به سوی عادی سازی

بازخوانی تحولات ونزوئلا از حاشیه رفتن خوان گوآیدو تا چراغ سبز نیکولاس مادورو به آمریکا

سه سال بود که خوان‌گوایدو، رهبر اپوزیسیون و رئیس پارلمان ونزوئلا تلاش می‌کرد تا انتخابات جدیدی را برگزار کند و نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور سوسیالیست این کشور آمریکای لاتین را برکنار کند. اما جمعه گذشته، عده‌ای از سیاستمداران که زمانی از گوایدو حمایت می‌کردند به حذف مهندس 39ساله و جایگزینی دولت موقت‌اش که مورد حمایت آمریکا بود با کمیته‌ای برای نظارت بر انتخابات مقدماتی ریاست‌جمهوری سال آینده و حفاظت از دارایی‌های دولت در خارج از کشور رای دادند. این رای‌گیری نشان‌دهنده تغییر بالانس قدرت در داخل اپوزیسیون است که سعی می‌کرد پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری 2024، راه‌های جدیدی برای ارتباط با رای‌دهندگان پیدا کند. از چهار حزب اصلی اپوزیسیون ونزوئلا، سه حزب به طرحی برای حذف گوایدو رای دادند؛ رهبری که فقط مورد حمایت حزب خودش، حزب اراده مردمی قرار داشت. گوایدو برای رسیدن به اهداف دولت موقت، چندین راهپیمایی را در ونزوئلا به راه انداخت و پنهانی به کشورهای دیگر سفر کرد تا اهداف خود را ترویج دهد. باوجود تظاهرات خیابانی دولت مادورو توانست تسلط خود بر این کشور آمریکای جنوبی را بیشتر کند و اپوزیسیون گوایدو نتوانست ارتش ونزوئلا یا دادگاه‌های این کشور را با خود همسو کند. نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا نیز اعلام کرد که کشورش برای عادی‌سازی و از سرگیری مجدد روابط با آمریکا پس از سه سال قطع رابطه، کاملا آمادگی دارد.
مادورو در گفت‌وگو با ایگناسیو رومانت، روزنامه‌نگار اسپانیایی گفت، دولت بایدن بر ادامه سیاست‌های احمقانه پافشاری می‌کند که برگرفته از طرحی است که دونالدترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا آماده کرده بود تا گام‌های مطمئنی را در روند تنظیم روابط بردارد. مادورو در این گفت‌وگوی تلویزیونی می‌گوید: «ونزوئلا کاملا آماده است تا روند عادی‌سازی روابط دیپلماتیک، کنسولگری و سیاسی خود را با دولت ایالات‌متحده آمریکا و دولت‌های بعدی آغاز کند، چون تفاوت در استراتژی‌ها و دیدگاه‌های سیاسی یک موضوع است اما قطع کامل روابط موضوع دیگری است.» مادورو همچنین اشاره کرد که تمام تلاش‌ها برای کودتا در ونزوئلا شکست خورده، بنابراین آمریکا را تشویق کرد تا دست از سیاست‌های افراطی‌اش بردارد.
مخالفان گوایدو می‌گویند، باید راه‌های جدیدی برای ارتباط با رای‌دهندگان پیدا کرد. دولت موقت هیچ تاثیری بر نهادهای داخل کشور ندارد و چون برخی از ونزوئلایی‌ها آن را دولت «تقلبی» می‌دانند، توانایی ارائه برخی خدمات ساده را هم ندارد.
به گزارش خبرگزاری AP، دانیل وارناگی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه سیمون بولیوار در کاراکس می‌گوید که اپوزیسیون انتظارات بسیاری تحت رهبری گوایدو داشت، اما سپس نتوانست به وعده خود برای تغییر در اداره ونزوئلا عمل کند.
وارناگی می‌گوید: «گوایدو وعده داد تا از غصب (قدرت) توسط مادورو جلوگیری کند، دوران گذار را رهبری کند و انتخاباتی منصفانه برگزار کند اما هیچ‌کدام از این اتفاق‌ها نیفتاده است.»
گوایدو در سال 2019 به رهبری اپوزیسیون رسید، زمانی که رئیس پارلمانِ تحت کنترلِ مخالفان بود. دوران 5 ساله گوایدو در سال 2015 آغاز شد که همه آن را آخرین انتخابات منصفانه در ونزوئلا می‌دانند. سوسیالیست‌های حامی مادورو هیچ دخالتی در انتخابات 2015 نداشتند.
