فاطمه کلانتری

دیپلماسی برای مردم

مسعود پزشکیان در پایان چهارمین مناظره با موضوع سیاست خارجی، گفت: «مبنای سیاست خارجی من، همان سه اصل عزت، حکمت و مصلحت است؛ اما درک من از این اصول سه‌گانه، با سایر نامزدهای حاضر در اینجا متفاوت است. من، حکمت و مصلحت را وسیله‌ای برای رسیدن به عزت می‌دانم و عزت را نیز در بهبود زندگی شما جست‌و‌جو می‌کنم. در یک کلام سیاست خارجی را، یعنی ارتقای جایگاه، امنیت و اقتدار ایران در جهان و هم تامین رفاه و آسایش برای تک تک ایرانیان می‌دانم. سیاست خارجی را وسیله‌ای برای ایجاد فرصت داخل کشور، متوقف کردن موج مهاجرت و ایجاد شوق ماندن و ساختن در دل جوانان می‌دانم».

ایدئولوگ انسدادگرا

علی‌‏اصغر خاجی، مذاکره‌‏کننده ایران در مذاکرات محرمانه عمان می‏‌گوید: «سعید جلیلی و علی باقری تمام توان‏شان را به کار گرفتند که مذاکرات پیش نرود. آنها مرتب از مفاد مذاکره ایراد می‏‌گرفتند؛ این در حالی بود که ما قبل از رفتن، درباره این سفر با سعید جلیلی حرف زده بودیم؛ بعد از بازگشت هم رهبری گزارش ما را خواندند و نظرات‏شان را پی‌‏نویس کردند و گفتند ما مذاکره کنیم و سعید جلیلی هم به کار خود ادامه دهد.»

خاورمیانه جدید و محور مقاومت

خاورمیانه پس از آنچه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به وقوع پیوست و تحولاتی که نزدیک به ۹ ماه است که جهان را بیش از گذشته متوجه به این منطقه کرده، فضای جدیدی را ایجاد کرده است که در صورت پویا نبودن سیاست خارجی، جایگاه کشورهای این منطقه را در خاورمیانه جدید متزلزل خواهد کرد.

کدام سیاست خارجی کدام نامزد؟

رئیس دولت چهاردهم در حالی روز ۸ تیرماه و در انتخاباتی زودهنگام تعیین خواهد شد که موضوع برجام، پرونده هسته‌ای و FATF و به‌طور کلی رفع تحریم‌ها، از رقابت انتخاباتی سال ۱۴۰۰ به این دور از رقابت‌های انتخاباتی منتقل شده و همچنان موضوعات مهم سیاست خارجی ایران را تشکیل می‌دهند. دولت سیزدهم نیز که با شعاری جز موضوع مذاکرات، و رفع تحریم‌ها یا همان احیای برجام کار خود را آغاز کرد و ارکان آن اساساً طیف مخالف توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را تشکیل می‌دادند نیز در یکی از نخستین تصمیم‌های حوزه سیاست خارجی، مقرر کرد تا تیم مذاکره‌کننده ایرانی با مدیریت علی باقری، معاون سیاسی جدید وزارت امور خارجه راهی وین شود.

جنگ تمام‌عیار و ثبات در خاورمیانه

از آغاز فعالیت جبهه شمال علیه اسرائیل، بار دیگر پای میانجی‏‌های بین‌‏المللی به لبنان باز شده است؛ عاموس هوکشتاین آمریکایی که پیش از این و در دو گفت‏‌وگوی دوساله از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ موفق شد تا توافق بر سر مرزهای آبی را میان این دو کشور به امضا برساند، از نخستین روزهای آغاز تنش میان لبنان و اسرائیل بارها راهی بیروت و تل‌‏آویو شده است تا ضمن تلاش برای توقف تبادل آتش، روند حل و فصل اختلافات مرزهای زمینی میان لبنان و اسرائیل را نیز کلید بزند.

میانجی ناشی در خلیج‌فارس

میانجیگری در روابط ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط پس از ۷ سال، مهمترین نمود سیاست حضور چین در منطقه خلیج‌فارس برای ایران است؛ با این حال شاید در لحظه‌ای که وانگ‌یی، وزیر امور خارجه چین، علی شمخانی، دبیر شورایعالی امنیت ملی ایران و مساعد بن‌محمدالعیبان، مشاور امنیت ملی عربستان را برای دست دادن با یکدیگر و ثبت عکس توافق همراهی می‌کرد، کمتر کسی به تبعات افزایش نقش‌آفرینی چین در خاورمیانه و خلیج‌فارس برای ایران فکر می‌کرد؛ هرچند بیانیه آذرماه چین و سران کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس که برای نخستین بار مسئله حمایت چین از آنچه «حل مسالمت‌آمیز موضوع جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی» عنوان شد، باید خیلی زودتر سیگنال‌های بررسی و تبیین این سیاست را در تهران فعال می‌کرد.

رقابت گنجشک طلایی با اژدهای سرخ

کارنامه سه‌ساله و پرونده‌های ناتمام

آنچه از آغاز به کار دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم شاهد بودیم، وزارت امور خارجه تنها به سیاست واکنش در برابر هر کنش منطقه‌ای و بین‌المللی تداوم بخشید و هیچ ابتکار جدیدی روی میز قرار نداد تا موجب شود با نگاه به کارنامه سه‌ساله وزارت امور خارجه دولت سیزدهم، یک سیاست خارجی درگیر روزمرگی را شاهد باشیم که چالش‌های فراوانی را برای دولت بعدی به ارث گذاشته است.

رگ عربی سوریه

جدیدترین تحول در روابط ایران و سوریه عدم حضور بشار اسد در مراسم ادای احترام به سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید ایران است، درحالی‌که در مراسم مشابه در خصوص حافظ اسد، سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور وقت ایران حضور داشت و این موضوع به پیش از تحولات پس از ۲۰۱۱ و حضور ایران در این کشور بازمی‌گردد.

توافق بر سر ترک خصومت

ازسرگیری روابط با عربستان سعودی پس از ۷ سال، هرچند تاکنون به بازگشایی سفارت ریاض در تهران منجر نشده و سفیر و دیپلمات‌های سعودی با گذشت بیش از یک‌سال، همچنان ترجیح می‌دهند مانند سفری کوتاه‌مدت با محل ماموریت خود برخورد کرده و در هتل ۵ ستاره اسپیناس پالاس اقامت کنند، همچنان بزرگترین دستاورد سیاست خارجی دولتی است که با شعار «اول همسایگان» کار خود را آغاز کرد.