مسئله کردها در پاریس

جامعه کُردهای فرانسه حمله مسلحانه به یک مرکز فرهنگی هنری کُرد در پاریس را حمله‌ای تروریستی با انگیزه سیاسی خواند

جمعه و شنبه گذشته اعضای جمعیت کردنشین فرانسه در پی حمله مسلحانه یک مرد 69ساله به یک مرکز فرهنگی کرد، در میدان جمهوری پاریس دست به تظاهرات زدند. تظاهرات مسالمت‌آمیزی که در هر دو روز به زد و خورد با نیروهای پلیس منجر شد. تصاویری از ماشین‌های چپ کرده و آتش‌گرفته، خرده‌شیشه‌های ویترین مغازه‌ها و چندین آتش‌سوزی کوچک در نزدیکی طاق پیروزی، که طبق سنت محل تجمعات اعتراضی فرانسوی‌هاست، منتشر شدند. گاز اشک‌آور و پرتابه‌هایی میان نیروهای پلیس و معترضان هنگام ترک تجمع رد و بدل شد. زد و خورد دو ساعت ادامه پیدا کرد تا اینکه پلیس موفق شد معترضان را متفرق کند. ‌
هفته گذشته حمله مسلحانه به مرکز فرهنگی -هنری کرد «احمد کایا» در ناحیه 10 و یکی از شلوغ‌ترین محله‌های پاریس که دو طرف خیابان‌های آن پر است از کافه‌ها، مغازه‌ها و آرایشگاه، سه کشته و سه زخمی بر جای گذاشت. تمام کشته‌شده‌ها کرد بودند و یکی از زخمی‌ها نیز آسیب شدیدی دیده است. مظنون مردی 69 ساله است که سال گذشته به دلیل حمله با شمشیر به کمپ مهاجران در پاریس زندانی شده بود و به‌تازگی تا زمان آغاز دادگاهش آزاد شده بود. مظنون که رسانه‌های فرانسوی او را ویلیام.ام خطاب می‌کنند در سال 2017 نیز به دلیل حمل سلاح بدون مجوز بازداشت شده بود. او در جریان بازجویی‌های خود اعتراف کرده که از مهاجران و به‌خصوص کردها عصبانی است، چون آنها جنگجویان داعش را نکشته‌اند و فقط آنها را زندانی کرده‌اند. ویلیام.ام خارجی‌های غیراروپایی را دشمن می‌داند و همیشه می‌خواسته هنگام خودکشی، دشمنان را نیز با خود به گور ببرد.
بازرسان پس از بازجویی، انگیزه نژادپرستانه قتل و خشونت مسلحانه را نیز به اتهامات ویلیام.ام اضافه کردند. به گفته لور بوکو، دادستان پاریس، متهم خود را فردی افسرده توصیف کرده و قصد داشته پس از کشتن مهاجران، خودکشی کند. او سپس به واحد روان‌پزشکی پلیس منتقل شد. دادستان پاریس می‌گوید: «پزشکی که امروز بعدازظهر مظنون را معاینه کرد گفت که وضعیت سلامتی‌اش با شرایط بازداشت سازگاری نداشت. درنتیجه تا زمانی که وضعیت سلامتی‌اش اجازه ندهد حضور در برابر قاضی به تعویق می‌افتد.»

