سفر نفـتی

آمدن جو بایدن به منطقه تنها یک دلیل ساده دارد

ایده سفر بایدن به خاورمیانه با تماس تلفنی ماه آوریل نفتالی بنت، نخست‌وزیر وقت اسرائیل، شکل گرفت که طی آن بایدن دعوت بنت را برای بازدید از اسرائیل «در ماه‌های آینده» پذیرفت. بایدن روی کابینه بنت که اکنون منحل شده، شرط‌بندی کرده بود و به بنت فضای وسیعی برای مانور داد. بنت درباره چند موضوع کلیدی مانند بازگشایی کنسولگری آمریکا در بیت‌المقدس و تلاش اسرائیل برای حفظ روابط خوب با روسیه، فضای مانور داشت. همه امتیازات برای جلوگیری از فروپاشی ائتلاف کابینه اسرائیل و ممانعت از بازگشت بنیامین نتانیاهو به قدرت ارائه شد. در واقع، نتانیاهو همیشه جمهوری‌خواهان را به دموکرات‌ها ترجیح داده و آشکارا در سیاست داخلی آمریکا مداخله کرده و با جمهوریخواهان برای مخالفت با سیاست‌های آمریکا، به‌ویژه در مورد ایران، همکاری کرده است. به نظر می‌رسید بایدن مصمم باشد که از سیاست تنش‌زایی که بین اوباما و اسرائیل وجود داشت، دوری کند. بایدن در دوران اوباما گفته بود که بین اسرائیل و آمریکا فضای روشنی وجود ندارد. اوباما در اولین سال ریاست‌جمهوری خود به مصر رفت و در اسرائیل توقف نکرد و بایدن، که حمایتش از اسرائیل عمیقاً در دی‌ان‌ای عاطفی و سیاسی او وجود دارد، قصد نداشت دعوت نخست‌وزیر اسرائیل را برای دیدار در اوایل دوره اول ریاست‌جمهوری خود نادیده بگیرد.

روند صلحی که آماده نیست

بایدن دیدگاه‌های بسیار واقع‌بینانه‌ای درباره چشم‌انداز تیره‌ی صلح اسرائیل و فلسطین دارد و در سپتامبر 2021 در سازمان ملل گفت که راه‌حل دو کشوری، در فاصله‌ای بسیار دور قرار گرفته است. اما شعله‌ور شدن خشونت‌ها در ماه مه 2021 بین اسرائیل و حماس و تنش‌ها بر سر بیت‌المقدس، توجه بایدن را به خود جلب کرد و دولتش را مجبور کرده است که حداقل به این مشکل توجه بیشتری داشته باشد. بایدن باید به هر دو طرف نگاه روشنی داشته باشد تا از اقدامات تحریک‌آمیزی که ممکن است منجر به خشونت شود، اجتناب کند. بایدن با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین که محبوبیت او در میان فلسطینی‌ها حتی از حماس و در آمریکا از بایدن پایین‌تر است، دیدار خواهد کرد. می‌توان تصور کرد که بایدن در مورد اهمیت راه‌حل دو کشوری، حقوق فلسطینیان و اینکه چگونه هر دو طرف باید از اقداماتی که ممکن است به توافق نهایی خدشه وارد کند، اجتناب کنند، حرف‌های درستی بزند و عباس احتمالاً بایدن را برای بازگشایی کنسولگری در بیت‌المقدس و دفتر سازمان آزادی‌بخش فلسطین در واشنگتن و همچنین توقف شهرک‌سازی‌های اسرائیلی تحت فشار قرار دهد. اما سیاست‌داخلی در ایالات متحده و اسرائیل توانایی و تمایل بایدن را برای انجام اقداماتی این‌چنینی محدود خواهد کرد. او باید برای هر دو طرف به وضوح روشن کند که از اقدامات تحریک‌آمیز که ممکن است باعث خشونت شود اجتناب کنند و یک عباس نامحبوب، ضعیف‌تر از آن است که به تنهایی چیزهای زیادی ارائه دهد. به طور خلاصه، پیشرفت جدی در موضوع اسرائیل-فلسطین قابل تصور نیست.

