آتش‌بس غزه احتمالاً پایدار نیست
توافق آتش‌بس در نوار غزه فرصتی کوتاه برای کاهش رنج گسترده‌ای است که مردم این منطقه طی ۱۵ ماه گذشته تجربه کرده‌اند.
توافق آتش‌بس در نوار غزه فرصتی کوتاه برای کاهش رنج گسترده‌ای است که مردم این منطقه طی ۱۵ ماه گذشته تجربه کرده‌اند. حمله نظامی اسرائیل به غزه تاکنون بیش از ۴۶,۶۰۰ کشته و ۱۱۱,۲۶۵ مجروح بر جای گذاشته است، درحالی‌که سیستم بهداشتی این منطقه تقریباً نابود شده است. زنان، کودکان و سالمندان بیشترین قربانیان این جنگ بوده‌اند. طبق این توافق، اسرائیل اجازه ورود تعداد بیشتری از کامیون‌های حامل کمک‌های بشردوستانه را به غزه خواهد داد.
همچنین، در ازای آزادی تعدادی از گروگان‌های اسرائیلی که در حمله اکتبر ۲۰۲۳ توسط حماس اسیر شدند، چندصد زندانی فلسطینی آزاد می‌شوند. بسیاری از این زندانیان بدون تفهیم اتهام و بدون دسترسی به وکیل در بازداشت بوده‌اند، وضعیتی که فلسطینی‌ها آن را گروگان‌گیری اسرائیل می‌دانند. بااین‌حال، این توافق هیچ نشانه‌ای از پیشرفت معنادار به‌سوی صلح ندارد.
گرچه توقف درگیری‌ها بخشی از رنج‌ها را کاهش می‌دهد، اما خرابی‌های گسترده‌ای که غزه را به ویرانه‌ای غیرقابل سکونت تبدیل کرده، جبران نخواهد شد. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اسرائیل از برخی مراکز جمعیتی اصلی و کریدور نتساریم خارج می‌شود تا به خانواده‌های آواره اجازه بازگشت دهد، اما آن‌ها صرفاً با ویرانه‌های خانه‌هایشان روبه‌رو خواهند شد.
این آتش‌بس موقتی بوده و تنها برای شش هفته اعتبار دارد. مراحل بعدی، شامل آزادی گروگان‌های بیشتر و عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی همراه با برنامه بازسازی، هنوز عملی و الزام‌آور نشده است. طرفین صرفاً بر سر یک توافق کوتاه‌مدت به نتیجه رسیده‌اند و تصمیم‌گیری درباره مسائل پیچیده‌تر را به آینده موکول کرده‌اند. هیچ تضمینی برای موفقیت مذاکرات آتی یا جلوگیری از ازسرگیری حملات اسرائیل وجود ندارد. حماس، که به‌شدت تضعیف شده، احتمالاً به تمدید آتش‌بس تمایل دارد، اما بدون دریافت امتیازات بیشتر، آخرین اهرم‌های فشار خود، یعنی گروگان‌های اسرائیلی باقی‌مانده را رها نخواهد کرد.
در سوی مقابل، بزرگ‌ترین مانع تمدید آتش‌بس در اسرائیل است، جایی که سیاست‌های داخلی به‌شدت متمایل به ادامه جنگ هستند. نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، به دلایل شخصی و سیاسی تمایل دارد درگیری را ادامه دهد. جنگ توجهات را از پرونده‌های فساد او و تحقیقات درباره شکست‌های اطلاعاتی در حمله اکتبر ۲۰۲۳ منحرف کرده و بقای سیاسی‌اش وابسته به حمایت جناح راست افراطی است؛ گروهی که تنها راهکارشان برای غزه، حذف کامل جمعیت فلسطینی آن است. راست‌گرایان افراطی اسرائیل، ازجمله وزیر امنیت ملی، ایتامار بن‌گویر، تهدید کرده‌اند که در صورت پذیرش آتش‌بس، از دولت خارج خواهند شد.
نتانیاهو احتمالاً تلاش خواهد کرد که از یک‌سو، با افزایش حمایت عمومی از آزادی گروگان‌های اسرائیلی و از سوی دیگر، با کسب تفاهم‌هایی با بن‌گویر و وزیر دارایی، بتزلائل اسموتریچ، میان این فشارها تعادل برقرار کند. بخشی از این تفاهم‌ها احتمالاً شامل ازسرگیری حملات نظامی پس از پایان آتش‌بس موقت است؛ اقدامی که هم راست‌گرایان افراطی را راضی می‌کند و هم به‌عنوان اهرم فشار علیه حماس برای آزادی باقی‌مانده گروگان‌ها استفاده خواهد شد.
احتمال ازسرگیری حملات اسرائیل به غزه بلافاصله پس از پایان آتش‌بس شش‌هفته‌ای وجود دارد، یا حتی ممکن است اسرائیل زودتر از آن، بهانه‌ای برای ادامه جنگ بیابد. نتانیاهو سابقه طولانی در نقض توافقات بین‌المللی دارد؛ اسرائیل بارها آتش‌بس لبنان را که در نوامبر گذشته حاصل شد، نقض کرده است. در روند این مذاکرات، تغییری که امکان دستیابی به توافق را فراهم کرد، از سوی اسرائیل رخ داد. درحالی‌که نتانیاهو پیش‌تر اصرار داشت که جنگ تنها زمانی پایان می‌یابد که حماس «نابود» شود، اکنون او به توافقی مذاکره‌شده با همین حماس تن داده است.
سیاست داخلی آمریکا و تغییر دولت در واشنگتن در این تصمیم تأثیر داشته است. این تحولات فصل جدیدی را از اتحاد میان نتانیاهو و دونالد ترامپ و همچنین جناح راست اسرائیل و حزب جمهوری‌خواه آمریکا رقم زده است. نتانیاهو با ادامه جنگ در غزه، به ترامپ کمک کرد تا شانس دموکرات‌ها را کاهش دهد. ترامپ احتمالاً هیچ فشاری بر اسرائیل برای جلوگیری از ادامه تخریب و پاک‌سازی قومی در غزه وارد نخواهد کرد. او به حمایت پایگاه انجیلی خود نیاز دارد که حامی بی‌قیدوشرط اسرائیل است و همچنین، به نتانیاهو مدیون خواهد بود.
مشاور امنیت ملی جدید ترامپ نیز بر نابودی کامل حماس تأکید دارد؛ رویکردی که کاملاً در راستای منافع اسرائیل است. بنابراین، چشم‌انداز ماه‌های آینده نشان می‌دهد که این توافق آتش‌بس هیچ گامی به‌سوی کاهش منازعات طولانی‌مدت در غزه برنمی‌دارد. تا زمانی که فلسطینیان از حق تعیین سرنوشت خود محروم باشند، صلحی پایدار در این منطقه محقق نخواهد شد.
