دوشنبه سیاه بورس

شاخص کل برای نخستین بار در تاریخ بازار سهام بیش از 125 هزار واحد ریخت

با وجود ریزش بیش از 5 درصدی شاخص کل، بورس تعطیل نشد

شاخص کل بورس برای دومین روز متوالی ریزش داشت. روز گذشته شاخص کل بیش از 125 هزار واحد معادل 15/5درصد کاهش یافت. از این روز به‌عنوان دوشنبه سیاه بورس نام برده شد و انتظار می‌رفت با توجه به اینکه شاخص بیش از 5درصد ریزش داشت، بورس تعطیل شود، اما این اتفاق نیفتاد. بسیاری از فعالان این بازار منتظر هستند تا معاملات روز گذشته لغو شود اما با توجه به اظهارات رئیس سازمان بورس، نه بورس تعطیل می‌شود نه معاملات لغو و مهمتر اینکه نه او به دلیل وضعیت کنونی قصد استعفا دارد و بعید است که او را نیز عزل کنند حتی اگر مسبب وضعیت کنونی، دستورات او باشد. عشقی روز گذشته با بیان این مطلب که «سازمان بورس در هیچ مقطعی در بالا رفتن و پایین آمدن بازار تصمیم نگرفته است و نمی‌توان بازار را به صورت دستوری اداره کرد» خود را تبرئه کرد و هرگونه دستکاری در بورس که مورد تایید کارشناسان بازار سرمایه است را رد کرد. این در حالی است که گفته می‌شود مجید عشقی، رئیس این سازمان، در جلسه اخیر خود بازارگردان‌ها و حقوقی‌ها را ملزم کرده است که تنها فروشنده باشند. اگر صحیح باشد، این دستور به‌معنای دستکاری در بازار سرمایه و دخالت مستقیم رگولاتور در معاملات، به جای نظارت بر آن است.

البته گمانه‌زنی دیگری برای عرضه سهام توسط بازارگردان‌ها دو برابر تعهدات‌شان عنوان شد که موضوع اثرگذار دیگر بر وضعیت بورس است که این موضوع نیز توسط مدیرعامل شرکت بورس تهران رد شد. هرچه هست سیاست‌گذاری‌ در بورس موجب شده تا بار دیگر بورس قرمزپوش شود و در این میان بسیاری از سهامداران متضرر شوند. با توجه به ضرر سهامداران نمایندگان مجلس خواستار جلسه فوق‌العاده شورای عالی ‎بورس شدند. مجتبی توانگر، نماینده تهران در واکنش به افت شدید بورس در روزهای یکشنبه و دوشنبه در صفحه توئیتر خود نوشت: ‌«خواستار بررسی جدی موضوع فروش آبشاری حقوقی‌ها هستم. بداخلاقی‌ حقوقی‌های دولتی و شبه‌دولتی در این دو روز پیگیری می‌گردد. اعتماد در بازار سرمایه بزرگترین سرمایه کشور است که نباید از دست برود. خواستار جلسه فوق‌العاده شورای عالی بورس شده‌ایم.» همچنین دراین باره صادق الحسنی، کارشناس اقتصادی نوشت: «علت اصلی ریزش تاریخی بورس دستور بی‌سابقه عشقی مدیرعامل بورس است. این مصداق بارز دستکاری در تاریخ بورس بی‌سابقه است. این تضییع حقوق ملت به‌دست مافیای دانشگاه امام صادقی‌است.»

نگاهی به وضعیت بورس

فعالان بازار سرمایه روز گذشته در صف فروش بودند، به‌طوری‌که ارزش صفوف فروش به 14 همت رسید که رتبه اول در تاریخ بورس است. البته در کنار این صف فروش، شاهد ریزش 4/4درصدی شاخص برای نخستین‌بار، ریزش 2/5درصدی شاخص کل برای بار دوم و خروج 4/4 همتی پول حقیقی برای سومین بار نیز بودیم. به همین دلیل روز گذشته دوشنبه سیاه بورس نامگذاری شد. روز گذشته شاخص کل با کاهش ۱۲۵ هزار واحدی به سطح ۲ میلیون و ۳۱۴ هزار واحدی رسید. نمادهای فولاد، فملی و فارس بیشترین تاثیر منفی را بر روی شاخص کل گذاشتند و در تاثیرگذاران برتر هیچ نمادی با عملکرد مثبت به‌چشم نخورد. شاخص کل هم‌وزن با کاهش 4/4درصدی به سطح ۸۰۳ هزار واحدی رسید. ارزش معاملات خرد بازار سهام نسبت به پیک دو روز گذشته با کاهش ۵۰ درصدی همراه شد و به ۱۲۲۰۰ میلیارد تومان رسید. از این ۱۲۲۰۰ میلیارد تومان، ۷۵۰۰ میلیارد متعلق به بازار بورس، ۲۵۰۰ میلیارد متعلق به فرابورس و ۲۱۰۰ میلیارد متعلق به صندوق‌های سهامی بوده است. خروج پول حقیقی‌ها از بازار سهام نیز با شدت بالایی ادامه داشت و حقیقی‌ها ۴۲۹۲ میلیارد پول از بازار سهام خارج کردند. سرانه خرید اشخاص حقیقی 25/7میلیون تومان و سرانه فروش نیز 3/19 میلیون تومان بود که این امر با توجه به صف‌های فروش سنگین در بازار و عدم جمع شدن این صف‌ها منطقی به نظر می‌رسد.

در این شرایط با توجه به آمارهای اعلام شده، روز گذشته عشقی، رئیس سازمان بورس، گزارش‌های ۱۲ ماهه را امیدبخش دانست و گفت: «شرایط بنیادی بازار مورد توجه تحلیلگران خواهد بود و گزارش‌های ۱۲ماهه در راه است. نسبت‌های مربوط به تولید و فروش شرکت‌ها در فروردین‌ماه نشان می‌دهد که اختلاف معناداری با سال گذشته وجود دارد و امیدبخش است. بازار سرمایه بهترین بازار برای جذب نقدینگی و فعالیت‌های مولد است. برنامه‌های مختلفی برای عرضه‌های اولیه داریم.»