پارلمان ونزوئلا برد مادورو در دوره دوم انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 2018 را قانونی نمی‌داند، چون رقبای اصلی او از شرکت در انتخابات منع شده بودند. به‌همین ترتیب بود که اپوزیسیون پارلمان ونزوئلا دولت موقت را به ریاست گوایدو تشکیل داد.
از آغاز سال 2019، نیکولاس مادورو، درحالی‌که ادعا می‌کرد در انتخابات مجدد ریاست‌جمهوری برنده شده، خوان گوایدو، رئیس مجلس ونزوئلا در برابر هزاران نفر از جمعیت هیجان‌زده در پلازای ژان پاول دوم در کاراکاس، پایتخت ونزوئلا ایستاد و خود را رهبر محق کشور اعلام کرد.
خوان گوایدو وعده داد: «ما تا زمانی که ونزوئلا آزاد شود در خیابان می‌مانیم!» گوایدو که در آن زمان 35ساله بود، خیلی سریع مورد حمایت دولت ترامپ و اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای سراسر جهان قرار گرفت. دلیل حمایت این کشورها ازگوایدو این بود که او رده‌بالاترین مقامی بود که طی روندی دموکراتیک به‌قدرت رسیده بود.
گوایدو، چهره‌ای بود که توانست احزاب مخالف بدخلق را با یکدیگر متحد کند و خود را رئیس‌جمهور موقت تا زمان برکناری مادورو اعلام کند و کمترین کاری که قرار بود انجام دهد برگزاری انتخابات آزادانه
و عادلانه بود.
اما با گذشت چهار سال و تلاش‌های کمرنگ گوایدو، زمان آزمون و خطاها به پایان رسید. جمعه گذشته، قانون‌گذاران اپوزیسیون که زمانی پشت‌سر گوایدو صف کشیده بودند، با 72 رای موافق در برابر 29 رای مخالف تصمیم گرفتند آنچه دولت موقت نامیده می‌شود را منحل کنند.
نورا براچو، یکی از اعضای سه حزب اصلی اپوزیسیون که به انحلال دولت موقت رای داد، قبل از رای‌گیری به واشنگتن‌پست می‌گوید: «بعد از چهار سال، نباید به حفظ سیستمی ادامه دهیم که نتیجه‌ای نداشته ولی روند اداری‌اش را تحمیل می‌کند.» براچو در ادامه می‌گوید: «ما باید درباره خودمان بازنگری کنیم و برای پیشرفت در راه مبارزه‌مان قدم برداریم.»

گوایدو کناره‌گیری می‌کند

علاوه بر اینکه رقابت‌های انتخاباتی آینده تحت نظارت دولت خودکامه و سوسیالیست مادورو برگزار خواهد شد - موضوعی که در معرض خطر است - همکاری‌های آمریکا با ونزوئلا و کنترل دارایی‌های مهم در خارج از این کشور است. دولت موقت، تحت تحریم‌های آمریکا و دیگر کشورها، مسئول کنترل طلاهای ذخیره‌شده در بانک انگلستان و شرکت نفت سیتگو بود که در هیوستون آمریکا مستقر است. قانون‌گذاران کمیته‌ای را تاسیس کردند تا از این دارایی‌ها محافظت و هزینه‌ها را مدیریت کند.‌ مجمع ملی که در سال 2015 انتخاب شده بود تا سال 2023 به کار خود ادامه می‌دهد اما فقط در زمینه مسائلی که به دارایی‌ها مربوط است.
گوایدو در ویدیویی که روز پنج‌شنبه در توئیتر منتشر کرد می‌گوید که به مجمع ملی اجازه می‌دهد تا رهبر دیگری را به‌جای او انتخاب کند: «اصرار بر ادامه ریاست‌جمهوری موقت ارتباطی به خوان گوایدو ندارد. این وظیفه ما از سوی قانون اساسی است.»
گوایدو که حالا 39ساله شده، سال گذشته به واشنگتن‌پست گفت، تا زمانی انتخابات آزاد و عادلانه برگزار نشود، رئیس‌جمهور دولت موقت باقی می‌ماند.
سرجیو ورگارا، نماینده پارلمان از حزب مخالف «اراده مردمی»، تنها حزب اصلی که همچنان از گوایدو حمایت می‌کرد، قبل از رای‌گیری هشدار داد، حذف گوایدو می‌تواند به‌رسمیت شناخته شدن مادورو کمک کند. پیش از این دست دادن جان‌کری، فرستاده ویژه جو بایدن در امور تغییر اقلیم در نشست سازمان ملل در شرم‌الشیخ با رئیس‌جمهور ونزوئلا خبرساز شده بود.
ورگارا در این‌باره می‌گوید: «اگر جامعه بین‌المللی با نقض قانون اساسی موافق باشد چه اتفاقی می‌افتد؟»
به یکی از مقامات ارشد دولت به‌شرط ناشناخته ماندن، درباره سیاست دولت بایدن توضیح می‌دهد که هر بدنه‌ای که اپوزیسیون تصمیم‌گیری کند، دولت بایدن آن را به‌رسمیت می‌شناسد.
او در ادامه می‌گوید: «اگر نام‌شان را عوض کنند، (دولت بایدن) به منظور ترویج مذاکرات همچنان آنها را دولت موقت صدا می‌کند، دولت مادورو و تحریم‌ها را به‌عنوان اهرمی برای مذاکره بر سر برگزاری انتخابات جدید حفظ می‌کند.» این مقام همچنین تاکید می‌کند، نکته اینجاست که آمریکا تمام کارت‌های سیاست‌های تحریمی خود را حفظ کند. اگر مادورو می‌خواهد ما تغییری ایجاد کنیم و تحریم‌ها را لغو کنیم، باید نتایج دموکراتیکی را ببینیم.»
از آنجایی که در قدرت ماندن مادورو به نظر ماندگار می‌آید، دولت بایدن نشان داده به معامله با او تمایل دارد. مقامات آمریکایی در ماه مارس سفری بی‌سابقه به کاخ ریاست‌جمهوری ونزوئلا انجام دادند تا درباره تحریم‌های انرژی و آزادی دو زندانی آمریکایی صحبت کنند. بعد از دور اول مذاکرات میان مخالفان و دولت مادورو در ماه گذشته، دولت بایدن اجازه داد شرکت نفتی شورون تاسیسات تولید نفتی خود را در ونزوئلا دوباره راه‌اندازی کند به این شرط که تمام نفت به‌دست آمده به ایالات‌متحده فروخته شود و تمام حق امتیاز و مالیاتی که باید به ونزوئلا پرداخته شود از بدهی‌های این کشور به آمریکا کم می‌کند.
مقامات آمریکایی می‌گویند که اگر در نتیجه مذاکراتی که به نظارت نروژ در مکزیکوسیتی انجام می‌شود، تحریم‌های بیشتری لغو شوند، مذاکرات می‌توانند ادامه‌دار شوند و به نتیجه برسند. اما اطمینان کمی وجود دارد که مادورو حاضر باشد از طریق برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه از قدرت صرف‌نظر کند.
کارشناسان می‌گویند، همکاری‌های دیپلماتیک می‌تواند سرعت بیشتری پیدا کند. پیروزی قطعی جمهوری‌خواهان در فلوریدا در انتخابات میان‌دوره‌ای ارزش این ایالت به‌عنوان میدان جنگ را از بین برده است. به گفته دیوید اسمایلد، جامعه‌شناس دانشگاه Tulane در نیواورئان، مقامات دولت بایدن، نگرانی کمی درباره تلاش برای جلب حمایت مخالفان مادورو در ایالت فلوریدا دارند و ممکن است هزینه کمتری را در معامله کردن با او ببینند.
اتحادیه اروپا همانند بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین، دیگر خوان گوایدو را به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت به رسمیت نمی‌شناسد. تعدادی از کشورها هیچ‌کسی را به‌عنوان رئیس‌جمهور ونزوئلا قبول ندارند. ایالات‌متحده با کمک متحدان محافظه‌کارش در آمریکای لاتین توانسته از دادن کرسی به نمایندگان منتخب دولت مادورو در سازمان‌های محلی و بین‌المللی جلوگیری کنند از جمله «سازمان ایالت‌های آمریکا» و موسسه مالی «بانک توسعه بین آمریکایی» و به‌جای آن نمایندگان گوایدو را بشناسند. اما موجی از انتخابات که در برخی از کشورهای قدرتمند منطقه از جمله برزیل، آرژانتین، کلمبیا و شیلی برگزار شد، چپ‌گرایان با اولویت‌های متفاوت روی کار آمده‌اند.
به گفته یکی از مقامات ارشد دولت، آمریکا نمی‌خواهد آنچه در داخل ونزوئلا اتفاق می‌افتد را عادی‌سازی کند یا اساسا نادیده بگیرد. این مقام درادامه می‌گوید: «اینها سوال‌هایی است که در سازمان‌های محلی بر سر آنها دعوا می‌شود. آیا رای کافی برای متقاعد کردن دیگر دولت‌ها داریم که کسی را در کرسی‌هایشان راه ندهد؟» این مقام دولتی می‌گوید که این سیاست ترامپ بود تا به‌رسمیت شناختن گوایدو به بیرون راندن مادورو کمک کند. مادورو در ایالات‌متحده به تروریسم مواد مخدر متهم شده است.
