همه مقصران سیل مشهد معرفی و مجازات شوند

باران شدت گرفت و یک ساعت نشده، سیل شهر مشهد را برداشت. اما چرا و به چه علت در مدت کوتاه، سیلی بزرگ و ویرانگر در شهر راه افتاد و این همه خسارت به بار آورد؟

سیل اخیر در مشهد قطعاً مقصران فراوانی دارد که باید همه آنها نسبت به مسئولیتی که داشته‌اند پاسخگو باشند. این سیل اشکالات زیاد مدیریتی کشور را دوباره نشان داد. یک بار دیگر مشخص شد که مدیریت شهری در کلانشهرها تا چه حد متکی به توسعه بی‌توازن و بی‌توجه به محیط زیست است.

می‌توان گفت اولین دلیل جان سپردن 12 شهروند کشورمان، ویران شدن خانه و کاشانه مردم و خسارت دیدن به مال و اموال‌شان در سیل مشهد، بی‌مسئولیتی تمام کسانی است که از گذشته تا امروز صاحب پست و مقام بودند. از این سیل می‌توان به‌عنوان یکی دیگر از نمادهای بی‌مسئولیتی در کشور یاد کرد. همچنان که سیل شیراز همین‌طور بود، و سیل‌های سیستان و بلوچستان، و سیل امامزاده داوود و ده‌ها سیل دیگر؛ همیشه نیز مسئولان ما غافلگیر شده‌اند.

مگر در یک کشور چند بار باید شاهد سیل‌های ویرانگر باشیم تا عبرت بگیریم؟ وظیفه مهم مسئولان کشور حفاظت از جان و مال مردم است. وقتی در یک شهر و استان سیل می‌آید، کل مجموعه کشور به‌طور سیستماتیک باید به فکر تهیه زیرساخت‌های لازم برای مقابله با سیل باشند تا چنین حوادثی در کشور رخ ندهد.

متاسفانه می‌بینیم که علت اصلی ویرانگری‌های بالای سیل مشهد، نه‌فقط بارندگی شدید که بی‌مسئولیتی، بی‌کفایتی، بی‌توجهی به قانون، ساخت‌وساز در بستر خشک مسیل‌ها و رودخانه‌ها، ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه و بی‌رویه، کوه‌خواری و تعرض به محیط زیست بود. در برخی نقاط شهر مشهد درست در جایی ساخت‌وساز کردند که آب باید جریان پیدا می‌کرد.

اینجا این پرسش مطرح می‌شود که مجوز ساخت و سازهای غیراصولی و بی‌ضابطه مشهد چگونه و از طرف چه کسانی صادر شده است؟ این ساخت و سازها اگرچه غیراصولی است اما با مجوزهای قانونی صورت گرفته است.

چه نهادهایی درباره وضعیت پیش‌آمده باید پاسخگو باشند؟ استانداری، شهرداری، بازرسی، فرمانداری، تولیت آستان قدس، نیروی انتظامی، وزارت کشور، مجلس، دستگاه قضایی و... کدام شخص و نهاد؟ بالاخره نظارت با کیست؟ و مسئولان چه وقت باید پاسخ بدهند و مکافات بی‌کفایتی در مدیریت‌شان را ببینند؟ چرا اتفاق سیل شیراز دوباره در مشهد رخ داد؟ چرا سیل‌های ویرانگر همواره مسئولان ما را غافلگیر می‌کند؟ چرا هیچ‌وقت در پی سیل‌هایی که جان مردم را می‌گیرد و اموال‌شان را نابود می‌کند هیچ‌کسی مؤاخذه نشده است؟ این سیل قطعاً مقصران بسیار زیادی دارد که باید تمام‌شان به خط شوند و پاسخگوی تصمیم‌ها و نحوه مدیریت‌شان باشند. تا این لحظه دوازده نفر جان‌شان را از دست داده‌اند، با جان‌های رفته چه می‌کنند؟ با خانه‌های ویران شده چه؟

سیل مشهد براساس نظر کارشناسان، به سه عامل بر می‌گردد؛ بی توجهی به منطقه که در قالب ویلاسازی و کوه‌خواری صورت گرفته و در نتیجه آبراه‌ها را مسدود کرده و پوشش گیاهی را از بین برده است. همچنین مجموعه کارهایی که باعث شده اتصال مسیر سیلاب از بالادست منطقه به رودخانه در پایین‌دست منطقه از بین برود.

سومین مسئله نیز سازگار نبودن مسیرهای شهری با محیط‌های طبیعی است. همان آسفالت کردن بسیاری از مناطق شهری که باعث شده آب نتواند به عمق زمین هدایت شود و در نتیجه روی سطح زمین جاری شده است. مشهد در سال‌های گذشته با توسعه نامتوازن شهری بدون توجه به زیرساخت‌ها همراه بود. این یعنی وقتی که سیل می‌آید، شهر آماده مقابله با آن نیست.

سیل اخیر وارد بزرگراه شد و خودروها را با خودش برد. معنی ورود سیل به بزرگراه‌ها این است که ما در جایی که باید مسیر عبور آب باشد، جاده و اتوبان ساخته‌ایم. همین مدل ساخت‌وساز، یعنی اینکه شهر بدون مدیریت مناسب و نظارت مطلوب به حال خود رها شده و هر مدیری که در این سال‌ها آمده و رفته، براساس سلیقه خودش تصمیم گرفته است. یعنی هیچ توجهی به مخاطرات آینده شهر نداشته است.

اکنون چه کسانی باید پاسخگوی دستکاری در طبیعت در سال‌های طولانی باشند؟ یک عامل مشترک در همه استان‌های سیل‌خیز کشورمان، بی‌توجهی به محیط زیست است. چرا سیل باید پشت سر هم در بسیاری از شهرها تکرار شود و پیامدهایش هربار شدیدتر و خسارت‌هایش بالاتر باشد؟

قطعاً شنیده‌اید که ایران چند سالی است که به کشوری سیل‌خیز تبدیل شده است. دستکاری در طبیعت بدون رعایت ملاحظات زیست‌محیطی یکی از دلایل مهم آن است. وقتی در ساخت‌وسازهای آبی و تاسیسات زیربنایی و نیز در فعالیت‌هایمان در جنگل‌ها و مراتع به معیارهای توسعه پایدار بی‌توجهی نشان می‌دهیم باید منتظر عواقب آن هم باشیم. نتیجه اینکه سیلاب‌ها در ایران جولان می‌دهند و خسارت می‌گیرند.

سیل مشهد با دوازده کشته و تعداد بسیاری مجروح و ویرانی گسترده، در فهرست مرگبارترین و ویران‌کننده‌ترین سیل‌های کشور ثبت شده است. این چندمین سیل در کمتر از یک سال است که کشور را دربرگرفته و مسئولان را غافلگیر کرده است. چه زمانی باید عبرت بگیریم؟ همچنان دست روی دست می‌گذاریم تا سیل بعدی و کشته‌ها و ویرانی‌های بعد؟ این سیل مقصران فراوانی دارد که باید پاسخگوی اعمال‌شان باشند.