عبدالله باباخانی کارشناس ارشد انرژی: به مردم حداقل‌های شرایط جنگی را آموزش ندادهایم
عبدالله باباخانی، کارشناس ارشد انرژی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این موضوع پرداخته که در صورت هدف قرار گرفتن پالایشگاه‌ها یا خطوط سوخت، توزیع بنزین، تامین گاز و برق در کشور مختل می‌شود و قطعاً خساراتش از لحاظ مالی و اقتصادی بسیار زیاد خواهد بود.
عبدالله باباخانی، کارشناس ارشد انرژی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این موضوع پرداخته که در صورت هدف قرار گرفتن پالایشگاه‌ها یا خطوط سوخت، توزیع بنزین، تامین گاز و برق در کشور مختل می‌شود و قطعاً خساراتش از لحاظ مالی و اقتصادی بسیار زیاد خواهد بود. او همچنین تمهیداتی که در شرایط خاص باید انجام داد را در این مصاحبه برشمرده است.
احتمال حمله به مراکز انرژی ایران چقدر است؟
همانگونه که تاکنون دیده‌ایم تمرکز فعلی حملات، بر تاسیسات هسته‌ای، پادگان‌ها، سیستم‌های پدافندی و فرماندهی نظامی بوده است اما به‌ظاهر جنگ ادامه دارد و بعید نیست که مرحله دوم جنگ، حملات به سامانه‌های کنترل زیرساختی (برق، گاز، نفت، فرودگاه، حمل‌ونقل) طرفین باشد. اگرچه در گذشته تا نزدیکی زیرساخت‌های انرژی حمله شده، هراس این است که در موج بعدی ممکن است چنین اهدافی وارد برنامه شوند؛ ولی تاکنون هیچ‌کدام از طرفین به‌عنوان هدف رسمی در لیست نیاورده‌اند.
از جمله سناریوی حملات مستقیم به مراکز انرژی ایران به‌صورت شایعه مطرح شده است ولی هنوز تایید رسمی ندارد اما آن را نمی‌توان رد کرد. رسانه‌های غربی و منابع تحلیلی گزارش داده‌اند برخی تاسیسات گزینه‌های احتمالی هستند؛ البته اگر تنش‌ها افزایش یابد. این تهدید‌ها از جناح‌های تندرو دو طرف فعلاً مطرح شده است، طرف تندرو ایران نیز از هفت مرکز انرژی طرف مقابل نام آورده است.
چنین حملاتی پیامدهای اقتصادی و سیاسی بزرگی در سطح داخلی و بین‌المللی دارد: اختلال در عرضه نفت خلیج فارس و بالا رفتن قیمت جهانی، به‌دلیل واکنش شدید ایران، فشارهای بین‌المللی و حتی دخالت کشورهایی مثل روسیه و چین، فعلاً هنوز این مرحله جنگ را از ۵۰ درصد جلوتر نبرده است اما شلیک به یک هدف انرژی از طرف هر کدام و به‌ویژه از طرف ایران می‌تواند شعله جنگ را به بخش انرژی بکشاند اما تصور بستن تنگه هرمز و یا حتی تهدید به بستن تنگه هرمز، می‌تواند ائتلاف غرب را به‌صورت رسمی و نظامی در کنار اسرائیل قرار دهد و فکر می‌کنم که این آخرین چیزی است که الان نیاز داریم.
در صورت حمله چه شرایطی ایجاد خواهد شد؟
در صورت هدف قرار گرفتن پالایشگاه‌ها یا خطوط سوخت یا نیروگاه‌ها، توزیع بنزین، تامین گاز و برق در کشور مختل می‌شود؛ اگر مراکز تولید گاز که پایه انرژی کشور است، صدمه ببینند، قطعاً خساراتش از لحاظ مالی و اقتصادی بسیار زیاد خواهد بود اما مهم‌ترین آثار کوتاه‌مدت آن از دست دادن بخشی از بنزین و همچنین بخشی از برق تولیدی کشور است ما تقریباً نصفی از بنزین کشورمان از میعانات گازی است و در حال حاضر نصف بیشتر برق کشورمان با گاز تولید می‌شود. جانمایی نیروگاه‌های برق ما خوشبختانه پراکنده است و احتمال صدمه دیدن همه آنها بعید به‌نظر می‌رسد؛ مگر اینکه در بخش تامین گاز یا گازوئیل و مازوت به مشکل بر بخوریم. گاز به‌صورت کلی در ایران نقشی کلیدی در تولید برق، گرمایش، پخت و پز، صنعت، پتروشیمی و حتی صادرات انرژی دارد.
در صورت صدمه دیدن بخش صنایع گاز کشورمان حدود دو هفته زمان نیاز داریم تا فقط مدیریت ستاد بحران بر کار سوار شود و مراحل کنترل صدمات و آثارش را کنترل کنند. در سناریوی متوسط و کاهش ناگهانی ۳۰ تا ۴۰ درصد بخشی از گاز تولیدی، ما با افت فشار در استان‌های مرکزی کشور هم، مانند تهران و اصفهان و مرکزی روبه‌رو خواهیم شد.
همزمان با خاموشی برق در ساعات اوج مصرف در شهرهای بزرگ (۶-۸ ساعت در شبانه‌روز)، با کاهش شدید تولید فولاد، سیمان، سرامیک، و پتروشیمی‌ها روبه‌رو خواهیم شد. نیروگاه‌ها به سراغ استفاده از مازوت و گازوئیل خواهند رفت و افزایش شدید آلودگی هوای کلان‌شهرها را خواهیم داشت. تازه اینها به شرطی است که اقدامات پیشگیرانه یا ترمیمی مانند ذخیره‌سازی گسترده گاز مایع (LNG) و گازوئیل در استان‌های کلیدی از هم‌اکنون انجام دهیم نه برای زمان کسری‌ها بلکه برای شرایط جنگی و کاهش تولید. همچنین باید بتوانیم که برنامه خاموشی برنامه‌ریزی‌شده برای شهرها و صنایع در شرایط جنگی را از اکنون آماده کنیم. این برنامه با برنامه زمان قطعی به‌دلیل کسری برق فرق می‌کند؛ چون که بخش‌هایی از کشور در شرایط جنگی به‌صورت ۲۴ ساعته و بدون قطعی می‌بایستی که تولید را ادامه دهند.
انعقاد قراردادهای اضطراری واردات انرژی با کشورهای همسایه، تاکنون باید نهایی شده باشد تا اگر میزان صدمات زیاد بود، بهتر بتوانیم بخش اضطراری و حیاتی کشور را با آن برق‌ها پشتیبانی کنیم. حتی پیشنهاد می‌کنم که از هم‌اکنون نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌های نزدیک مراکز هسته‌ای یا نظامی تعطیل گردند و از تحت ریسک قراردادن نیروی فنی بخش انرژی خودداری کنیم. ما باید از هم‌اکنون تیم‌هایی را آماده کرده و مجوزهایی را صادر کنیم تا در صورت صدمه دیدن چند مرکز انرژی همزمان، امکان استفاده از نیروهای تعمیرات بقیه صنایع و یا تامین تجهیزات از بقیه صنایع مرتبط بدون نیاز به بوروکراسی غیرمنطقی در آن زمان‌ها را داشته باشیم.
ایجاد ستاد بحران شرایط جنگی در سطح پالایشگاه‌ها، منطقه و کشوری ضروری است. کارشناسان حرفه‌ای بخش انرژی باید در فضای مجازی و صداوسیما حضور پیدا کنند و مردم را برای شرایط سخت توجیه کنند و زمان‌های منطقی برای بازگشت گاز و برق مصرفی و یا تامین انرژی کلی کشور در صورت صدمه دیدن آگاه کنند. همچنین باید موارد ایمنی را در مورد نحوه استفاده از بخش‌های انرژی در بخش‌های مسکونی و تجاری آموزش داده شود. در شرایط جنگی نباید حتی یک ساعت را از دست داد.
چه تمهیداتی برای مردم باید دید؟
ما رسماً به دنیا اعلام کرده‌ایم که با اسرائیل در جنگ هستیم اما به مردم خودمان حداقل‌های شرایط جنگی را آموزش نمی‌دهیم. عجیب است که چرا آژیر قرمز در کشور فعال نمی‌شود و مردم توجیه نشده‌اند. آیا منتظر یک حادثه هولناک برای مردم باید باشیم. برای شرایط جنگ معمولی و همچنین برای احتمال تشعشعات هسته‌ای باید نکات ابتدایی را به مردم آموزش دهیم. چند توصیه در ادامه خواهم گفت:
تنها از تعداد محدودی موبایل در خانواده خود استفاده کنید. یک یا دو موبایل شارژ کامل، همراه بانک باتری برای دوران قطعی برق بگذارید. در صورت قطعی برق، از موبایل‌ها فقط برای پیام‌های اضطراری استفاده کنید. همچنین دستورالعمل عمومی در زمان قطع برق و گاز را با حداقل‌ها و ساده‌ترین روش به شرح زیر مدنظر قرار دهیم.
1. ایمنی اولیه:
وسایل برقی را از پریز بکشید (برای جلوگیری از نوسانات هنگام بازگشت برق).
از شمع روشن‌شده بدون نظارت پرهیز کنید (خطر آتش‌سوزی دارد).
در صورت استشمام بوی گاز: فوراً شیر اصلی گاز را ببندید.
از روشن کردن هر وسیله برقی یا ایجاد جرقه خودداری کنید.
مکان را ترک کرده و با مراکز اضطراری تماس بگیرید.
2. تهویه و دما:
در هوای گرم: پرده‌ها را ببندید تا دمای داخل خانه کاهش یابد.
در صورت نیاز، از منابع غیرالکتریکی مثل بادبزن دستی استفاده کنید.
3. ذخایر اضطراری‌حتماً در خانه داشته باشید:
چراغ‌قوه با باتری اضافه
باتری یا پاوربانک شارژشده برای گوشی
آب آشامیدنی (حداقل ۳ روز برای هر نفر)
غذاهای کنسروی و خشک
رادیوی اضطراری (ترجیحاً با شارژ باتری)
۴. حفظ ارتباط:
در صورت قطع برق و اینترنت، از پیامک یا رادیو برای دریافت اطلاعات استفاده کنید. اگر شبکه تلفن قطع شد، یک نقطه تجمع خانوادگی مشخص کنید.
5. در صورت طولانی‌شدن وضعیت:
آب در یخچال ممکن است فاسد شود؛ درب یخچال و فریزر را تا حد ممکن بسته نگه دارید.
از ژنراتور استفاده نکنید مگر با رعایت کامل نکات ایمنی (در فضای باز، با تهویه کامل).
در صورتی که نزدیک مراکز تولید انرژی یا مخازن سوخت زندگی می‌کنید، در صورت امکان تا پایان درگیری‌ها از آنجا دور بمانید، یا استفاده از پناهگاه‌ها را در موقع شنیدن صدای پدافند در برنامه کاری خودتان قرار دهید.
توصیه اکید از هرگونه نزدیکی به عنوان کمک یا تهیه ویدئو از مراکز انرژی صدمه‌دیده خودداری کنید، احتمال انفجارهای مخازن وجود دارد.
پیشنهاد می‌گردد که در شهرهای اطراف مراکز هسته‌ای، هر چه سریع‌تر، مقدمات موارد زیر فراهم گردد.
(این مهم به‌عهده سازمان‌های مرتبط دولتی است) دستورالعمل اضطراری در صورت وقوع تشعشع هسته‌ای در ایران در مرحله اول: پیش از حادثه (آمادگی فردی و خانوادگی)
۱.آموزش اعضای خانواده برای پناه‌گیری، خاموش کردن تهویه، قطع گاز و برق
2.آماده‌سازی کیت اضطراری خانگی:
چراغ‌قوه، باتری، رادیو، ماسک N95، مواد غذایی خشک، بطری آب، دارو (در مناطق مرکزی و خشک ایران، ذخیره آب اهمیت بیشتری دارد)
3.تعیین یک مکان پناه‌گیری داخلی:
زیرزمین یا اتاقی بدون پنجره (مانند سرویس یا انباری داخلی)
مرحله دوم: هنگام اعلام حادثه یا انفجار
1.در خانه بمانید یا سریع پناه بگیرید (ماندن در خانه بهتر از فرار بدون محافظت است) 2.تمام درها، پنجره‌ها، کولرها و هواکش‌ها را ببندید. 3.رادیو یا موبایل خود را برای دریافت پیام‌های اضطراری روشن نگه دارید. 4.در صورت حضور در خیابان:
از محل حادثه دور شوید و وارد اولین ساختمان امن شوید.
از تنفس عمیق یا لمس سطوح پرهیز کنید.
مرحله سوم: پس از تماس احتمالی با مواد رادیواکتیو
1.لباس‌های بیرون را به‌سرعت درآورده، در کیسه پلاستیکی قرار دهید و دور بگذارید. 2.بدن و موها را با آب ولرم و صابون بشویید (در مناطق کم‌آب، از دستمال مرطوب یا خاک تمیز استفاده شود) 3.از تماس با دیگران تا پاک‌سازی کامل خودداری کنید. مرحله چهارم: ماندن در پناهگاه (حداقل ۲۴ تا ۷۲ ساعت)
تا زمانی که نیروهای امدادی یا مقامات دولتی (مثلاً هلال احمر یا پدافند غیرعامل) پیام تخلیه ندهند، در پناهگاه بمانید.
فقط از آب و غذای دربسته استفاده کنید.
هرگونه ناراحتی تنفسی، تهوع یا سوختگی پوستی را جدی بگیرید.
در خاتمه یادآوری می‌کنم که الان ما خواسته یا ناخواسته در وسط یک جنگ واقعی و بسیار خطرناک هستیم و باید با کمک همدیگر با حداقل خسارات این دوران را طی کنیم. تنها کاری که از مردم ساخته می‌شود، رعایت موارد ایمنی و به‌ویژه محافظت از کودکان و سالمندان است.