تمرکز دولت بایدن روی مذاکرات برای برگزاری انتخابات آینده است. مقام دولتی مذکور می‌گوید: «رویکردی مبتنی بر حمایت از روند دموکراتیک که کمتر به سلف گوایدو مربوط می‌شود.» مشخص نیست که اپوزیسیون چقدر می‌تواند پول جمع کند یا چگونه از آن استفاده می‌کند. گوایدو در یک نشست خبری در ماه سپتامبر اعلام کرد که بین سال‌های 2020 و 2021، 130میلیون دلار از بودجه «مورد حمایت آمریکا» خرج شده است. به گفته گوایدو در سال 2021 دولت گوایدو از این پول برای کمک‌های بشردوستانه، «دفاع از دموکراسی» و مدیریت دارایی‌های خارجی و مجمع ملی استفاده کرده است.
در چهار سال گذشته، دولت موقت با اتهام فساد و استفاده نادرست از بودجه از طرف برخی از اعضایش روبه‌رو بوده است. گوایدو، قبل از آنکه نام رئیس‌جمهور موقت را به خود بگیرد، سیاستمداری مخالف و نسبتا ناشناخته بود. گوایدو ناگهان ادعا کرد، از حمایت حدودا 60درصد از ونزوئلایی‌ها در صندوق‌های رای برخوردار است. اما یک نظرسنجی‌ اخیر از دانشگاه کاتولیک آندرس بلو و طبق نظرسنجی Delphos نشان می‌دهد بیشتر پاسخ‌دهندگان به جای گوایدو به مادورو رای می‌دهند. بیش از 56درصد گفته‌اند که دولت موقت باید کاملا ناپدید شود. لوییز ویسنته لئون، مدیر سازمان نظرسنجی Daranalisis در کاراکاس می‌گوید: «اکثر جمعیت ونزوئلا به دنبال تغییر هستند. آنها همچنین به‌طور کلی احساس می‌کنند ارتباط‌شان با اپوزیسیون و با سیاست قطع شده است.»

لغو بخشی از تحریم‌های نفتی ونزوئلا

معمای سیاست خارجی این روزهای آمریکا، لغو تحریم‌های ونزوئلاست. دولت مادورو به‌طور مرتب از مذاکره با مخالفان استفاده می‌کند تا برای خود وقت و امتیاز بخرد. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا نیز به این موضوع آگاه است. وزارت خزانه‌داری آمریکا به‌تازگی از لغو تعداد محدودی از تحریم‌های تولید نفت در ونزوئلا خبر داد. به گفته بنیاد هریتج، اندیشکده محافظه‌کار آمریکایی، تصمیم دولت بایدن برای لغو تحریم‌ها علیه دولت ونزوئلا، قدرت آمریکا را تضعیف و بی‌اعتبار می‌کند.
در تعطیلات آخر هفته روز شکرگزاری، دولت بایدن از تعلیق برخی از تحریم‌های ونزوئلا خبر داد. بایدن که انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس نمایندگان آمریکا را به‌تازگی پشت سر گذاشته، شیوه جدیدی را در سیاست خارجی در برابر ونزوئلا در پیش گرفته است. این خبر پس از انجام مذاکرات میان بخشی از ائتلاف مخالفان ونزوئلا موسوم به «پلتفرم واحد» که متشکل از جامعه مدنی، اتحادیه‌های تجاری، نظامیان کهنه‌کار، احزاب سیاسی و معاونان مجمع ملی (نام پارلمان ونزوئلا) است و مقامات آمریکای جنوبی دولت نیکولاس مادورو منتشر شد که در مکزیکوسیتی برگزار شده بود.