از ما هیچ حفاظتی نمی‌شود

پس از حمله مسلحانه به مرکز فرهنگی احمد کایا در 23 دسامبر، شورای دموکراتیک کردستان در فرانسه یا CDK-F تظاهرات روز شنبه در میدان جمهوری پاریس را برنامه‌ریزی کرد. صدها معترض کرد به همراه سیاستمدارانی از جمله شهردار منطقه 10 پاریس، پرچم‌هایشان را تکان دادند و سخنرانی‌هایی در جهت ادای احترام به قربانیان را گوش کردند. بریوان فیرات، سخنگوی شورای دموکراتیک کردستان که در تظاهرات شرکت کرده بود در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی BFM گفت: «از ما هیچ حفاظتی نمی‌شود. در عرض 10 سال، شش فعال کرد در روز روشن در قلب پاریس کشته شده‌اند.»
مسرور بارزانی، نخست‌وزیر حکومت اقلیم کردستان عراق در صفحه کاربری خود در توئیتر نوشت که مطمئن است شرکای فرانسوی از هیچ تلاشی برای حفاظت از جامعه کردهای این کشور دریغ نمی‌کنند.
به گفته فیرات، اعتراضات توسط عده‌ای به خشونت کشیده شد که از داخل ماشین‌های در حال عبور، علامت‌هایی در حمایت از ترک‌ها به معترضان نشان دادند.
کشتار روز جمعه درست در آستانه 10سالگی، سالگرد کشته شدن سه زن فعال کرد در پاریس اتفاق افتاد. تحقیقات درباره متهم اصلی آن حادثه که کمی پیش از برگزاری دادگاه کشته شد، متوقف شد و دوباره در سال 2019 از سر گرفته شد.
لورن نونز، رئیس پلیس فرانسه اعلام کرد که جریان اعتراضات ناگهان به خشونت کشیده شد که دلیل آن هنوز مشخص نیست. نونز همچنین اعلام کرد، تعدادی از معترضان مسئول این خشونت بوده‌اند، یازده نفر دستگیر شده‌اند و 30 نفر آسیب‌های جزئی دیده‌اند.
نمایندگان کرد که روز شنبه با نونز و اریک دوپان-مورتی، وزیر دادگستری فرانسه، دیدار کردند، درخواستی را برای تروریستی خواندن حمله مسلحانه روز جمعه مطرح کردند. شورای دموکراتیک کردستان در واکنش به خشونت کشیده شدن تظاهرات روز جمعه، تجمع روز شنبه را برنامه‌ریزی کرده بود.
خیلی از کردها این حمله را اقدامی تروریستی با انگیزه سیاسی خوانده‌اند. جامعه کردهای فرانسه تصمیم‌های مقامات قضایی این کشور برای این پرونده را از نزدیک دنبال می‌کنند. آنها مدت‌هاست که به دنبال تامین امنیت‌شان در فرانسه هستند و همچنان با کشتارهای پیشین کنار نیامده‌اند.
کونستانت مهوت، خبرنگار نیویورک‌تایمز در پاریس در یادداشتی می‌نویسد، صدور این کیفرخواست نمی‌تواند خشم بسیاری از کردهایی را کاهش دهد که انگیزه این حمله مسلحانه را نژادپرستانه نمی‌بینند. آنها این حمله را تروریستی می‌دانند که کردها را مورد هدف قرار داده است. آنها همچنین معتقدند، تروریست‌ها برای اجرای عملیات خود کمک‌هایی از طرف کشور ترکیه دریافت کرده‌اند. جنبش مستقل کردستان و دولت ترکیه مدت‌هاست که با یکدیگر درگیری دارند و باعث شده دولت ترکیه جمعیت کردنشین خود در داخل و خارج از این کشور را سرکوب کند.
بریوان فیرات می‌گوید: «ما می‌دانیم که این یک حمله سیاسی است.» صدها نفر در اعتراضات روز شنبه شرکت کردند و تحقیقات بیشتری را از سوی مقامات درخواست کردند.

باورهای ضد مهاجر

بازرسان فرانسوی هیچ شواهدی مبنی بر اینکه مظنون ارتباطی با گروه‌های ترکیه‌ای داشته، ارائه نکرده‌اند، اما اعلام کرده‌اند که متهم به‌شدت تحت تاثیر باورهای عمیق نژادپرستانه و ضدمهاجر قرار داشته است.
لوری بوکو، بازرس پاریس در بیانیه‌ای اعلام کرد، مظنون 69 ساله به بازرسان گفته است که سرقت از خانه‌اش در سال 2016 حس «تنفر از خارجی‌ها به شکلی بیمارگونه» را در او به‌وجود آورده است.
متهم به بازرسان گفته بود، او ابتدا صبح جمعه با سلاحی نیمه‌اتوماتیک به محله سن‌دنیس در شمال پاریس رفته که جمعیت بسیاری بالایی از مهاجران در آن سکونت می‌کنند. او به قصد کشتن خارجی‌ها به آن محل رفته بود. اما در ادامه می‌گوید که پس از دیدن اینکه چند نفر در اطرافش بودند، نظرش را تغییر داده است.
بازرس این پرونده گفت، مظنون سپس به خانه پدر و مادرش در مرکز پاریس برگشته است. از آنجا به مرکز فرهنگی کردستان رفته که به دو مرد و یک زن به نام امینه کارا، رهبر جنبش زنان کردستان در فرانسه، تیراندازی کرده است. او سپس به یک آرایشگاه مردانه می‌رود، جایی که تا قبل از آنکه خلع سلاح و مهار شود، مرد دیگری را زخمی کرد.
مقامات فرانسه اعلام کردند، مظنون در یکی از باشگاه‌های تیراندازی عضویت دارد و در چندین پرونده جنایی دیگر نیز دست داشته است. بسیاری از سیاستمداران چپ‌گرا لفاظی‌های فزاینده ضدمهاجر عامل تحریک‌کننده قتل‌های نژادپرستانه می‌دانند و ارتباطی را میان حملات اخیر نظامیان راست‌گرا علیه خارجی‌ها ترسیم کرد‌ه‌اند. اولیویه فوره، رهبر حزب سوسیالیست کمی پس از حمله در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «اتفاقی که در پاریس افتاد، باید زنگ خطری برای همه درباره خطر راست‌گرایان باشد.»
بسیاری از شرکت‌کنندگان کرد در اعتراضات روز دوشنبه گفته‌اند که این تعبیر را قبول ندارند. در عوض، انگشت اتهام خود را به سمت ترکیه گرفته‌اند. الیزه دمیر، 36ساله در میان هیاهوی بلندگوهایی که آهنگ‌های کردی پخش می‌کردند می‌گوید: «این رفتار برای ما به‌هیچ‌وجه نژادپرستانه نیست.» دمیر اشاره می‌کند در آن منطقه‌ای که این حمله اتفاق افتاد، جمعیت بالایی از خارجی‌ها حضور دارند اما فقط کردها هدف قرار گرفته‌اند.

