل، به‌نوعی به عنوان نظر شخص دبیرکل محسوب میشود. ما خوشبختانه در حزب اتحاد هماهنگی بین ارکان‌مان خیلی جدی است و نکته مهم دیگر این است که جلسات دفتر سیاسی ما با حضور دبیرکل برگزار میشود. وقتی جلسات با حضور دبیرکل برگزار میشود، حتی مواضعی که خود دبیرکل هم می‌گیرد، با مواضع جمع، دفتر سیاسی و شورای مرکزی در هماهنگی قرار دارد.
اگر بخواهم دقیق‌تر بگویم، دفتر سیاسی حزب ما، جلساتش به صورت هفتگی، به ریاست دبیرکل و با حضور اعضای شورای مرکزی برگزار میشود. بنابراین، چنین ترکیبی در دفتر سیاسی و برگزاری جلسات هفتگی، خود به خود باعث میشود که ما شاهد هماهنگی بالایی در حزب باشیم که حتی اگر یکی از اعضای دفتر سیاسی بروند و مصاحبه کنند، این موضوع قبلاً در جمع مورد بررسی قرار گرفته و به همین علت می‌توان گفت که با درصد بالایی هماهنگی با مواضع حزب سخن گفته میشود. نکته‌ای که می‌خواهم به آن اشاره کنم این است که فرق سخنگو با سایر اعضا این است که صددرصد مواضع سخنگو، جمع‌بندی نظرات جمع است و به‌هیچ‌عنوان نباید نظر شخصی‌اش را در آن دخالت دهد.
جواد هروی: خوشبختانه ما براساس جلسات منظمی که برگزار می‌کنیم، سعی کرده‌ایم که هماهنگی لازم مابین سخنگو با دبیرکل، قائم مقام دبیرکل و رئیس هیئت اجرایی به وجود بیاید، به همین خاطر، تناسب ایده‌آلی که مابین شاکله حزب اعتدال و توسعه وجود دارد، این قدرت را به سخنگو می‌دهد که بتواند بسیار فعال و راحت مواضع حزب را در میان بگذارد. این موضوع را هم اضافه کنم که طی مدتی که من سخنگوی حزب بودم، هیچ‌گاه مواضعی که ابراز کردم، از جانب شورای مرکزی و دبیرکل به چالش کشیده نشد و همیشه این مواضع را تایید کرده‌اند.
با توجه به اقدامات اخیری که حزب اعتدال و توسعه انجام داده و در شاکله حزب پوست‌اندازی شده است، یکی از کارهایی که به آن توجه جدی شده، باز گذاشتن دست سخنگو در ابراز نظر نسبت به چیزی است که در حزب می‌گذرد. حزب اعتدال و توسعه در تلاش است تا به سمت‌و‌سویی حرکت کند که به شکل یک حزب الگو در کشور دربیاید؛ بر همین اساس ما بازنگری در بحث اعضا را انجام دادیم و امیدواریم پیش از انتخابات سال آینده، حزب اعتدال و توسعه به این هدف برسد.
