حاشیههای توافق هستهای سال ۲۰۱۵ و تحولاتی که پس از آن به وقوع پیوست، همچنان بانیانش را رها نکرده است؛ تا جایی که چهرههای تازه ازراهرسیده اصولگرا نیز برای مطرحشدن نامشان، در ابتدای امر به برجام و تیم دیپلماتیک دولتهای یازدهم و دوازهم میتازند؛ در این میان، عدم امانتداری یک مترجم از خاطرات معاون وزیر امور خارجه آمریکا موجب شده تا سیدعباس عراقچی، پس از محمدجواد ظریف مورد هجوم بیشترین هجمهها قرار بگیرد.
پس از شکست اعراب در جنگهای ششروزه (۱۹۶۷) و یومکیپور یا رمضان (۱۹۷۳)، مصر اولین کشور عربی بود که در سال ۱۹۷۹ در قالب «معاهده کمپ دیوید»، روابط خود را با اسرائیل آغاز کرد. این توافق در مراسمی با حضور انورسادات، رئیسجمهور وقت مصر و مناخیم بگین، نخستوزیر وقت رژیم صهیونیستی و با نظارت جیمی کارتر، رئیسجمهور وقت آمریکا امضا شد که از یک مقدمه و ۹ ماده با پیوستها و اسناد ویژه تدابیر امنیتی و عادیسازی روابط و عقبنشینی اسرائیل از صحرای سینا تشکیل میشد. هرچند افزوده شدن کشوری جدید به لیست کشورهای عربی دارای روابط عادی با اسرائیل سالها به طول انجامید و اردن پس از ۱۵ سال با «پیمان وادی عربه» و پس از ۲۶ سال، بحرین و امارات در قالب «توافق ابراهیم»، روابط خود با اسرائیل را عادی کردند اما نباید فراموش کرد که این مصر بود که برای نخستین بار، قبح رابطه با رژیم اشغالگر را شکست.
کینه اسرائیل از یحیی سنوار و تلاش بیوقفه آنها برای ترور او موجب شده تا رهبران اسرائیل از وی به عنوان «مرده متحرک» نام ببرند. یحیی سنوار تنها فرد از حلقه رهبران حماس است که هنوز در غزه مانده و به این ترتیب با ترور هنیه، اسرائیل، یک مذاکرهکننده ساکن در قطر را با یک نیروی نظامی حاضر در میدان جنگ که از قضا از طیف نیروهای نزدیک به ایران و این جنبش فلسطینی است، جایگزین کرد.
متعاقب عملیات طوفانالاقصی در بامداد ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که سرآغاز جنگ جدیدی در غزه و پس از یک روز مرز مشترک لبنان و فلسطین اشغالی شد، هر تحول جدید، نگرانی از گسترش گستره و ابعاد این جنگ را در ۱۰ ماه گذشته در پی داشته است. درگیر شدن تدریجی تمامی ارکان محور مقاومت، از حزبالله تا انصارالله و گروههای شبهنظامی مستقر در عراق که غرب آنها را نیروهای نیابتی ایران مینامد موجب شده است تا به باور تحلیلگران، اسرائیل از هیچ تلاشی برای وارد کردن اصلیترین رکن این محور یعنی تهران فروگذار نکند تا به این ترتیب، با استفاده از فضای به وجود آمده پساطوفان، آرزوی چندینساله خود برای رویارویی نظامی ایران و ایالات متحده را تحقق ببخشد.
محمد خواجویی، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه و مدیر گروه مطالعات لبنان پژوهشکده تحقیقات استراتژیک خاورمیانه معتقد است که اسرائیل با ترور اسماعیل هنیه در تهران و فؤاد شکر در بیروت به دنبال پیروزی در معادلات امنیتی است. خواجویی معتقد است که احتمالاً واکنش ایران از طریق نیروهای شبکه مقاومت خواهد بود و سیاست کلان ایران در اجتناب از ورود مستقیم به درگیری همچنان پابرجا است.
زمانی که اکانت سایت خبری منصوب به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در ۱۹ اسفندماه در شبکه ایکس نوشت:«دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، طی چند روز گذشته در یک کشور خارجی مشغول مذاکرات بسیار مهمی است. اعلام قریبالوقوع نتایج این مذاکرات، تحولات قابل ملاحظهای را رقم خواهد زد»، کمتر کسی گمان میبرد که توافقی که نورنیوز از آن سخن میگوید مرتبط با روابط ایران و عربستان باشد.
نام شمخانی در موضوع شکست مذاکرات برای احیای برجام در دولت سیزدهم نیز به چشم میخورد؛ اینگونه نقل است که در بهار سال ۱۴۰۱ و درحالیکه توافق حتمی و حسین امیرعبداللهیان برای امضای آن آماده سفر به وین میشد، به ناگاه سفر لغو میشود چراکه در آخرین تصمیمی که در شورای عالی امنیت ملی و در نتیجه اتحاد نانوشته شمخانی و دشمن شماره یک برجام یعنی سعید جلیلی رقم میخورد.
در اواسط سپتامبر ۲۰۲۲ وزارت دفاع اوکراین تصاویری را در توئیتر همراه با پرچم ایران و روسیه منتشر کرد که نشان میداد قطعات پهپاد ایرانی شاهد۱۳۶ را در منطقه خارکیف کشف کرده است. در متن نوشته شده بود: «اتحاد کامل دو مستبد». پس از آن ولودیمیر زلنسکی در پیامی مدعی شد که بخشی از پهپادهای مهاجم در جنگ اوکراین، پهپادهای شاهد ۱۳۶ ساخت ایران هستند.
پیروزی مسعود پزشکیان بهعنوان یک چهره اصلاحطلب، هرچند سردی روابط را با عدم ارسال پیام تبریک از سوی رهبران اروپایی، بیش از گذشته بهصورت شفاف و علنی در دید همگان قرار داده است و تنها نبیلا ماسرالی، یکی از سخنگویان دفتر سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار پیامی در شبکه ایکس ضمن تبریک به پزشکیان از آمادگی اتحادیه اروپا در همکاری با دولت جدید ایران مبتنی با سیاستهای تعاملی بروکسل خبر داد، اما این واقعیت را نیز نمیتوان نادیده گرفت که افکار عمومی و رسانههای غربی، سیگنال مثبتی را برای عبور از فضای تنش از سوی جمهوری اسلامی ایران دریافت کردهاند و بر شعار انتخاباتی رئیسجمهور منتخب ایران مبنی بر تلاش برای تنشزدایی با غرب مانور میدهند.
با اعلام نتیجه نهایی چهاردهمین دوره انتخابات ریاستجمهوری، پاستور به رئیسجمهوری سلام کرد که در جریان کمپین تبلیغاتی خود که در میزگردها و مناظرهها نمودی شفاف پیدا کرد، موضوع مذاکره و تنشزدایی با غرب، رفع تحریمها و احیای برجام را بهعنوان پایه اصلی برنامه سیاست خارجی خود معرفی کرده بود. پزشکیان در جایگاه نمایندگی مجلس نیز گفته بود: «اگر قرار است با دنیا تعامل کنیم، برجام و برجامها را لازم داریم. البته کسانی که برای چنین گفتوگوهایی میروند هم باید توان گفتوگو و چانهزنی در عرصه دیپلماسی را داشته باشند نه اینکه حتی نتوانند با زبان آنها هم صحبت کنند».
