آنچه از آغاز به کار دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم شاهد بودیم، وزارت امور خارجه تنها به سیاست واکنش در برابر هر کنش منطقهای و بینالمللی تداوم بخشید و هیچ ابتکار جدیدی روی میز قرار نداد تا موجب شود با نگاه به کارنامه سهساله وزارت امور خارجه دولت سیزدهم، یک سیاست خارجی درگیر روزمرگی را شاهد باشیم که چالشهای فراوانی را برای دولت بعدی به ارث گذاشته است.
جدیدترین تحول در روابط ایران و سوریه عدم حضور بشار اسد در مراسم ادای احترام به سیدابراهیم رئیسی، رئیسجمهور فقید ایران است، درحالیکه در مراسم مشابه در خصوص حافظ اسد، سیدمحمد خاتمی، رئیسجمهور وقت ایران حضور داشت و این موضوع به پیش از تحولات پس از ۲۰۱۱ و حضور ایران در این کشور بازمیگردد.
ازسرگیری روابط با عربستان سعودی پس از ۷ سال، هرچند تاکنون به بازگشایی سفارت ریاض در تهران منجر نشده و سفیر و دیپلماتهای سعودی با گذشت بیش از یکسال، همچنان ترجیح میدهند مانند سفری کوتاهمدت با محل ماموریت خود برخورد کرده و در هتل ۵ ستاره اسپیناس پالاس اقامت کنند، همچنان بزرگترین دستاورد سیاست خارجی دولتی است که با شعار «اول همسایگان» کار خود را آغاز کرد.
سفر نچیروان بارزانی به تهران که نزدیکترین عضو خانواده بارزانی به جمهوری اسلامی ایران است، در ابعاد گوناگون از اهمیت بالایی برخوردار بود. ناظم دباغ، نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران در خصوص اهمیت این سفر گفت: «سفر راهبردی و مهم رئیس منطقه اقلیم کردستان عراق به تهران به همراه هیئتهمراه، نه به منظور تقویت روابط با تهران بلکه به منظور ترمیم روابط و حل و فصل مشکلاتی که ایجاد شده بود، صورت گرفت».
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز یکشنبه هفته گذشته، برای پنجمین بار در دولت سیزدهم، برای حلوفصل پرونده پادمانی راهی ایران شد تا با مسئولان سیاسی و فنی ایران وارد مذاکره و رایزنی شود. این دیپلمات آرژانتینی، اینبار در توقف در تهران، با وزیر امور خارجه و معاون سیاسی او و پس از ورود به اصفهان که پیشتر عنوان شده بود او یکی از سخنرانان کنفرانس بینالمللی علوم و فنون هستهای خواهد بود- که عملاً به تنها سخنران مهم این کنفرانس تبدیل شد- با «محمد اسلامی»، رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار و گفتوگو کرد.
عربستان در حالی آماده امضای یک توافق امنیتی تاریخی با ایالاتمتحده است تا پای واشنگتن را بیش از گذشته در این کشور عربی حاشیه جنوبی خلیجفارس باز کند و مقدمهای نیز برای عادیسازی روابط سعودیها با اسرائیل باشد که جمهوری اسلامی ایران بارها بهصورت علنی مخالفت خود را با هر دو مورد اعلام کرده است.
نشست ژئوپلیتیک خلیجفارس صبح دیروز در چارچوب سلسهنشستهای چهلمین سال تاسیس انتشارات اطلاعات در محل روزنامه اطلاعات برگزار شد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران و محمد مسجدجامعی، سفیر پیشین ایران در واتیکان از جمله سخنرانان این نشست بودند. آنچه میخوانید فحوای سخنانی است که در این نشست مطرح شده است.
پس از شکست اعراب در جنگهای ششروزه (۱۹۶۷) و یومکیپور یا رمضان (۱۹۷۳)، مصر اولین کشور عربی بود که در سال ۱۹۷۹ در قالب معاهده صلح کمپ دیوید، روابط خود را با اسرائیل آغاز کرد و پس از ۱۵ سال نیز اردن یکسال پس از توافق اسرائیل با سازمان آزادیبخش فلسطین، در سال ۱۹۹۴ به مصر در برقراری روابط دیپلماتیک با تلآویو پیوست. پس از اردن اما تا ۲۶ سال هیچ کشور عربی جرأت نداشت تا روابط خود را با اسرائیل بهصورت علنی و شفاف اعلام کرده و «عادیسازی» کند.
حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر بنیاد علم و سیاست در برلین در گفتوگو با هممیهن گفت: «پس از ۷ اکتبر، انتقال پیامها میان ایران و آمریکا بهجای اینکه مبتنی و جهتگیریشده به سمت یک توافق باشد، بیشتر به سمت جلوگیری از افزایش تنشها و ممانعت از جنگ حرکت کرد». این تحلیلگر روابط بینالملل معتقد است: «به هر نسبتی که درگیری ایران و اسرائیل بهصورت مستقیم از سایه خارج شود و از عمق به سطح بیاید، فضای سیاسی در آمریکا و بهطور کلی در غرب به ضرر هرگونه توافق و تفاهم با ایران دستکم در کوتاهمدت تغییر میکند». عزیزی همچنین تاکید دارد که «مهمترین تاثیر تعامل اخیر میان تهران و واشنگتن، بر سیاست آمریکا این بود که ضرورت حفظ ارتباط با ایران دستکم به منظور کنترل تنش را برجسته کرد».