لغو تحریم‌های ونزوئلا به معمایی در سیاست خارجه آمریکا تبدیل شده است. براساس گزارش امسال سازمان ملل، رژیم مادورو مسئول جرم و جنایت علیه حقوق بشر، زندانی کردن و شکنجه حداقل 245 زندانی سیاسی کنونی است. در این گزارش ادعا شده است دولت مادورو، شهروندان آمریکایی را عملا می‌رباید و با چین و ایران برای دور زدن تحریم‌ها تبانی می‌کند. ونزوئلا از درآمد نفتی خود برای حمایت و توسعه پروژه‌های سیاسی ضدآمریکایی در کشورهای همسایه استفاده می‌کند. لغو تحریم‌های ونزوئلا برای بار دیگر تناقض‌ها و ناهماهنگی‌های دولت بایدن در مورد سیاست‌های بخش انرژی را نشان می‌دهد. در این میان می‌توان به مواردی اشاره کرد: سازش ضمنی با رژیم مادورو درباره تولید نفت (با اینکه این کشور از صنعت نفت دولتی مستقیما منفعت می‌برد) درحالی‌که روسیه را به‌خاطر استفاده از تامین انرژی به‌عنوان سلاحی جنگی محکوم می‌کند و به دنبال محکوم کردن توانایی روسیه در سودبری از تولید انرژی است. چشم‌پوشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای
بر اثر تولید نفت در ونزوئلا و مسدود کردن کمک‌های فنی و مالی فدرال برای پروژه‌های مشابه در کشورهای دیگر. به گفته روزنامه وال‌استریت‌ژورنال سال گذشته دولت بایدن به کشوری که غنی از نفت و حامی آمریکا که به منابع مالی برای توسعه بود، سردی نشان داد.
در عین حال آمریکا می‌داند که چین می‌تواند تمام خلاءهای آمریکا را پر کند. انجام تراکنش‌ها برای تولید نفت ونزوئلا و در عین حال مقررات وضع‌شده در سراسر سازمان‌های مالی آمریکا، مسیر سرمایه‌گذاری در صنعت نفت را تغییر می‌دهند.
این به آن معنی است که آمریکا واردات نفت را به‌جای تولید فراوان منابع نفتی ترجیح می‌دهد. نفت ونزوئلا قطعا امنیت انرژی آمریکا را در طولانی‌مدت تقویت نمی‌کند چون مادورو هیچ دوستی‌ای با آمریکا ندارد. با این حال دولت آمریکا تصمیم گرفت با صدور دو مجوز اداره کنترل دارایی‌های خارجی ایالات‌متحده به شرکت نفت و گاز آمریکایی شورون داده شود. شورون و شرکت‌های تابعه آن مجوز گرفتند
تا تراکنش‌های مالی خود را برای تولید نفت به‌طور کامل انجام دهند که شامل شرکت نفت دولتی ونزوئلا موسوم به PDVSA می‌شود. مجوز دیگری برای انجام تراکنش‌ها میان ونزوئلا و چهار شرکت نفتی دیگر آمریکا نیز صادر شده است.
روز سه‌شنبه، مدیران ارشد شرکت شورون ونزوئلا با طارق‌آل‌آیسامی، یکی ازمقامات پرقدرت رژیم مادورو که روابط نزدیکی با ایران دارد، دیدار کردند تا سرمایه‌گذاری مشترک جدید و تجدید تولید نفت را اعلام کنند. شرکت‌های نفتی ونزوئلا دولتی یا خصولتی هستند، بنابراین سرمایه‌های جدید و آزادشده آمریکا برای بازسازی تولید نفت باید به سمت غول‌های نفتی تحت کنترل دولت سرازیر ‌شود، حتی اگر ظاهرا مجوز برخی پرداخت‌ها به دولت ونزوئلا داده نشود. این در حالی‌ست که مادورو و دوستانش در دهه گذشته میلیاردها دلار از شرکت نفت ونزوئلا اختلاس کرده‌اند.
طبق گفته‌های یکی از نمایندگان مذاکرات مکزیکوسیتی، دولت بایدن در حال راه‌اندازی معامله جدید با دولت مادورو، بخشی از مخالفان و سازمان ملل است تا سه میلیارد دلاری که در بانک‌های خارجی مسدود شده است را آزاد کند، اما دولت ونزوئلا نیز می‌تواند این مسائل را مدیریت کند.
مجوزهای صادرشده از سوی آمریکا، فروش و صادرات نفت به هر کشوری غیر از آمریکا را ممنوع می‌کند و همچنین از سرمایه‌گذاری‌های جدید شورون جلوگیری می‌کند. این اتفاقات تصوری را به‌وجود آورده که تحریم‌ها لغو شده‌اند چون دولت بایدن به نفت ونزوئلا نیاز دارد.
شکست برای راندن مادورو از قدرت ونزوئلایی‌ها را خسته کرده بود. آنها با تورم بالا، کمبود مواد غذایی و کمترین درآمد در آمریکای‌جنوبی زندگی می‌کنند؛ مشکلاتی که در سال‌های اخیر میلیون‌ها نفر را مجبور به مهاجرت کرده است.