دیوار اعتماد سهامداران را با کمترین هزینه فرو ریختند

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه درباره دوشنبه سیاه بورس، به هم‌میهن گفت:‌ «در طول تاریخ بورس همچین اتفاقی نداشته‌ایم که شاخص کل بیش از 125 هزار واحد معادل 15/5 درصد کاهش یابد. با این حال اظهارات مسئولان بورس این است که علت این اتفاق این است که برخی آن را به صورت سود شناسایی کردند. از نظر من اینگونه نیست، بلکه از سه هفته تا یک ماه گذشته تدابیری از جمله تغییر در زیرساخت‌های معاملات و کاهش ترکیب دارایی‌های صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، کاهش ضریب اعتباری و مصاحبه‌های مکرر، در خصوص نوید به اینکه عرضه‌های اولیه به‌صورت سلسله‌وار با منابع سرشار در راه است، اتخاذ شد. برخلاف تمامی بازارهای مالی در دنیا مسئولان در مقام ناظر و ارکان بورس مرتب در حال اظهارنظر هستند که سهام برخی از شرکت‌ها خوب و برخی خوب نیست و... این در حالی است که وظیفه ناظر بیان این مطالب نیست.» او با اشاره به اظهارات دو روز گذشته رئیس کمیسیون مجلس مبنی براینکه اتفاق سال ۹۹ در بورس تکرار نشود، ادامه داد: «این اظهارنظر نوعی هشدار و اولتیماتوم بود. ضمن اینکه نهادهای سرمایه‌گذاری و مالی و بازارگردانان را برای عرضه بیشتر سهام تحریک کردند تا عطش تقاضا خنثی شود. این اقدامی که به صورت ارادی انجام شده و حالا وضعیت کنونی بازار را به گردن کسانی انداخته که سود شناسایی کرده‌اند، درحالی‌که مقصر اصلی در شرایط کنونی این افراد نیستند.» این کارشناس بازار سرمایه با بیان این نکته مهم که از روز شنبه 16 اردیبهشت‌ماه دور جدید پیش‌فروش وسیع دو شرکت خودروساز شروع شد که در ریزش بازار سرمایه بی‌تاثیر نیست، تاکید کرد: «اما این اتفاق، برای بورس در سال 1399 و در سال ۱۴۰۲ اتفاق افتاده است؟ در سال ۹۹ بازار خودرو و مسکن تاحدودی برای سرمایه‌گذاری جذاب بود و در محدوده ارزش ذاتی معامله می‌شد و بالعکس بورس در سطح کاهش ارزش و حباب بود. برای همین نقدینگی خارج شد و به سمت مسکن و خودرو آمد، اما الان خودرو و مسکن در حد حباب است، اما بورس را به شکلی کنترل و مدیریت کردند که نقدینگی از خودرو و مسکن به سمت بورس نیاید. بنابراین علت ریزش بورس به‌غیر از اتخاذ این تصمیمات نیست، علت این است که ترکیب دارایی صندوق و سرمایه‌گذاری را کاهش یا تغییر دادند تا صندوق و نهادهای مالی بفروشند و اعتبار کارگزاری کاهش یابد و تقاضا نداشته باشند. این تصمیماتی است که مقام ناظر اتخاذ کرده است. تعجب می‌کنم که مقصر را افرادی که سود را شناسایی کرده‌اند، معرفی می‌کنند. بله این شناسایی سود یک پارامتر است، اما در هیچ جای دنیا در نظام عرضه و تقاضا به این صورت دخالت نمی‌کنند و ریزش‌های کنونی در بازار بورس مجموعه سیاست‌هایی است که تاکنون اتخاذ شده است.» آقابزرگی معتقد است که بعد از سال ۹۹ دو سال تمامی مسئولان اقتصادی بازار سرمایه تلاش کردند تا فشار فروش و عرضه‌ها را کنترل و کاهش دهند، حتی برای این کار ۶۵ هزار میلیارد منابع صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت را هدر دادند. در شرایطی که نظام اقتصادی در کشور به‌صورت زوج و فردی و اقتضایی و بعضا غیرکارشناسی تصمیم‌گیری می‌کند،‌ قابلیت پیش‌بینی برای بورس وجود ندارد که بگوییم فردا بورس به چه سمتی حرکت می‌کند. تنها چیزی که می‌توان گفت این است که دیوار اعتماد به زحمت و با هزینه بسیار برافراشته می‌شود و به‌سرعت با کمترین هزینه فرو می‌پاشد. بسیاری از سهامداران خرد به تازگی متوجه شده‌اند که بورس در حال ریزش است، بنابراین شاهد خروج ۴ هزار میلیارد تومان سرمایه حقیقی‌ها هستیم، پیش‌بینی می‌کنیم که این روند می‌تواند ادامه داشته باشد، مضاف بر اینکه به هر حال تعدادی از کسانی که در صف فروش می‌روند، با سود به صف فروش می‌روند اما وقتی می‌بینند که نظام نظارتی تبدیل به نظام دستوری شده است، حس‌شان بر این است که به‌رغم ارزندگی مجموعه بازار،‌ باید از بورس خارج شوند. او گفت: «وظیفه بازار سرمایه تامین مالی برای تولید و صنعت در راستای اقتصاد سالم و شفاف است،‌یعنی بورس موظف است نقدینگی را برای بنگاه تولیدی در بازار ثانویه تامین کند، اگر شور و نشاطی در بازار است، نباید مردم را ترساند و مانع سرمایه‌گذاری آنها در بورس شد.»