پ.ک.ک در استانبول

عادل باقاوان، پژوهشگر امور خاورمیانه در موسسه روابط بین‌المللی فرانسه می‌گوید، این گروه شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان یا پ.ک.ک است که چندین سال علیه دولت ترکیه شورش کرده تا اقتدار بیشتری را در میان کردها به‌دست آورند.
آمریکا، اتحادیه اروپا و ترکیه، پ.ک.ک را سازمانی تروریستی می‌دانند و شبه‌نظامیان و متحدان این گروه را در داخل و خارج از کشور به‌شدت سرکوب می‌کنند. مجموعه‌ای از حملات هوایی ترکیه در ماه گذشته در عراق و سوریه نمونه‌ای از حملات سرکوب‌گرایانه ا‌ست. ترکیه حملات جت‌های هوایی خود را کمپین ضدتروریسم برای ریشه‌کن کردن نظامیانی می‌داند که در برنامه‌ریزی برای بمب‌گذاری مرگ‌بار 13نوامبر در استانبول نقش داشتند. سرحد آلتونتاس، 19ساله که از برست، شهری در غرب فرانسه برای شرکت در تظاهرات به پاریس آمده می‌گوید: «ما در ترکیه، در سوریه و حالا در فرانسه کشته می‌شویم.»
بسیاری از تظاهرات‌کنندگان اطراف آلتونتاس جلیقه‌هایی با نوشته «واقعیت و عدالت» به تن داشتند یا پرچم‌هایی بنفش‌رنگی را تکان می‌دادند که روی آنها پرتره‌هایی از سه نظامی کرد از جمله بنیانگذار پ.ک.ک که در 9 ژانویه 2013 به قتل رسید، چاپ شده بود. براساس گفته‌های بازرسان فرانسوی مظنون آن حمله نیز احتمالا ارتباطاتی با آژانس‌های اطلاعاتی دولت ترکیه داشته، اما قبل از محاکمه حین بازداشت کشته شده است.
تحقیقات درباره پرونده پیشین قتل کنشگران کرد ادامه‌دار شده و خشم کردهای فرانسه‌نشین و شک و تردید آنها نسبت به مقامات فرانسوی در روند اجرای عدالت بیشتر شده است. جمعیت کردها در فرانسه حدودا 300هزار نفر است. باقاوان در ادامه می‌گوید، تهدیدات فزاینده از حمله ترکیه به منطقه تحت کنترل کردها در شمال‌شرق سوریه بر این تنش‌ها افزوده است.
رهبران شورای دموکراتیک کردستان در فرانسه که برای تظاهرات روز دوشنبه فراخوان داده بودند، میان این دو کشتار خط کشیدند و آنها را بخشی از کمپین ترکیه برای سرکوب شبه‌نظامیان کرد می‌دانند.
معترضان پرچم بزرگ سیاهی به دست داشتند که روی آن نوشته شده بود: «10 سال از 9 ژانویه گذشته، دولت ترکیه سه نفر دیگه از دوستان‌مان را در پاریس قتل‌عام کرد.» آنها اغلب شعارهای خصمانه‌ای علیه رجب‌طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه فریاد می‌زدند. چندین نفر از معترضان می‌گویند، از اینکه فرانسه با وجود نقش حیاتی آنها در مبارزه علیه دولت اسلامی در سوریه هیچ ملاحظه‌ای برای کردها ندارد، متاسف شده‌اند. بریوان فیات هنگام سخنرانی‌اش در تظاهرات گفت: «ما جان‌هایمان را از دست می‌دهیم تا امن باشیم. چه زمانی امنیت خواهیم داشت؟»
بمب‌گذاری استانبول در یکی از شلوغ‌ترین خیابان‌های این شهر رخ داد که جان شش نفر را گرفت و عده‌ای را زخمی کرد. مقامات ترکیه عکس‌هایی را از زنی منتشر کردند که به گفته آنها بمب را کار گذاشته و او را متهم کردند که با پ.ک.ک همکاری می‌کند. مقامات ترکیه حین تحقیقات درباره این پرونده، افراد بیشتری را دستگیر کردند.
نیروهای دموکراتیک سوریه و شاخه نظامی پ.ک.ک هرگونه مشارکت در بمب‌گذاری استانبول را انکار کردند.
یکی از دانش‌آموزان جوان که در اعتراضات شرکت کرده بود، به شرط ناشناخته ماندن می‌گوید: «کردهای بسیاری در سراسر اروپا زندگی می‌کنند، اما فقط در فرانسه کشته می‌شوند.»

خشونت نژادپرستانه؟

مقامات فرانسوی درباره اعلام انگیزه قتل‌های اخیر به‌شدت محتاطانه رفتار کرده‌اند. گمانه‌زنی‌های اولیه انگیزه‌های نژادپرستانه مهاجم را نشان می‌دهد. مظنون 69ساله، بازنشسته راننده قطار با تاریخچه‌ای از خشونت علیه خارجی‌هاست.
کردهایی که در محل وقوع قتل حضور پیدا کردند، می‌گویند این اولین باری نیست که جامعه کردها به‌طور ویژه مورد هدف قرار گرفته است.

ما هیچ کشوری از خود نداریم

در تظاهرات پاریس برخی از معترضان شعارهایی در حمایت از پ.ک.ک سر دادند. پ.ک.ک گروهی است که از سال 1984 شورش خود علیه دولت ترکیه را آغاز کرده است. به گزارش فرانس 24 این شورش‌ها در ابتدا برای تشکیل دولتی مستقل برای کردها بود و بعدها به جنگ برای اقتدارگرایی بزرگتر کردها در ترکیه تبدیل شد.
کردها که اغلب بزرگترین جمعیت جهان بدون کشور محسوب می‌شوند، قومی از مسلمانان هستند که در سراسر سوریه، ترکیه، عراق و ایران پخش شده‌اند.
آجیت پولات، عضو ارشد پ.ک.ک درباره حمله مسلحانه به کردها در پاریس می‌گوید: «برای ما هیچ شکی وجود ندارد که این حمله‌ای تروریستی بود که دقیقا قبل از دهمین سالگرد کشتار سه نفر از کنشگران کُرد در پاریس صورت گرفته است.» پی‌یر اوگاز، صاحب کُرد رستورانی در پاریس می‌گوید:‌ «ما حتی کشوری برای خود نداریم، چرا به ما حمله می‌کنند؟‌» اوگاز در ادامه می‌گوید: «اینجا سیاره کوچکی است که در آن تمام جوامع در صلح و آرامش کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. ما هیچ‌وقت فکر نمی‌کردیم، چنین اتفاقی بیفتد اما حالا وحشت داریم.»
به گفته آجیت‌پولات، سخنگوی شورای دموکراتیک کردستان، امیرا کارا 30سال در سراسر کردستان در ترکیه، عراق و ایران مبارزه کرده است. به‌گفته بریوان فیرات، کارا در مبارزه علیه سازمان دولت اسلامی در دوران بازپس‌گیری رقه توسط نیروهای کرد مورد حمایت ائتلاف بین‌المللی بسیار فعال بوده است. کارا از آن زمان برای پناهندگی سیاسی در فرانسه اقدام کرد و دفتر پناهندگان فرانسه یا OFPRA از اعطای آن امتناع کرد.

تشویق فرانسه به ممنوعیت پروپاگاندای پ.ک.ک

پس از تیراندازی در پاریس، آنکارا از فرانسه خواست تا فعالیت‌های کردها علیه ترکیه را مهار کند. حمله به کردها تنش‌های میان ترکیه و فرانسه بر سر شرایط کردها و روابط دولت فرانسه با جامعه کردنشین را تحت فشار قرار داده است.
دوشنبه گذشته وزیر خارجه ترکیه، هرو ماگرو، سفیر فرانسه در آنکارا را فرا خواند تا نارضایتی خود را با «پروپاگاندای سیاه» علیه ترکیه توسط پ.ک.ک اعلام کند. ترکیه از حضور مقامات دولت فرانسه و برخی از سیاستمداران در تظاهرات کردها انتقاد کردند.
حمله مرگبار به کردها در پاریس، مصیبت طولانی‌مدت گروه قومی غیرعربی را برجسته کرده که بدون داشتن هیچ کشوری، جمعیتی بین 25 تا 35 میلیون دارد.
کردها عمدتا در مناطق کوهستانی جنوب شرقی ترکیه از شمال سوریه و عراق تا مرکز ایران زندگی می‌کنند. آنها اغلب بزرگترین جمعیت جهان بدون کشور توصیف می‌شوند. بسیاری از آنها به‌دلیل چند دهه درگیری‌های تلخ در خاورمیانه جابه‌جا شده‌اند و بقیه هم برای فرار از آزار و اذیت به کشورهای غربی به‌ویژه اروپای غربی پناه آورده‌اند.
خشم یکی از بزرگترین جوامع کردها پس از حمله مسلحانه به شکل اعتراضات و راهپیمایی‌های ادای احترام به قربانیان تبدیل شد. معترضان به زبان کردی «واقعیت و عدالت» را فریاد می‌زدند و شعار می‌دادند: «شهدای ما نمی‌میرند». نزدیک به 150هزار کرد در فرانسه زندگی می‌کنند. بیشترین جمعیت کردها در ترکیه ساکن هستند که حدود 20درصد از کل جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.
کردهای عمدتا سنی، به همراه اقلیت‌های غیرمسلمان و گروه‌های سیاسی اغلب سکولار، در تقریبا نیم میلیون کیلومتر مربع از خاک خاورمیانه زندگی می‌کنند.
سقوط امپراطوری عثمانی در پایان جنگ جهانی اول راهی را برای به‌وجود آمدن کشور کردستان در معاهده سور باز کرد. معاهده سور میان امپراطوری عثمانی و کشورهای متفقین (روسیه، بریتانیا و فرانسه) امضا شد که در آن نواحی کردنشین شمال موصل با شرط دریافت خودمختاری در قلمرو امپراطوری عثمانی باقی بماند. اما ژنرال مصطفی کمال آتاترک، ملی‌گرای ترک، به مفاد سخت‌گیرانه معاهده اعتراض کرد و جنگ جدیدی را راه انداخت. اقدامی که به انعقاد توافق جدیدی منجر شد، معاهده لوزان 1923، مرزهای ترکیه مدرن را تعیین کرد و عملا ارتباط حمایت بین‌المللی از کردستانی مستقل را قطع کرد.
پس از درگیری‌های هفته گذشته میان پلیس فرانسه و تظاهرات‌کنندگان، باقاوان نگران است که این دست اتفاق‌های کم‌سابقه حس همبستگی مردم فرانسه نسبت به کردها را لکه‌دار کند. با این حال برای جامعه کرد، این حمله یک جنایت نژادپرستانه مجزا توسط یک مرد 69ساله نبود.

تنش‌های میان ترکیه و فرانسه

مسئله کردها یکی از دلایل ایجاد تنش میان ترکیه و فرانسه است. خانواده‌های قربانیان قتل‌های سال 2013، معتقدند که جاسوسان ترکیه دستور حمله را داده‌اند. تنها مظنونی که قرار بود محاکمه شود در دسامبر 2016 بر اثر سرطان مغز درگذشت.
در گذشته نیز رفتارهای خشونت‌آمیز علیه کردها در فرانسه صورت گرفته است. در آوریل سال گذشته، چهار مرد کرد در انجمن فرهنگی کردستان در لیون، شرق فرانسه، با میله‌های آهنین مورد حمله قرار گرفتند. گروه ملی‌گرای افراطی «گرگ‌های خاکستری ترکیه» که بعدها فعالیت‌شان ممنوع شد، مظنونان این حمله بودند.
عادل باکاوان، مدیر مرکز تحقیقات فرانسه در عراق به روزنامه ژورنامل دو دیمانش می‌گوید:‌ «نمایندگان سیاسی، فرهنگی و دیپلماتیک کردها
در فرانسه حق دارند بترسند، آنها هدف تهدیدهای مستقیم قرار دارند.»