ایران یک قدرت مسلم پهپادی است

مدیر طرح امنیت منطقه‏‌ای در برنامه خاورمیانه دانشگاه اتحادیه اروپا در گفت‏وگو با «هم‌‏میهن»:

‌توانایی‌‌های پهپادی ایران تا چه اندازه است؟ آیا این توانایی‌‌ها آن‌قدری هست که آمریکا از فروش احتمالی‌‌شان به روسیه ابراز نگرانی کند؟

پهپادهای ایرانی در تیراژ بالا تولید می‌‌شوند. به‌هر‌حال، روسیه هم دارای پهپاد است، اما مشکل اینجاست که به‌نظرم، روس‌‌ها با مساله کمبود پهپاد مواجه هستند و ورود پهپاد از ایران می‌‌تواند مساله کمبود پهپاد این کشور را تا حدی حل بکند. پهپادهای ایرانی می‌‌توانند نقش‌‌های دیگری هم ایفا کنند. مثلا می‌‌توانند با ایجاد وضعیت دشوار برای سامانه‌‌های پدافندی اوکراین، آنها را مجبور به واکنش کنند؛ این واکنش، فرصتی برای نیروهای آفندی روسیه ایجاد می‌‌کند تا آنها را شناسایی کرده و منهدم کنند. به‌هرترتیب، پهپادها حجم آتش بالاتری از سامانه‌‌های پدافندی اوکراین طلب می‌‌کنند و این خودش از لحاظ لجستیکی فشار اضافه‌‌ای برای ساختار ارتش اوکراین است. بنابراین، بدون تردید باید گفت فروش پهپادها به روسیه اگر در تعداد قابل توجهی باشند، می‌‌تواند یک عملیات موثر در جنگ اوکراین باشد. کسی نمی‌‌تواند ادعا کند که پهپادهای بیرقدار ساخت ترکیه توانسته صحنه عملیات را به‌نفع اوکراین تغییر بدهد. این را می‌‌خواهم بگویم که هیچ‌‌کدام از سیستم‌‌های تسلیحاتی به‌تنهایی نمی‌‌توانند سرنوشت جنگ را معلوم بکنند اما به‌هر‌حال، بخشی از آن بازی کلی‌‌تر هستند که فشار بر ارتش طرف مقابل را افزایش می‌‌دهند. به‌نظرم، پهپادهای ایرانی توانایی تاثیرگذاری بر روند جنگ در اوکراین را به دلایل مختلف دارند. از جمله اینکه طیف ماموریت‌‌هایی که انجام می‌‌دهند و طیف قابلیت‌‌هایی که در اختیار دارند، متنوع و متناسب با شرایط جنگ اوکراین است. به‌عنوان مثال، بخش مهمی از پهپادهای ایرانی ظرفیت شناسایی تاکتیکی میدان‌‌های نبرد را برای ارتش روسیه بالا می‌‌برند و این چیزی است که روس‌‌ها، هم به آن نیاز دارند و هم نشان دادند که در آن ضعف دارند. این پهپادها می‌‌توانند بخشی از آن شبکه ارتباطی روسیه را در سطح تاکتیکی تکمیل بکنند و این ویژگی برای مجموعه‌‌ای ظرفیت‌‌های آفندی روسیه، مثل ظرفیت موشکی، ظرفیت توپخانه‌‌ای‌‌شان مهم است. به‌ویژه اینکه پهپادهای ایرانی همان‌‌طور که در عملیاتی که خود ایران هم انجام داد، نشان دادند امکان لینک‌‌شدن با قابلیت‌‌های آفندی توپخانه‌‌ای و موشکی را دارند و می‌‌توانند در شبکه‌‌ای از همکاری‌های پهپادی و موشکی دقت موشک‌‌ها را بیشتر کرده و باعث بهبود کاربرد و قابلیت‌‌های عملیاتی موشک‌‌ها و نیروهای توپخانه‌‌ای بشوند.

‌ آیا ایران توان تولید این پهپادها را در تیراژ بالا دارد؟

با توجه به طولانی‌‌شدن جنگ در اوکراین، تولید در تیراژ بالا احتمالاً امکان‌‌پذیر است. به‌نظرم ایران ساختار نیروهای پهپادی‌‌اش را بر اساس ظرفیت تولید سریع و در تعداد بالا تنظیم کرده و تولید سریع پهپادهای ایران با توجه به نوع تکنولوژی و موادی که در ساخت آنها استفاده ‌‌شده، چالش اساسی نیست. به‌همین‌خاطر، به‌نظرم حجم تولید چند صد پهپاد لزوماً زیاده‌‌گویی یا اغراق نیست. البته این بستگی دارد که منظورتان کدام نوع پهپاد باشد. آیا منظورتان پهپادهای بزرگ‌تری است که قابلیت استفاده به‌عنوان پلت‌‌فرم حمله را دارند یا پهپادهای کوچکی که انتحاری هستند یا پهپادهای شناسایی؟ اما نکته مهم این است که به‌نظرم تصمیم ایران راجع به اینکه چه نوع پهپادی را با چه نوع قابلیتی بفرستد نیز، اهمیت دارد. چون به‌ هر‌ ترتیب، برای ایران هم محدودیت‌‌های تکنولوژیک ارسال پهپاد مطرح است. ایران به‌هر‌حال، مایل نیست روسیه به تمام آن چیزی که دارد، دسترسی داشته باشد و همچنین علاقه نیز ندارد قابلیت‌‌های تکنولوژیک خودش را افشا کند. بنابراین، من فکر نمی‌‌کنم که ایران مجموعه‌‌ای از پهپادهای پیشرفته‌‌تر و بزرگ‌‌تر خودش را در اختیار روسیه قرار دهد. احتمالاً باید روی پهپادهای کوچک‌‌تر انتحاری که البته مهم هستند و همان‌‌طور که گفتم، می‌‌توانند در ساختار پدافندی اوکراین اختلال ایجاد کنند، تمرکز داشته باشند یا پهپادهای شناسایی.

‌ فکر می‌‌کنید ایران این انگیزه را دارد که این پهپادها را به روسیه بفروشد؟ با توجه به موضع رسمی ایران در قبال جنگ اوکراین، آیا این اقدام به‌مثابه ایستادن در جانب یک طرف ماجرا قلمداد نخواهد شد؟

به‌نظرم، این موضوع به‌نوعی دوپهلو است. ازیک‌طرف، به‌نظرم چنین انگیزه‌‌ای وجود دارد. این کار به‌هر‌حال برای ایران یک وجهه قدرت نظامی ایجاد می‌‌کند. این وجهه، همان صادرات سلاح به روسیه و آن چیزی است که در راستای دیدگاه‌‌های مقامات ایران است که همیشه بر بالا بودن تکنولوژی نظامی ایران تاکید دارند. بنابراین از منظر وجهه‌‌ عمومی و از منظر اینکه این کار، ایران را به عنوان یک قدرت اجتناب‌‌ناپذیر نظامی معرفی کند، صادرات پهپادی می‌‌تواند مهم باشد. از یک زاویه دیگر هم می‌‌تواند برای ایران جذابیت داشته باشد؛ آن هم این است که به‌هر‌حال کمک به روسیه در شرایط فعلی می‌‌تواند قابلیت چانه‌‌زنی‌‌ای را برای تهران ایجاد بکند تا بتواند مجموعه‌‌ای از تکنولوژی‌‌ها یا قطعات یا ملزوماتی را که ایران از روسیه نیاز دارد، دریافت کند. اما ازطرف‌دیگر، آن چیزی که ممکن است باعث شود ایران چنین تصمیمی نگیرد، تبعات بین‌‌المللی‌‌ ماجرا است و اینکه به‌هر‌حال، می‌‌تواند تصویر و استراتژی کلی ایران درخصوص عدم حمایت از جنگ را تحت‌‌الشعاع قرار بدهد. البته برای این مسئله هم راه‌‌حل‌‌هایی هست. شاید ایران چنین اقداماتی را به صورت غیررسمی انجام دهد. ایران در گذشته نیز به گروه‌‌های مورد حمایتش در منطقه چنین کمک‌‌هایی کرده است. بنابراین لزوماً نمی‌‌شود با این استدلال که سیاست رسمی ایران حمایت نکردن از جنگ است، این احتمال را رد کرد.

‌ مقایسه توانایی‌‌های فنی پهپادهای ایران با پهپادهای بیرقدار ترکیه چگونه خواهد بود؟

به‌نظر من، در مورد پهپادهای ترکیه تا حدود زیادی بزرگ‌‌نمایی‌‌های رسانه‌‌ای و تبلیغاتی دستگاه‌‌های ترکیه‌‌ای صورت گرفته است. پهپادهای ترکیه در دامنه و گستره عملیاتی‌‌شان به‌شدت محدود هستند. اگرچه نمونه‌‌های بیرقدار جدید، به‌عنوان یک پهپاد آفندی، توانسته عملیات‌‌های موفقی را هم در قره‌‌باغ و هم در اوکراین انجام بدهد، ولی این قابلیت‌‌ها همچنان محدود است و نوع ماموریت‌‌هایی هم که انجام می‌‌دهند، محدود است. در ضمن ایران به‌طور اجتناب‌‌ناپذیری قدرت پهپادی است، اما ترکیه نیست. دلیلش هم آن است که ایران پهپادها را به‌عنوان یک ابزار استراتژیک دفاعی خودش در سازمان رزم خود نهادینه کرده و مجموعه عملیات‌‌هایی را مبتنی بر آن طراحی و اجرا می‌‌کند. به‌عبارت‌دیگر، پهپادها بخش اجتناب‌‌ناپذیری از سازمان رزم ایران هستند؛ در‌حالی‌که در مساله ترکیه خیلی وقت‌‌ها ماموریت‌‌های پهپادی را نیروهای هوایی انجام می‌‌دهند؛ بنابراین وابستگی ارتش ترکیه به پهپاد آن‌‌طور نیست که وابستگی ارتش ایران یا نیروهای مسلح ایران به پهپاد است. ایران، پهپاد را در کنار موشک استفاده می‌‌کند و پهپاد در حال تبدیل شدن به یک ستون اصلی قدرت تکنولوژیک ایران است. در مورد ترکیه چنین مساله‌‌ای صادق نیست و شاید دلیلش دسترسی ترکیه به بازار جهانی سلاح و متنوع‌‌تر بودن دارایی‌‌های تسلیحاتی‌‌اش و غیرمتقارن بودن استراتژی نظامی‌‌اش است. همه اینها باعث شده که در حوزه پهپاد، ایران به طور بحث‌‌ناپذیری از ترکیه جلوتر باشد.