انتخابات، اقتصاد و اعتماد عمومی

روز جمعه  انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری ایران برگزار شد. همچنین در هفته پیش رو دو انتخاب مهم هم در جهان داریم : انتخابات پارلمانی زود هنگام فرانسه در روز یکشنبه – امروز – و انتخابات پارلمانی زود هنگام بریتانیا در روز پنجشنبه. نگاهی به این انتخابات و اثرات اقتصادی آنها می تواند تا حدی دورنمای کلی از اوضاع اقتصاد سیاسی این کشورها به ما بدهد. میزان امید مردم به دولت بعدی و امید فعالان اقتصادی به سیاست های دولت بعدی از  پارامترها و فاکتورهایی است که دماسنج بازار به خوبی آن را نشان می دهد و از این طریق می خواهیم ببینیم ، انتخابات تا چه حد بر این موراد اثرگذار است.

اول به انتخابات ایران می پردازیم. در چهار روز گذشته وقتی رقابت بین نامزدهای اصلاح طلب و اصولگرا در ایران ، پزشکیان و جلیلی ، شدت یافت و دو قطبی شدن این انتخابات تشدید شد ، شاهد آن بودیم که بازار ارز هم واکنش خودش را نشان داد. عدم اطمینان بازار ارز به فرد منتخب رییس جمهور آینده، پزشکیان بشود یا جلیلی، باعث شد که قیمت هر دلار  آمریکا در ایران حدود ۲۰۰۰ تومان افزایش یابد و از مرز ۶۱ هزار تومان بگذرد . روز جمعه- روز برگزاری انتخابات -  قیمت هر دلار آمریکا در کانال های تلگرامی حدود ۶۱ هزار و ۷۰۰ تومان بود اما پس از آنکه نتایج انتخابات مشخص شد و معلوم شد که احتمال برد پزشکیان در دور دوم زیاد است، قیمت دلار اندکی – حدود ۴۰۰ تومان – کاهش یافت . در واقع واکنش بازار ارز می تواند دورنمای سیاست آینده اقتصادی کشور را نشان دهد.

نمی توان منکر این موضوع شد که مهمترین فاکتور اثر گذار بر اقتصاد فعلی ایران ، سیاست خارجی است. تردید بازار نسبت به انتخاب پزشکیان یا جلیلی که هر کدام دو رویکرد کاملا متضاد نسبت به سیاست خارجی دارند – اولی خواهان تعامل و گسترش روابط است و دومی خواهان برخورد قاطع با تحریم کنندگان و نگاه با رویکرد داخلی – اثر خودش را در بازار آزاد ارز گذاشته است.

انتخابات فرانسه . همین رفتار هم البته به صورت دیگر در اقتصاد فرانسه شاهد هستیم. در انتخابات پارلمانی اروپا که در ۶ جون برگزار شد ، حزب راست گرای افراطی اجتماع ملی ( RN)– یا جبهه ملی – فرانسه به رهبری مارین لوپن توانست آرای بیشتری نسبت به حزب رنسانس مکرون بدست آورد . این اتفاق باعث شد که امانوئل مکرون ، پارلمان فرانسه را منحل و انتخابات زودهنگام برگزار کند.

کنشی که کارشناسان آن را به قمار بزرگ مکرون تشبیه کردند زیرا احتمال باخت مکرون در این انتخابات بسیار زیاد است ، مگر آنکه بخت به یاری اش بشتابد . پیش بینی که در حال حاضر توسط نظر سنجی ها تایید می شود. مرحله اول این انتخابات قرار است امروز و مرحله دوم هفته آینده برگزار شود. اما واکنش بازار به برنده شدن حزب مارین لوپن و نیز انحلال پارلمان فرانسه بسیار قابل تامل بود .  بدنبال این اتفاقات شاخص کاک ۴۰ فرانسه روند نزولی خودش را طی کرد و از ۸۰۴۸ واحد در ۶ جون به ۷۵۰۰ واحد در روز جمعه رسید که حاکی از عدم اطمینان بازار به آینده اقتصادی فرانسه است.