تازه‌واردها این بار هم ضرر کردند

پیمان مولوی، کارشناس بازار سرمایه درباره تداوم ریزش در بورس به هم‌میهن گفت:«همه بازارها ناگهانی می‌ریزند بعد به تعادل می‌رسند و دوباره حرکت می‌کنند اما هیچ بازاری در جهان آرام‌آرام ریزش نمی‌کند. در اقتصاد آمریکا اطلاعات نامتقارن زیاد نیست و براساس واقعیات و مکانیزم بازار است اما در اطلاعات کشور ما حتما ذینفع وجود دارد. در نهایت در مکانیزم ریزش این مسائل تفاوتی ایجاد نمی‌کند.» او درباره اینکه چرا با توجه به شرایط موجود بورس را تعطیل نکردند، بیان کرد:«از نگاه حرفه‌ای وقتی دارایی اولیه‌ای دارید حضور در بورس با 30 درصد نقدینگی با توجه به شرایط فعلی می‌تواند کمک‌کننده باشد. 30 درصد نقدینگی 100 درصد با بازارهای موازی دیگر هماهنگ می‌شود و بازده آن به‌صورت دلار خواهد بود. بنابراین از این نظر نگرانی وجود ندارد. اما از این لحاظ که فرد سوال کند «دارایی اولیه ندارم آیا پول و دسترنجم را به بازار ببرم تا کسب درآمد کنم؟» پاسخ من این است که این اقدام پرریسک است و بهتر است روی دارایی‌هایی که ریسک کمتری دارد مانند طلا و دلار پول‌تان را برای حفظ ارزش ریال سرمایه‌گذاری کنید. موضوع دوم مربوط به ورود اشخاص حقوقی برای وقوع یک اتفاق در بازار است. من از دیدگاه اقتصاد ذینفعانه به موضوع نگاه می‌کنم. باید بررسی شود که در جنگ قدرت ذینفعان در ایران در چه جایگاهی قرار دارند؟ آیا ذینفعان هستند که می‌خواهند بازار سرمایه را تبدیل به منطقه نبرد کنند؟ در این صورت خروجی آن چه خواهد بود و به نفع چه کسانی خواهد بود؟ سوال بعدی این است که آیا این مسئله در راستای تضعیف دولت است؟ یا برای حضور ذینفعان است؟ یا اینکه می‌‌خواهند قیمت‌ها کاهش یابد تا بعد خودشان سوار شوند؟» مولوی با تاکید بر ضرورت مدیریت ریسک عنوان کرد:«اگر مثلا بگویید چند روز قبل از این موضوع اطلاعاتی نشر یافته و گفته‌اند باید فلان سهام فروش رفته و اتفاقاتی برایش بیفتد این موارد مشمول اطلاعات نامتقارن است و سازمان بورس و اوراق بهادار باید در این زمینه شفاف‌سازی کند. در مقوله معاملات که باید 5 درصد باشد و ترمز آن کشیده شود و حتی بازار تعطیل می‌شد نیز باید تاکید کرد که این اقدام نیز از وظایف اعلامی همین سازمان است یعنی با توجه به اطلاعاتی که دارد به‌صورت رسمی مثلا تعطیلی را اعلام کند؛ اتفاقی که در بسیاری از کشورها می‌افتد و در شرایط خاصی آن روز بورس را تعطیل می‌کنند.» او با طرح این سوال که آیا سازمان بورس و اوراق بهادار یک نهاد یکپارچه مدیریتی است؟ گفت:«در اقتصاد ذینفعانه با رتبه آزادی اقتصادی 159 که همه چیز مردم در ید ذینفعان بازارهای مختلف است، یعنی بازار قهوه و ماشین و بورس کالا ذینفعانه است. در چنین شرایطی انتظار اینکه در بورس همه چیز تحت نظر یک نفر و یک سیستم یکپارچه باشد، اشتباه است. این موضوع نیز ذینفعان مختلفی دارد و درباره آن تصمیمات مختلفی می‌تواند گرفته شود.» این کارشناس بازار بورس خاطرنشان کرد:«به لحاظ بنیاد شرکت‌ها مثلا در صنعت پتروشیمی ما هنوز شرکت‌ها را به دلار 30 و خرده‌ای هزار تومان ارزش‌گذاری کرده‌ایم، اما هنوز بسیاری از شرکت‌ها به این میزان ارزش نرسیده‌اند. سهام بسیاری از شرکت‌ها مثلا در حوزه پتروشیمی با توجه به ریزش بازار زیرقیمت قرار دارند یعنی سهام آنها بسیارکمتر از ارزش اصلی است. نکته دیگر آنکه برخی افراد یک ماه‌ونیم است که وارد بازار شده‌اند، در این مدت هر سهامی که خریده باشند و تابستان به مجمع برود، اگر مربوط به شرکت‌های خوب صنعت پتروشیمی باشد نزدیک به 30 تا 35درصد بازده ریالی خواهند داشت. بنابراین نحوه و استراتژی ورود و نگاهی که نسبت به سرمایه‌گذاری وجود دارد، بسیار متفاوت است. اما اگر فردی روز چهارشنبه هفته گذشته وارد بازار شده و به‌صورت سنگین و در اوج خرید کرده باشد، الان احتمالا ضرر کرده است. در اینجا باید توجه شود که بررسی کنیم تا چه میزان ضرر برای فردی که وارد بازار شده است، قابل تحمل است و اگر ضرر بیش از قدرت تحمل بود، فرد سریعا از بازار خارج شود. بازار باز هم باز می‌گردد. وقتی مشاهده می‌کنیم ریسک در حال افزایش است، باید از بازار خارج شویم. یا اینکه سرمایه‌ای که فرد در بورس گذاشته برایش اهمیتی ندارد در این شرایط می‌گذارد سرمایه در بورس بماند زیرا بورس در میان‌مدت و بلندمدت از همه بازارها بیشتر رشد کرده است.»

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید