علاوه بر این موارد، یک سری از اندیشکده‌ها هم در قالب سازمان مردم نهاد (NGO) ثبت می‌شوند که معمولاً از سوی وزارت کشور یا مجموعه‌های دیگری که می‌توانند چنین مجوزی صادر کنند؛ ثبت‌می‌شوند. برخی از اندیشکده‌ها هم در قالب‌ فعالیت‌های رسانه‌ای ثبت و مجوز خود را از وزارت ارشاد می‌گیرند. علاوه بر این موارد، روش‌های دیگری هم برای ثبت اندیشکده وجود دارد که در کشور ما از قاعده و قانون خاصی پیروی نمی‌کند.

فارغ از همه اینها، اندیشکده یا اتاق فکر در عمل به معنای جمع‌شدن افراد با تجربه علمی و اجرایی برای تجمیع چالش‌ها و نظام‌مسائل و ارائه راهکار با ابزارهای مختلف و سپس تعمیق و تدقیق این راهکارها با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های آکادمیک است. با این تعریف کلی، یک سری از اندیشکده‎‌ها در ارائه راهکارهای خود کاملاً تجاری عمل کرده و از ابتدا توسط یک مشتری‌خاص و برای تبدیل شدن به عقل‌منفصل از آن مجموعه راه‌اندازی شده‌اند تا برای چالش‌های آنها راهکار داده و یا نگاه توسعه‌ای داشته باشند. یک سری از اندیشکده‌ها هم به طور مستقل آغاز به کار کرده و سپس سفارش‌های علمی-پژوهشی دریافت و درآمد کسب می‌کنند که جنس آنها از نوع مشاوره‌های تخصصی است. در کشور ما اکثر اندیشکده‌ها محدود به این دو حوزه هستند.

برخی اندیشکده‌ها بر مبنای مسئولیت اجتماعی فعالیت می‌کنند

اما اندیشکده‌هایی هم وجود دارند که بر مبنای مسئولیت اجتماعی و به صورت غیرانتفاعی، تولیدات علمی-پژوهشی خود را به صورت رایگان در فضای‌عمومی به اشتراک می‌گذارند تا در رشد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... جامعه خود ایفای نقش کنند. فعالیت عام‌المنفعه اندیشکده‌ها در دنیا به ویژه کشورهای توسعه‌یافته بیشتر به چشم می‌خورد. مثلاً اندیشکده‌های متعددی در اروپا یا ایالات‌متحده هستند که یافته‌های پژوهشی خود در حوزه‌هایی چون سلامت، محیط‌زیست و... را به طور غیرانتفاعی در اختیار تصمیم‌گیران کشور خود یا حتی دیگر کشورهای درحال‌توسعه قرار می‌دهند. البته در ایران هم اندیشکده‌هایی چون اندیشکده حکمرانی شریف، اندیشکده شفافیت برای ایران، مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی، اندیشکده حکمرانی هوشمند، اندیشکده اقتصاد مقاومتی و ... وجود دارند که همین سیاست را دنبال می‌کنند.

با این مقدمه، در ادامه قصد داریم میزان فعالیت عام‌المنفعه اندیشکده‌ها و حضور آنها در فضای عمومی و به اشتراک‌گذاشتن یافته‌های علمی-پژوهشی به صورت مصاحبه، یادداشت، گزارش، مقاله و... در رسانه‌های‌عمومی و موضوعی را مورد ارزیابی قرار دهیم.

در ایران حدود 130 اندیشکده ثبت‌شده که ارزیابی فعالیت رسانه‌ای این اندیشکده‌ها نشان می‌دهد حضور بسیاری از آنها در فضای رسانه‌ای اغلب محدود به اطلاع‌رسانی اخبار و رویدادهاست و کمتر اندیشکده‌ای به سمت ارائه یافته‌های‌پژوهشی و تحلیل‌های‌تخصصی خود رفته است. البته این به معنای عدم فعالیت فکری و پژوهشی این اندیشکده‌ها نیست و فقط موضوع حضور در فضای‌رسانه‌ای کشور را مورد سنجش قرار می‌دهد چرا که بسیاری از اندیشکده‌ها یا به دلیل امکان ارزیابی‌های بیرونی، تمایلی به حضور در فضای رسانه‌ای ندارند یا به تولیدات علمی خود نگاهی انتفاعی داشته‌اند.

در طرف مقابل، اندیشکده‌هایی چون حکمرانی شریف، اندیشکده حکمرانی هوشمند، اندیشکده بیان، اندیشکده امید، اندیشکده اقتصاد مقاومتی و... حضور بیشتری نسبت به سایر اندیشکده‌ها در فضای‌رسانه‌ای کشور داشته‌اند که در این میان، اندیشکده حکمرانی هوشمند، بخش زیادی از محتوای رسانه‌ای را به خود اختصاص داده است.

این اندیشکده به عنوان یکی از اندیشکده‌های فعال در حوزه اقتصادی-اجتماعی، بخش‌های مهمی از یافته‌ها و راهکارهای پژوهشی خود در زمینه‌های تخصصی چون صنعت و تجارت، لجستیک و حمل‌ونقل، مسکن، انرژی، محیط زیست، سلامت، منابع طبیعی و امنیت غذایی را طی چند سال اخیر بر مبنای مسئولیت‌اجتماعی و با نگاهی عام‌المنفعه در اختیار رسانه‌ها، دستگاه‌های حاکمیتی و عموم مردم قرار داده است.

ارزیابی اندیشکده‌های فعال در رسانه‌های کشور نشان داد که اندیشکده حکمرانی هوشمند فضایی را برای انتشار گزارش‌های‌تخصصی به طور اختصاصی در رسانه‌های مرجع کشور فراهم کرده است. این گزارش‌ها پس از انتشار در رسانه‌های مطرح، در پایگاه‌های خبری و روزنامه‌های مختلف کشور بازنشرهای چشمگیری به دنبال داشته است. البته این ارزیابی فقط مربوط به انتشار محتواهای‌تخصصی است و بازنشرگزارش‌ها را مورد بررسی قرار نداده است.

مطالبه‌گری همراه با ارائه راهکار

در ایران بیش از 13هزار رسانه در قالب حدود 330روزنامه، حدود 40خبرگزاری، بیش از 8هزار نشریه و 4600پایگاه خبری فعالیت دارند. بخش زیادی از این رسانه‌ها، مطالبه‌گری را اصل اساسی فعالیت خود قرار داده و در این راستا عمل می‌کنند. اندیشکده‌های مطرح در فضای رسانه‌ای از جمله اندیشکده حکمرانی هوشمند بر مبنای مطالبه‌گری، در فضای رسانه‌ای کشور حاضر شده‌اند. البته بررسی‌ها نشان داد که اندیشکده حکمرانی هوشمند هم عمیق‌تر به موضوعات پرداخته و هم مطالبه‌گری خود را براساس ارائه راهکار تعریف کرده‌است تا در حل چالش‌ها مشارکت کند. در همین راستا، تقریباً همه گزارش‌های تخصصی اندیشکده حکمرانی هوشمند حول محور یک چالش درباره حمل‌ونقل، مسکن، انرژی، محیط زیست، سلامت، منابع طبیعی، امنیت غذایی، صنعت و تجارت و ارائه راهکار به دستگاه‌های حاکمیتی و در برخی مواقع مجموعه‌های خصوصی بوده است.

کشور ما با چالش‌های زیادی مواجه است و با توجه به شرایطی که در فضای بین‌المللی به وجود آمده؛ نیاز است این‌چنین فعالیت‌های علمی عام‌المنفعه به خصوص از سوی اندیشکده‌های فعال در حوزه‌های تخصصی بیشتر شود تا کشور بتواند برای رفع چالش‌ها، به داشته‌ها و فکر داخلی تکیه کند.

فعالیت رسانه‌ای اندیشکده حکمرانی هوشمند 100 برابر سایر اندیشکده‌ها بوده است

همانطور که اشاره شد؛ در ایران حدود 130 اندیشکده فعال و قابل دسترس در فضای اینترنت وجود دارد. برای ارزیابی فعالیت رسانه‌ای این اندیشکده‌ها، آرشیو شهریور 1403 تا شهریور1404 خبرگزاری مهر و همشهری‌آنلاین به عنوان رسانه‌های رسمی و با ارجاع و تولید محتوای بالا مورد بررسی قرار گرفت. طبق این بررسی‌ها مشخص شد که در مجموع 90 محتوای تحلیلی از اندیشکده‌ها در این دو رسانه منتشر شده است. این یعنی حدوداً هر 4 روز یک‌بار، یک محتوا از اندیشکده‌های کشور در این دو رسانه بارگذاری شده است.

گفتنی است از این 90 محتوای منتشر شده در خبرگزاری مهر و همشهری‌آنلاین، 40 گزارش سهم اندیشکده حکمرانی هوشمند بوده است. همه این 40 محتوا از عمق تحلیلی و تفصیلی خوبی برخوردار بوده و سعی شده در تمامی آنها مطالعات تطبیقی هم لحاظ و در نهایت راهکارهای علمی با قابلیت بالای اجرایی در شرایط حاضر کشور ارائه شود.

این آمار یعنی سهم هر اندیشکده از محتوای منتشر شده در این دو رسانه 0.4 گزارش در یک سال و سهم اندیشکده حکمرانی هوشمند 40 گزارش بوده است. به بیان دیگر متوسط عملکرد رسانه‌ای اندیشکده حکمرانی هوشمند در نشر محتوای علمی-تخصصی در این رسانه‌های معتبر  100 برابر سایر اندیشکده‌های فعال کشور بوده است.

البته این ارزیابی فقط دو رسانه مهر و همشهری‌آنلاین را شامل می‌شود و اگر در ارزیابی، گزارش‌های منتشر شده اندیشکده حکمرانی هوشمند در سایر رسانه‌ها هم لحاظ شود؛ عملکرد رسانه‌ای این اندیشکده بیشتر به چشم خواهد آمد چون طی این مدت یک‌ساله بیش از 150 گزارش تخصصی و تفصیلی به صورت اختصاصی از این اندیشکده در سایر رسانه‌های مرجع کشور از جمله ایرنا، ایسنا، روزنامه شرق، روزنامه جوان، روزنامه هم‌میهن، خبرگزاری دانشجو، روزنامه دنیای اقتصاد، خبرگزاری تسنیم، خبرگزاری میزان، روزنامه ایران، خبرگزاری برنا، روزنامه فرهیختگان، روزنامه تخصصی پیام‌ما، ماه‌نامه ترابران و... منتشر شده است. با ارزیابی تقریبی عملکرد رسانه‌ای وغیرانتفاعی اندیشکده‌های  فعال در کشور در تمامی حوزه‌ها، به عدد متوسط کمتر از 1 گزارش در یک سال گذشته می‌رسیم که در این وضعیت عملکرد انتشار محتوای علمی اندیشکده حکمرانی هوشمند 150 برابر سایر اندیشکده‌های فعال کشور بوده است.

اندیشکده حکمرانی هوشمند علاوه بر فعالیت‌های رسانه‌ای در حوزه تخصصی، در حوزه آموزش‌های مستقیم هم وارد عمل شده و با همکاری وزارت کشور و دیگر نهادهای حاکمیتی و بعضا خصوصی، بیش از هزاران ساعت آموزش تخصصی غیرانتفاعی ارائه کرده است. در یکی از این رویدادها در پایان سال1403، این اندیشکده با حمایت استانداری تهران و فرماندهی انتظامی تهران بزرگ موفق به برگزاری و صدور بیش از 500گواهینامه تخصصی شرکت در کارگاه آموزشی برای جامعه هدف جوانان نخبه در استان تهران شده‌است.

نشست تخصصی اطلس تجارت ایران

این اندیشکده همچنین در حوزه برگزاری نشست‌های تخصصی هم طی این مدت ورود کرده و پاییز امسال یک نشست تخصصی با موضوع «اطلس تجارت ایران» در خانه اندیشه‌ورزان برگزار خواهد کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد به موضوع اطلس تجارت ایران در فضای اندیشکده‌ای و رسانه‌ای کشور خیلی کم پرداخته شده و اندیشکده حکمرانی هوشمند به عنوان تنها اندیشکده‌ای که این موضوع را در دستور کار قرار داده؛ این نشست را مقدمه‌ای برای برگزاری یک همایش ملی و رونمایی از اطلس تجارت ایران معرفی کرده است.

سخن پایانی

اندیشکده حکمرانی هوشمند در معرفی خود عنوان کرده که انتقال دانش به عموم مردم، جامعه نخبگانی، بخش خصوصی و فضای اجرایی، تقنینی و قضایی کشور را یکی از وظایف خود می‌داند و همواره به دنبال افزایش آگاهی در این سطوح و ارائه راهکار برای چالش‌های مورد نظر بوده است. گاهی مواقع برخی از اندیشکده‌ها تمایلی به حضور در فضای رسانه‌ای ندارند اما اندیشکده حکمرانی هوشمند با رویکرد خود نشان داده که از حضور در فضای عمومی استقبال کرده است؛ چون بازخورد افکار عمومی را یکی از ابزارهای رشد تفکر و خِرَد خود و تیم نخبگانی همکار می‌داند. . با همین نگاه، اندیشکده حکمرانی هوشمند توانسته جایگاه فعال‌ترین اندیشکده کشور در حوزه اقتصادی-اجتماعی به دست آورد.