با آنکه رسانه های ملی و روشنفکری فرانسه موضع گیری و تحلیل های تندی علیه حزب راست گرای افراطی مارین لوپن می نویسند اما شعارهای پوپولیستی حزب اجتماع ملی و تورم بالای فرانسه در دو سال گذشته که بالغ بر ۶ درصد بود سبب افزایش اقبال مردم متوسط و کم درآمد به سمت حزب اجتماع ملی شده است . همچنین وعده دبیر جوان و ۲۸ ساله این حزب – جوردن باردلا – که مالیات بر ارزش افزوده انرژی ها  فسیلی را کاهش می دهد و جلوی مهاجران را می گیرد و همچنین شعارهای ضد اسلامی وی که شروع یک جنگ فرهنگی را نوید می دهد، تمایل ملی گرایان تندرو و  اقشار کم درآمد را به سمت این حزب بسیار بالا برده است. اما واکنش بازار را می توان در همان شاخص کاک ۴۰ فرانسه دید . همچنین تحلیلی که هفته گذشته روزنامه فاینانشیال تایمز درباره انتخابات فرانسه نوشت حاکی از آن بود که اتحادیه اروپا و حوزه یورو نگران روی کارآمدن حزب اجتماع ملی هستند .

انتخابات بریتانیا هم که قرار است پنجشنبه این هفته برگزار شود ، نگرانی هایی را در بازار ان کشور برانگیخته است. هفته گذشته خبرگزاری رویترز گزارشی را منتشر کرد که حاکی از نگرانی سرمایه گذاران و فعالا اقتصادی نسبت به آینده ارزش پوند است .  بنا بر نظرسنجی و تحلیل ها ، حزب کارگر بریتانیا برنده بزرگ انتخابات پارلمانی خواهد بود و بیش از ۵۰۰ کرسی را در اختیار خواهد گرفت و به قول رسانه های بریتانیایی آرا را " درو" خواهد کرد . در مقابل حزب محافظه کار توری شکست بزرگ ۱۰۰ سال اخیر را متحمل خواهد شد. اما نگاه چپ حزب کارگر تا حدی فعالان اقتصادی را نگران کرده است.

با اینحال استارمر ، دبیر حزب کارگر ، و نخست وزیر احتمالی بریتانیا ، به سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی اطمینان داده است که برنامه های اقتصادی این حزب نه تنها می تواند اعتماد آنها را جلب کند بلکه سبب بازگشت اقتصاد شکوهمند بریتانیا خواهد شد. این سخنان اطمینان برانگیز استارمر هر چند بازار را تا اندازه ای آرام کرد اما جدا از بحث های سیاسی بریتانیا ، بازار همچنان نگران آینده اقتصاد است . زیرا نسبت بدهی بالای عمومی به تولید ناخالص  داخلی  آن کشور که در ۶۳ سال اخیر بی سابقه است  ، تورم بالای ۲ درصد و نرخ بیکاری بالای ۴ درصد همچنان مانند شمشیر داموکلس بالای دولت فعلی و آینده آن کشور قرار دارد – هرچند که استارمر در مصاحبه ای که اخیرا با فاینانشیال تایمز کرده ،" امید " داده است که بتواند این مشکلات را حل کند .

این سه انتخابات یک نگاه کلی را بر فضای سیاسی کشورها نشان می دهد و آن " اعتماد عمومی" است. فرانسیس فوکویاما، تحلیلگر علوم سیاسی آمریکایی ، سال ها پیش کتابی را تحت عنوان " اعتماد" نوشت . در این کتاب یک نظریه و فرضیه بسیار جلوه می کند و آن این است که هیچ بنگاهی و هیچ کشوری نمی تواند پیشرفت کند مگر آنکه زنجیره حلقه اعتماد بین افراد و مدیران و سیاستگذاران آن متصل باشد و نگسلد!