یک گام برای محیط‌زیست/سرویس «باهمسفر» تپسی چطور می‌تواند به صرفه‌جویی در هزینه‌ها و ترافیک کمک کند؟
شرکت «تپسی» باتوجه به ماهیت کسب‌و‌کار خود و نقشی که می‌تواند در آلودگی هوا داشته باشد، مسئولیت اجتماعی خود را در راستای حفظ محیط‌زیست تعریف کرده و حتی سرویس سفر اشتراکی «باهمسفر» را نیز با نگاه به اهمیت این مسئله توسعه داده است.
گروه فناوری: تا چند سال پیش، موضوع «مسئولیت اجتماعی» برای شرکت‌ها، بخشی از کسب‌و‌کارها نبود و احتمالاً بسته به سطح دغدغه مدیران ارشد هر شرکتی پیگیری می‌شد. نوع پروژه‌ها نیز به‌گونه‌ای بود که بیشتر از آن‌که نشان‌دهنده تعهد شرکت به جامعه‌ای باشد که در بستر آن رشد کرده و توسعه یافته، شکل و شمایل «خیریه» داشت. با پا گرفتن اکوسیستم فناوری در کشور و ورود کسب‌و‌کارهایی که می‌خواستند طرحی نو دراندازند، مسئولیت اجتماعی نیز دچار تحول شد؛ تحولی که هم سبب‌ساز بالا رفتن اهمیت این بخش برای کسب‌و‌کارها شد، هم رویکرد مواجهه با آن را تغییر داد.
در حال حاضر شرکت‌های فناور که بر مدار نوآوری گام برمی‌دارند، با نگاه جامعه‌محور و طرح ایده‌های نوآورانه در حوزه مسئولیت اجتماعی، تلاش دارند تا تعامل بهتر و بیشتری با جامعه‌ای داشته باشند که اساساً کاربران و ذی‌نفعان خود را در آن می‌جویند.
هدف؛ دستیابی به کربن صفر
شاید در ابتدای فعالیت کسب‌و‌کار‌های نوآور، صرفاً پیگیری ایده‌های خلاقانه در حوزه مسئولیت اجتماعی قابل قبول به‌نظر می‌رسید و حتی استقبال اکوسیستم فناوری را در پی داشت، اما به‌مرور زمان و با عبور شرکت‌ها از مدل‌های استارتاپی و تبدیل‌شدن به شرکت‌هایی بالغ، سطح توقعات نیز بالاتر رفت. اندک‌اندک برخی شرکت‌ها دریافتند مسیری که لازم است در حوزه مسئولیت اجتماعی بپیمایند، بهتر است در راستای دغدغه‌ها، امکانات، زمینه فعالیت و تخصص خود کسب‌و‌کارها باشد تا پروژه‌هایی که در این بخش تعریف می‌شوند، نتیجه بهینه و ملموس‌تری به همراه داشته باشند.
در چنین مدلی، مسئولیت اجتماعی حتی بالاتر از یک پروژه گذرا قرار می‌گیرد و می‌تواند به‌عنوان یک رویکرد کلی در تمام فرآیندهای شرکت حضور داشته باشد؛ به‌گونه‌ای‌که نمود آن حتی در فرآیندهای داخلی، برند کارفرمایی و محصولات و خدمات کسب‌و‌کار مشاهده شود.
این رویکرد را می‌توان در فعالیت‌های غول‌های فناوری نیز جست‌و‌جو کرد. این شرکت‌ها که خود به‌واسطه فعالیت‌هایشان سهمی در آلودگی‌های زیست‌محیطی و گرمایش زمین دارند، تغییراتی را که به موجب آن بتوانند به کربن صفر دست پیدا کنند، در فرآیندهای کسب‌و‌کاری و محصولات و خدمات خود اعمال می‌کنند و حتی سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌هایی که در زمینه محیط‌زیست فعالیت می‌کنند، در همین راستا دیده و تعریف کرده‌اند.
برای مثال، آمازون در سال 2019 پروژه تعهد اقلیمی را تعریف کرد که هدف آن دستیابی به کربن صفر تا سال 2040 بود. این پروژه شامل سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، توسعه فناوری‌های کاهش انتشار کربن و حمایت از شرکت‌های نوپا در این زمینه است. آمازون هر ساله گزارشی تفصیلی از عملکرد خود در راستای دستیابی به این هدف منتشر می‌کند.
آمازون تنها شرکتی نیست که این تعهد را برای خود در نظر گرفته است. اپل اعلام کرده که تمام ساختمان‌ها و مراکز داده‌اش از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌کنند و قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ کل زنجیره تأمین خود را نیز به کربن صفر برساند. این شرکت در زمینه بازیافت محصولات، کاهش استفاده از مواد مضر و توسعه فناوری‌های بسته‌بندی پایدار نیز اقداماتی انجام داده است. طراحی محصولات با مصرف انرژی کمتر و توسعه فناوری‌های جدیدی برای بهبود بهره‌وری انرژی در دستگاه‌های این شرکت، ازجمله اقداماتی است که میراث‌داران استیو جابز در راستای حفظ محیط‌زیست انجام می‌دهند.
همچنین مایکروسافت اعلام کرده نه‌تنها قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ به کربن صفر دست یابد، بلکه دستیابی به کربن منفی را در دستور کار خود قرار داده؛ یعنی با اقدامات خود، بیشتر از آنچه تولید می‌کند، کربن از جو زمین حذف کند. این شرکت در حال توسعه فناوری‌هایی برای جذب مستقیم کربن از هوا و ذخیره آن در زمین است. این فناوری‌ها می‌توانند نقش مهمی در کاهش غلظت کربن در جو زمین داشته باشند. مایکروسافت در پروژه‌های حفاظت از جنگل‌ها نیز مشارکت دارد، زیرا جنگل‌ها، این ریه‌های کره زمین، نقش مهمی در جذب کربن از جو زمین دارند و حفاظت از آنها می‌تواند به کاهش انتشار کربن کمک کند.
دو شرکت «اوبر» و «لیفت» که در زمینه تاکسی‌های آنلاین فعالیت می‌کنند، به‌دلیل تأثیری که بر محیط‌زیست دارند، اقداماتی را در راستای مسئولیت اجتماعی خود در لایه‌های مختلف کسب‌و‌کارشان به انجام رسانده‌اند. هر‌دو تعهد داده‌اند که به کربن صفر دست یابند و در این راستا روی خودروهای الکتریکی و زیرساخت شارژ این خودروها سرمایه‌گذاری‌هایی انجام داده‌اند. همچنین این دو شرکت از الگوریتم‌های هوشمندی برای بهینه‌سازی مسیرها و کاهش ترافیک استفاده می‌کنند که این امر به کاهش آلودگی هوا و انتشار کربن منجر می‌شود. همچنین با سازمان‌های مردم‌نهاد حوزه محیط‌زیست برای پیشبرد پروژه‌های حفاظت از جنگل‌ها همکاری می‌کنند.
سفر اشتراکی؛ یک مدل بهینه
نگاهی به بار مسئولیتی که شرکت‌های فناور جهانی درخصوص محیط‌زیست برعهده گرفته‌اند، نشان می‌دهد تا چه اندازه همراهی این شرکت‌ها برای حفظ محیط‌زیست اهمیت دارد؛ چراکه این کسب‌و‌کارها همان‌قدر که در افزایش کیفیت زندگی افراد نقش دارند، می‌توانند بر گرمایش زمین نیز تأثیر داشته باشند. احتمالاً نمی‌توان پیشرفت‌های فناورانه را چندان محدود کرد، اما تعهد شرکت‌ها به جبران آلودگی‌های ایجادشده می‌تواند تأثیر شگرفی بر حفظ محیط‌زیست داشته باشد.
هرچند نه توان مالی شرکت‌ها در ایران، نه امکانات در دسترس‌شان قابل قیاس با همتایان جهانی نیست، با این وجود برخی شرکت‌های نوآور در کشور نیز در همین راستا گام برمی‌دارند؛ به این معنا که پروژه‌هایی را متناسب با حوزه کاری و تخصص خود در حوزه مسئولیت اجتماعی تعریف کرده و پیش می‌برند. در این خصوص می‌توان به شرکت «تپسی» اشاره کرد که باتوجه به ماهیت کسب‌و‌کار خود و نقشی که می‌تواند در آلودگی هوا داشته باشد، مسئولیت اجتماعی خود را در راستای حفظ محیط‌زیست تعریف کرده و حتی سرویس سفر اشتراکی «باهمسفر» را نیز با نگاه به اهمیت این مسئله توسعه داده است.
البته سفر اشتراکی، قدمتی بسیار بیشتر از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات تاکسی آنلاین دارد. کارپولینگ یا در زبان فارسی هم‌پیمایی، یک روش سفر اشتراکی است که در آن چندنفر که مسیر مشابهی دارند، با یک‌خودرو سفر می‌کنند. این روش باعث کاهش هزینه‌های سفر، کاهش ترافیک و آلودگی هوا می‌شود. اولین‌بار ایده کارپولینگ به ذهن آمریکایی‌ها رسید، آن‌هم زمانی‌که به‌دلیل کمبود بنزین دچار دردسر شده بودند.
در دهه 70 میلادی و پس از پیوستن کشورهای عربی عضو اوپک به تحریم نفتی، قیمت هر بشکه نفت، رشدی چهار برابری را تجربه کرد که به افزایش قیمت بنزین در آمریکا منجر شد. اینجا بود که دولت ایالات‌متحده دست به‌کار شد و با تبلیغ این مدل از سفر اشتراکی، این مدل را به‌عنوان یک راه‌حل برای کاهش مصرف سوخت و آلودگی هوا معرفی کرد. ایده‌ای که به‌دلیل به‌صرفه بودن، سهولت و کمک به کاهش آلودگی و ترافیک، با استقبال مردم آن زمان مواجه شد و بعد از این دوره نیز ادامه پیدا کرد.
به‌صرفه‌تر و پاک‌تر
این اولین‌بار نیست که تپسی با ارائه خدمات جدید تلاش دارد تا به کاهش ترافیک و آلودگی هوا کمک کند و در این زمینه نقشی داشته باشد. پیش‌تر نیز سرویس «تپسی لاین» در این اپلیکیشن وجود داشت که پس از مدتی متوقف شد. مصطفی سیدحسینی، مدیرعامل این شرکت، دلیل توقف این سرویس را چنین عنوان کرده است: «در سرویس تپسی‌لاین، سفیر ابتدا درخواست یک مسافر را قبول می‌کرده و در طی مسیر، چنانچه مسافر دیگری هم‌مسیر بوده، به سفر اضافه می‌شده است. ما با بهینه‌سازی و تغییر الگوریتم‌ها تلاش کردیم، تجربه بهتری در سرویس «باهمسفر» تپسی برای کاربران رقم بزنیم.»
این درحالی‌است که در سرویس باهمسفر، تپسی ابتدا دو کاربری را که مبدأ و مقصدشان در یک مسیر است، با یکدیگر مطابقت داده، سپس هم‌زمان به سفیران پیشنهاد می‌دهد. بر این اساس سفیران از ابتدا نسبت به داشتن دو مسافر مطلع بوده و مسیر آنها را در زمان پذیرش درخواست سفر مشاهده می‌کنند.
اما کمک به کاهش آلایندگی، تنها دلیلی نیست که تپسی را مجاب کرده تا یک سرویس سفر اشتراکی توسعه دهد. سال‌هاست شرایط دشوار اقتصادی، جامعه را تحت فشار قرار داده و برخی امکانات را از دسترس‌شان خارج کرده که ارتباط مستقیمی با کیفیت زندگی‌شان داشته است. به‌گفته سیدحسینی، باهمسفر پاسخی به نیاز جامعه‌ای است که مخاطب این کسب‌و‌کار به‌حساب می‌آیند.
تا 35 درصد ارزان‌تر بودن سرویس باهمسفر نسبت به سفرهای معمول، به‌نوعی می‌تواند نیاز کاربران را به داشتن سرویسی ارزان‌تر برطرف کند. دستیابی تپسی به 500 هزار سفر تحت این سرویس، ظرف مدت یک‌ماه‌ونیم از شروع فعالیت درحالی‌که در این مدت تنها در شهر تهران فعالیت داشته، نشان می‌دهد نیاز کاربران به احتمال زیاد به‌درستی شناسایی شده است. تپسی به‌تازگی اعلام کرده که سرویس باهمسفر را در شهر کرج نیز در دسترس کاربران قرار داده است.
بنا بر اعلام روابط عمومی این شرکت، در این مدت رکورددار بیشترین تعداد استفاده از سرویس باهمسفر، کاربری بوده که 141 سفر با این سرویس انجام داده و توانسته با استفاده از این امکان، 6 میلیون و 250 هزار تومان در هزینه حمل‌و‌نقل خود صرفه‌جویی کند.
چنان‌که ذکر آن به میان آمد، سرویس باهمسفر علاوه بر کاهش هزینه‌ها، می‌تواند بر کاهش انتشار آلاینده‌ها نیز تأثیر بگذارد؛ بنا بر داده‌هایی که تپسی در اختیار رسانه‌ها قرار داده، تا امروز سرویس باهمسفر توانسته با رساندن دو کاربر از طریق یک خودرو به‌جای استفاده از دو خودرو، از ورود 48 تُن آلاینده (اعم از گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های سمی) به هوا جلوگیری کند. برای تصفیه این مقدار آلاینده، لازم است به حدود 2200 درخت یک‌سال زمان داده شود.
در شرایطی که کلان‌شهرها با مشکل آلودگی هوا و ترافیک دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ارائه راهکارهای نوآورانه از سوی کسب‌و‌کارها و پیگیری موضوع محیط‌زیست در طراحی خدمات و محصولات می‌تواند نقشی هرچند کوچک ایفا کند. نقش‌های کوچکی که با قرارگیری در کنار هم می‌توانند تأثیرات بزرگ و کلانی بر جامعه بگذارند.
عکس: ایرنا