دیپلماسی نفت خام

بایدن تاکید کرده است که نفت، دلیل اصلی سفر او به عربستان سعودی نیست. اما اجازه دهید واضح بگوییم، اگر حمله روسیه به اوکراین و تأثیر آن بر بازار جهانی نفت نبود، احتمالاً بایدن اکنون به عربستان نمی‌رفت. با این حال، عاقلانه است که اگر بایدن بخواهد عامل نفت را تا حد زیادی کم‌اهمیت جلوه دهد، زیرا احتمالاً سعودی‌ها نمی‌خواهند یا نمی‌توانند تولید خود را به اندازه‌ای افزایش دهند که تأثیری بر آنچه که بایدن بیشتر به آن اهمیت می‌دهد- یعنی کاهش قیمت بنزین در آمریکا- داشته باشد. بالا رفتن قیمت بنزین در آمریکا باعث شده که محوبیت بایدن در آستانه انتخابات ماه نوامبر به شدت کاهش یابد. تا آنجا که به نفت مربوط می‌شود، این سفر یک سرمایه‌گذاری برای آینده است. امید این سفر این است که بهبود روابط ایالات متحده و عربستان سعودی باعث تسهیل افزایش تولید عربستان در اواخر امسال و سال آینده شود. بایدن به وضوح در مورد این سفر دچار تعارض است، زیرا عربستان سعودی را یک کشور منحوس خوانده است که رهبری آن «پایگاه اجتماعی کمی دارد». بایدن همچنان اصرار دارد که قرار نیست با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، ملاقات رودررو داشته باشد و اصرار دارد که تنها به عنوان بخشی از یک نشست بزرگتر در منطقه خواهد بود. دولت آمریکا برای تسهیل در بهبود روابط اسرائیل و عربستان تلاش کرده است. اما توماس نایدز سفیر آمریکا در اسرائیل این هفته گفته است که عادی‌سازی روابط بین عربستان و اسرائیل، در این سفر اتفاق نخواهد افتاد. این تردید وجود دارد که چیزی جز پذیرش کامل مسئولیت قتل جمال‌خاشقجی توسط بن‌سلمان، بتواند مخالفت‌های شدید کنگره، رسانه‌ها و جامعه حقوق بشر را کم کند. تقریباً چهار سال پس از قتل و تکه‌تکه شدن جمال خاشقجی، که گزارش اطلاعاتی آمریکا نشان داد به دستور بن‌سلمان رخ داده، هنوز هیچ حسابرسی یا پاسخگویی در این خصوص رخ نداده است. گذشته از قتل خاشقجی، سابقه حقوق بشر عربستان سعودی مانند فصلی از داستان‌های ترسناک ادگار آلن پو است. بن‌سلمان ثابت کرده که یک حاکم خودکامه‌ی بی‌رحم است. بایدن برای اینکه تصویری قابل اعتماد از خود نشان داده و به ویژه با توجه به اظهارات تندی که در گذشته در مورد بن‌سلمان مطرح کرده بود، باید در عربستان سعودی به صورت علنی درباره اهمیتی که برای پایان‌دادن به نقض حقوق بشر توسط عربستان قائل است، صحبت کند و این انتظار را در اذهان ایجاد کند که قصد دارد شخصاً این موضوع را دنبال کند. در واقع، به‌رغم هر چیزی که بایدن در عربستان سعودی به دست آورد باز هم روابط ایالات متحده و عربستان همچنان دچار مشکل خواهد بود. با گذشت هجده ماه از دولت بایدن، هنوز ابهامات زیادی در منطقه در مورد باقی ماندن بایدن در قدرت وجود دارد. اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس، واشنگتن را از منظر اولویت‌های دیگری می‌بینند؛ اولویت‌هایی نظیر چین، روسیه و البته وضعیت نابسامان سیاست داخلی آمریکا. آمریکا بازگشته است، اما تا کی باقی خواهد ماند؟ سعودی‌ها تضمین‌های امنیتی می‌خواهند. اسرائیلی‌ها مایل هستند بگویند که ایالات متحده قصد دارد به آنها کمک کند تا ایران را از هسته‌ای شدن بازداشته و تحرکات‌شان را در منطقه کنترل کند. آمریکا از منطقه عقب‌نشینی نمی‌کند و آماده است همکاری با اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس را به ویژه در سیستم یکپارچه دفاع هوایی در برابر موشک‌ها و پهپادها تقویت کند. اما بایدن هم در اسرائیل و هم در عربستان سعودی باید با احتیاط عمل کند و تضمین‌های الزام‌آور که می‌تواند منجر به چرخه تشدیدکننده‌‌ی تنش به گونه‌ای شود که ایالات متحده را به جنگی ناخواسته با ایران بکشاند، ارائه نکند. اما اولویت‌های واقعی بایدن جای دیگری است. در عین حال، اسرائیل و کشورهای عربی نقشه سیاسی واشنگتن را بررسی و چشم‌انداز پیروزی جمهوری‌خواهان را در انتخابات میان دوره‌ای مشاهده کرده‌اند. آنها این احتمال بسیار واقعی را می‌دهند که بایدن که در ماه نوامبر 80 ساله می‌شود ممکن است یک رئیس‌جمهور یک دوره‌ای باشد. در آن سو، بن‌سلمان در عربستان و نتانیاهو در اسرائیل ممکن است قدرت را به دست بگیرند. سعودی‌ها روی شرط‌بندی‌های خود حساب باز کرده‌اند و اخیراً 2 میلیارد دلار به صندوق سرمایه‌گذاری جدید جارد کوشنر داماد ترامپ کمک کرده‌اند. با توجه به رفتارهای سلطنت‌مآبانه‌ای که سعودی‌ها از جانب ترامپ و کوشنر در دولت گذشته دیده‌اند، این طرز تفکر تعجب ندارد. سعودی‌ها بودجه انجمن گلف، LIVGolf را تأمین کردند که این ماه در ایالات متحده افتتاح می‌شود و دو تورنمنت در املاک ترامپ برگزار می‌کند. در مورد نتانیاهو که همیشه جمهوری‌خواهان را بر دموکرات‌ها ترجیح می‌داد و هرگز از علنی‌کردن آن اکراه نداشت باید گفت که هیچ چیز او را از دیدن بازگشت ترامپ به کاخ سفید، خوشحال‌تر نمی‌کند. به‌رغم برخی تنش‌ها، ترامپ با نتانیاهو پیوند ایجاد کرد و مجموعه بی‌سابقه‌ای از اقدامات حمایت‌گرانه از اسرائیل را در طول دوره ریاست‌جمهوری خود انجام داد. بدون در نظر گرفتن برخی استثناها، خاورمیانه مشکلاتی دارد که راه‌حل‌های فوری یا آسان ندارند. اگر بایدن خوش‌شانس باشد، این تنها سفر او به منطقه در اولین دوره ریاست‌جمهوری‌اش خواهد بود. کاملا قابل درک است که بایدن بخواهد با کشورهای منطقه همکاری کند، اما سوال این است که آیا کشورهای منطقه هم، همین اراده را دارند؟ ترجمه: آریا صدیقی

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید