صدور زعفران برای کمک به رقبا

نیوشا طبیبی

روزنامه‌نگار و پادکستر

دست‌اندازی کشورهای دیگر به مفاخر ایران و از آنِ خود دانستن آنچه متعلق به گذشته و فرهنگ سرزمین تاریخی ایران بزرگ است، سال‌هاست که رواج دارد. کار به آنجا کشید که هرکدام از کشورهای جداشده از این سرزمین تاریخی به دست‌اندازی به بخشی از میراث فرهنگی مشترک آن پرداختند. در این راه برای تاریخ‌سازی - که به آن نیاز مبرم دارند - ساز تار و دیگر مواریث معنوی فرهنگ ایرانی توسط باکو، برای ثبت به یونسکو برده شده بود. البته که متولیان فرهنگی، مانند همیشه با تاخیری فراوان دست‌به‌کار شدند و درنهایت به ثبت مشترک رضایت دادند. البته آنچه در مرزهای ایران باقی مانده، در اثر شیوه بد مدیریت چند دوره گذشته است و اکنون میراث حال و روز خوبی ندارند. هر روز خبر تخریب و آسیب به ابنیه و آثار تاریخی می‌رسد. بدتر از آن وزارت میراث به همراهی و همگامی با تخریب‌گران مشغول است و هم‌عقیده با آنان بافت تاریخی غیرقابل جایگزین را به‌بهانه فرسوده بودن، نابود می‌کند. حالا در عرصه‌ای دیگر، زمینه‌ساز انتفاع دیگران از دارایی‌های ایران شده‌ایم. ایران تولیدکننده بیش از 90درصد زعفران جهان است، اما سهم آن از سود و تجارت این کالای تماماً ایرانی فقط ۵درصد است که به‌زودی به نیمی از این سهم تنزل پیدا می‌کند؛ یا تنزل پیدا کرده است. یعنی ما توانایی فروش کالای سنتی و ملّی خودمان را نداریم و به‌جای ما 10کشور دیگر به‌عنوان صادرکنندگان بزرگ زعفران جهان شناخته می‌شوند. چرا؟ برای آنکه ما درهای تعامل با جهان را به‌روی خود بسته‌ایم و از این وضعیت ما نه‌تنها ترکیه، امارات، آذربایجان و افغانستان منتفع می‌شوند بلکه انگلستان، چکسلواکی و اسپانیا هم میلیون‌ها دلار سود برداشت می‌کنند. سودی که درواقع از آنِ کشاورز و تولیدکننده ایرانی است.

ما متاسفانه از صنعت بسته‌بندی و شیوه‌های فروش به روش‌های نوین و در تراز جهانی عقب افتاده‌ایم. تردیدی نیست که هزاران جوان خلاق و متخصص طراح و هزاران نفر نیروی مستعد کار فروش در کشور ما پیدا می‌شوند اما ابزار لازم، مدیریت و البته اراده‌ای برای استفاده از این نیرو و ظرفیت بزرگ وجود ندارد.

سهم اسپانیا از تولید زعفران در جهان در سال ۲۰۲۲ رقمی حدود یک‌دهم تولید ایران بوده، اما اسپانیا بزرگترین خریدار زعفران ایران و بزرگترین صادرکننده آن به کشورهای دیگر است. شرکت‌های تولیدکننده زعفران که در تبلیغات داخلی خود «صادرکننده» می‌خوانند درواقع با خام‌فروشی، سهم صنعت و کشاورزی ایران را به کشورهای دیگر واگذار می‌کنند. پس از اسپانیا، امارات و انگلستان و ترکیه صادرکنندگان زعفران هستند و همچنان نام ایران در سیاهه صادرکنندگان بزرگ نیست. زعفران ایران از مبدأ افغانستان، خریداران بیشتری دارد. علل فراوانی برای این خسارت عظیمی که همراه با از دست رفتن جایگاه فرش ایرانی گریبانگیر ما شده، می‌توان شمرد. از سودجویی بعضی از تجار و عرضه زعفران بی‌کیفیت یا عرضه زعفران در بسته‌بندی‌های ارزانی که شایسته چنین کالای گرانبهایی نیست تا فقدان سلیقه هماهنگ با خواست بازارهای جهانی برای بسته‌بندی و عدم توانایی در تعامل با فروشندگان بازارهای مقصد. بازرگانان قدیمی که نیم‌قرن سابقه صادرات زعفران خام - زعفران فله - به اسپانیا را دارند، ترجیح می‌دهند به دریافت سود آسان و تضمین‌شده ولو اندک خود ادامه دهند تا شیوه‌های دیگری را بیازمایند. نمی‌توانیم از بی‌اخلاقی اسپانیایی‌ها در صادرات محصول ایرانی با برچسب - محصول اسپانیا - گله کنیم. همینطور از رفتار غیرمسئولانه و حتی ایران‌ستیزانه خام‌فروشان. عرصه تجارت جای تعهدات اخلاقی نیست. سود و قراردادهای مکتوب، ملاک‌عمل هستند. کار بازرگانان کسب سود است. ممکن است عده‌ای در این موضوع مقید به اعتلای نام وطن هم باشند و ممکن است که عده‌ای هم مقید نباشند. دستگاه‌های متولی امر تولید و صدور زعفران، دچار عقب‌افتادگی و انفعال هستند. پشتیبانی دولتی به‌مفهوم ایجاد فضایی برای بازگفتن تاریخ و قصه زعفران در ایران، سرمایه‌گذاری دولتی برای تبلیغات در رسانه‌های بین‌المللی برای زعفران ایران و کمک به صنعت زعفران برای تدوین «دیزاین استراتژی» لازم برای ارتقای کمی و کیفی صادرات زعفران ایران و ایجاد موانعی برای جلوگیری از خام‌فروشی لازم است. اسپانیا آن دو درصد سهم نمایشی‌اش از تولید را نگاه داشته، با برپایی تورهای بازدید از مزرعه و کارگاه‌های زعفران پاک‌کنی، شواهد و داستان‌هایی سرهم می‌کند تا زعفرانش - زعفران ایران - را بهترین زعفران دنیا جا بزند. در شرق اسپانیا، موزه زعفران برپاکرده‌اند و خود را بهترین و بزرگترین تولیدکننده زعفران دنیا می‌خوانند و از این راه هم سود فراوانی از صادرات مجدد محصول ارزان ایرانی به‌دست می‌آورند، هم گردشگرهای بیشتری را جذب می‌کنند. هر کارگر صنعت زعفران که در ایران بیکار می‌شود، چند نفر در کار تجارت زعفران، رقبا وارد بازار کار می‌شوند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید