زنجیره طلایی/با افزایش میل کاربران به خریدوفروش طلای آب‌شده، مفهوم بنکداری طلا در حال باز تعریف شدن است
این روزها که پلتفرم‌های دیجیتال خریدوفروش جای خود را در میان کاربران تثبیت کرده‌اند، نام بنکداران طلا بیش از همیشه به گوش می‌رسد.
هرگاه از کنار ویترین جواهرفروشی‌ها می‌گذریم، درخشش خیره‌کننده زیورآلات و مصنوعاتی که با ظرافت و زیبایی کنار هم چیده شده‌اند، نگاه‌مان را می‌رباید. ممکن است لحظه‌ای توقف کنیم، محو تماشای‌شان شویم و اگر جیب‌مان پر باشد و قصد خرید داشته باشیم، به داخل مغازه پا می‌گذاریم. ویترین، ایستگاه پیش از آخر سفری است که طلا، از اعماق معادن تا کارگاه‌های تراش و پرداخت طی کرده و سرانجام هم به دست صاحب‌اش می‌رسد؛ سفری طولانی با زنجیره‌ای پیچیده که نبض‌اش در دست بنکداران می‌زند؛ حرفه‌ای کمتر شناخته‌شده اما محوری که جریان و مسیر این فلز ارزشمند را در بازار هدایت می‌کند.
این روزها که پلتفرم‌های دیجیتال خریدوفروش جای خود را در میان کاربران تثبیت کرده‌اند، نام بنکداران طلا بیش از همیشه به گوش می‌رسد. میلی که خودش یکه‌تاز بازار خریدوفروش آنلاین طلای آب‌شده است، در این عرصه نیز نوآورانه عمل کرده و زنجیره تامین خود را با فعال کردن شعبه بنکداری‌اش در بازار بزرگ تهران تکمیل کرده است.
بنکدار طلا کیست و چه می‌کند؟
بیراه نیست اگر بنکداری را به سیستم عصبی بازار طلا تشبیه کنیم. بنکدار کسی است که طلا را در مقیاس بزرگ، اعم از شمش، سکه یا مصنوعات زینتی می‌خرد و می‌فروشد و به‌عنوان حلقه‌ای واسط، کارش این است که مسیری امن برای عرضه و تقاضا بین تولیدکنندگان و خرده‌فروشان باز کند؛ بنکداری طلا صرفاً یک حرفه نیست، بلکه مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی است که اثراتی پیدا و پنهان بر بازار دارد. آنها نبض بازار را در دست دارند و می‌دانند کِی سکه یا نیم‌سکه یا ربع‌سکه و انواع دیگر طلا محبوب می‌شوند، کِی تولید مصنوعات و زیورآلات کاهش می‌یابد، کی تقاضا کم می‌شود، کی مشتریان‌شان سفارش‌‌های بیشتری ثبت می‌کنند، چه طرح‌هایی فروش بیشتری خواهند داشت و... بنکداران سرعت و کارایی را در بازار طلا افزایش می‌دهند و جز این، دستی هم در مدیریت ریسک‌های مالی دارند.
به این معنا که با استفاده از ابزارهایی مانند قراردادهای آتی، خودشان را در برابر نوسانات شدید قیمت جهانی محافظت می‌کنند. البته نقش این گروه تنها به معاملات فیزیکی محدود نمی‌شود؛ آنها تامین‌کنندگان منابع نقدی برای تولیدکنندگان‌اند و در بازارهایی که دسترسی به منابع مالی دشوار است، نقش بانک را بازی می‌کنند. علاوه بر این بنکداران طلا، تحلیلگران بازار، پیش‌بینی‌گران روندها، تنظیم‌کنندگان قیمت‌ها و حتی مشاور طراحی محصول هستند. حتی حضورشان در بازار برای مصرف‌کنندگان نیز سودمند است. چراکه به خرده‌فروشانی که در مقیاس بالا خرید می‌کنند، گاه تخفیف‌هایی می‌دهند که درنهایت به سود مشتری نهایی تمام می‌شود.
فرق بنکدار با خرده‌فروش طلا چیست؟
بنکدار و خرده‌فروش، هر دو در دنیای طلا نقش دارند، اما جایگاه و وظایف‌شان تفاوت‌های بنیادینی با یکدیگر دارد. خرده‌فروش با مشتری نهایی روبه‌روست و ویترین‌اش را برای سلیقه و نیاز مصرف‌کننده می‌چیند و تزئین می‌کند. بنکدار اما پشت‌صحنه بازی می‌کند و علاوه بر عرضه طلای فیزیکی، اطلاعات و استراتژی هم در بازار توزیع می‌کند.
خریدوفروش عمده، تعامل با تولیدکنندگان، مدیریت موجودی گسترده و تحلیل‌های پیچیده، همگی کارهایی است که بنکدار انجام می‌دهد و نه خرده‌فروش. از همین روست که امروزه بنکداری طلا، بیش از یک فعالیت صنفی، به یکی از ارکان پویایی اقتصاد بدل شده است. تنظیم عرضه در زمان‌های اوج تقاضا، حمایت از تولید داخلی، حفظ اشتغال در زنجیره ارزش، جذب سرمایه‌گذاران و تسهیل تجارت بین‌المللی کارهایی است که انتظار انجام دادن‌شان از بنکداران طلا می‌رود. برای نمونه، در کشورهایی مانند هند یا امارات که دو کشور طلادوست جهان هستند و سرانه خریدوفروش طلا در آنها بالاست، بنکداران بزرگ با واردات یا توزیع گسترده طلا، به‌خوبی نقش ثبات‌بخش خود را در بازار ایفا کرده‌اند. نقشی که گاهی از نقش بانک‌های تجاری نیز مؤثرتر است.
بنکداران طلا و بازیگرانی به‌نام پلتفرم‌ها
با پیشرفت فناوری و تغییرات در رفتار مصرف‌کنندگان، امروزه بنکداری طلا هم در ماهیت، هم در شکل و شیوه کارکرد دگرگون شده است. با ظهور پلتفرم‌های دیجیتال که امکان انجام معاملات طلای آب‌شده را از مقادیر اندک تا حجم‌های بالا فراهم کرده‌اند، فشار قابل‌توجهی بر مدل‌های سنتی بنکداری وارد شده است. درواقع پلتفرم‌های آنلاین با حذف واسطه‌های سنتی، خریدوفروش طلا را برای کاربران ساده‌تر و سریع‌تر کرده‌اند که به‌تبع‌آن تقاضای بیشتری هم برای تامین طلا به سمت بنکداران روانه می‌شود. در چنین شرایطی دو اتفاق می‌افتد؛ یا بنکداران برای حفظ جایگاه خود در بازار، با روند دیجیتالی شدن هماهنگ می‌شوند و زیرساخت‌هایشان را متناسب با نیازهای جدید و روزافزون در بازار عرضه و تقاضای طلا بازطراحی کنند، یا اینکه خود پلتفرم‌ها ابتکار عمل را در دست می‌گیرند.
درحال‌حاضر پلتفرم‌های خریدوفروش آنلاین طلا در کشور ما نیازشان را از منابع مختلف تامین می‌کنند و نزد بانک ملت و بانک کارگشایی ذخیره می‌کنند. درحقیقت پلتفرم‌ها موظف هستند که معادل فیزیکی طلایی را که به‌صورت آنلاین به کاربران می‌فروشند، در ذخایرشان داشته باشند تا در وقت مبادا بتوانند چنانچه کاربران‌شان خواستند، دین‌شان را پرداخت کنند و از آن طرف نیز زمینه را برای دریافت درخواست‌های بیشتر هموار سازند. این زنجیره عرضه و تقاضا مبتنی بر یک اصل منطقی است؛ یعنی تا زمانی که در بازار تقاضا وجود داشته باشد و کاربران با هر انگیزه‌ای درخواست خرید طلا ثبت کنند، پلتفرم‌ها باید قادر باشند که تقاضاها را پردازش و مدیریت کنند و به نحو شایسته به آن پاسخ دهند.
درحال‌حاضر اغلب پلتفرم‌های خریدوفروش آنلاین طلای آب‌شده در کشور ما ذخایر طلای خود را از مرکز مبادله بورس کالا تامین می‌کنند و تعدادی نیز خودشان واردات طلا انجام می‌دهند. از آنجا که مالیاتی بر واردات طلا صورت نمی‌گیرد، بسیاری از پلتفرم‌ها خودشان دستی نیز بر واردات طلا دارند. در این میان پلتفرم میلی یک گام بلندتر برداشته و بنکداری طلا راه‌اندازی کرده است.
در دنیای پلتفرم‌های آنلاین خریدوفروش طلای آب‌شده، دو مفهوم بنکداری و خرده‌فروشی، به‌رغم برخی شباهت‌ها، تفاوت‌هایی با بنکداری و خرده‌فروشی بازار سنتی دارد. سعید صادقی، عضو هیئت‌مدیره میلی مهم‌ترین وجه تفاوت دو بنکداری و خرده‌فروشی را در اندازه و حجم فروش می‌داند. او بنکدار را به معمار مالی بازار طلا تشبیه می‌کند که با تنظیم تراز عرضه و تقاضا، هم خودش به سود می‌رسد و هم کاری می‌کند که دیگر بازیگران زنجیره منتفع شوند و بازار به تعادل برسد. صادقی توضیح می‌دهد: «به‌طورکلی بنکداری طلا یا بنکداری طلای آب‌شده از گذشته تا به امروز از نظر مفهومی و ماهوی و نقشی که در صنعت طلا و جواهر دارند، تفاوت‌هایی با یکدیگر داشته‌اند که همین هم تعیین‌کننده بوده است.
فرد یا افراد یا مجموعه‌هایی که توانایی خرید، فروش و نگهداری طلا در مقیاس بالا را داشته باشند، بنکدار هستند.» این گفته‌ها معنای مشخصی دارد؛ بنکدار در حجمی بسیار بیشتر از یک طلافروشی معمولی فعالیت می‌کند. در طرف مقابل، خرده‌فروشی‌ها قرار دارند که اندازه بازار و شکل و شیوه کارشان متفاوت از بنکداران است. مدیر بازاریابی برند میلی در این باره می‌گوید: «طلافروشی‌های معمولی که در حوزه مصنوعات زینتی فعالیت دارند، معمولاً حجم نسبتاً کوچکی از طلا را خریداری و به مصنوعات تبدیل می‌کنند.
آنها محصول‌شان را در ویترین‌شان قرار می‌دهند، به مشتریان می‌فروشند و با سود حاصل از آن مجدداً طلا خریداری و همین روند را تکرار می‌کنند. بنکداری طلا تمرکزش بر حجم بالای طلاست. به این صورت که در بازار، هر طلافروشی که در زمینه فروش مصنوعات زینتی فعالیت می‌کند، ماده اولیه کارش (طلا) را از بنکدار تهیه می‌کند و پس از طی مراحل و فرآیندهای طراحی و ساخت، آن را در قالب محصولی زینتی به دست مشتری نهایی می‌رساند. درحقیقت خرده‌فروشان طلا در چرخه‌ای قرار دارند که به‌شدت به رفتار مصرف‌کنندگان وابسته است و همین چرخه نیز موجب تداوم و رشد کسب‌وکارشان می‌شود.»
به همان اندازه که سرمایه برای تبدیل‌شدن به بنکدار در بازار طلا ضروری است، جامعه هدف بنکداری هم عاملی با قدرت تعیین‌کنندگی بالا قلمداد می‌شود. صادقی در این باره می‌گوید: «ورود به حوزه بنکداری طلا، مجوزهایی نیاز دارد که یکی‌اش برخورداری از پشتوانه مالی مناسب است. باید سرمایه داشت و فکر می‌کنم تامین مالی مناسب کلید موفقیت در این حوزه است.»
تفاوت بنکداران طلای زینتی و طلای آب‌شده
در بنکداری زنجیره تامین طلا نیز متفاوت از خرده‌فروشی است. از آخر که به اول بیاییم، کاربر نهایی به مغازه‌دار طلافروش یا همان خرده‌فروش مراجعه می‌کند و نیازش به خرید مصنوعات طلا را در ازای پرداخت مبلغی رفع می‌کند. خود مغازه‌دار خرده‌فروش نیز طلایش را از بنکدار تهیه کند. در اینجا تقسیم‌بندی دیگری هم وجود دارد. بنکداران شامل دو دسته بنکداران مصنوعات طلا و بنکداران طلای آب‌شده هستند. عضو هیئت‌مدیره میلی درباره تفاوت‌های این دو مدل بنکداری می‌گوید: «سفر کاربر نهایی از مغازه‌دار و طلافروشی زینتی آغاز می‌شود.
طلافروش خرد نیز یا باید به بنکدار طلای زینتی مراجعه کند یا سراغ بنکدار طلای آب‌شده برود. برای مثال فرد یا مجموعه‌ای که در حجم بالا انواع النگو، انگشتر، گردنبند و... را عرضه می‌کند، در زمره بنکدار مصنوعات طلا قرار می‌گیرد. در حالت دوم نیز خرده‌فروش به بنکدار طلای آب‌شده مراجعه می‌کند. محل و رهگذری که بنکداران طلای زینتی و طلای آب‌شده ذخایر طلای‌شان را تامین می‌کنند، متفاوت است. بنکدار طلای آب‌شده یا از طریق تولیدات معدنی داخلی یا واردات به نیازهایش می‌رسد و از آن‌سو هم بنکدار طلای زینتی در مسیر تأمین مصنوعات زینتی مقیاس بالا، با کارخانجات اصلی تولیدی ارتباط دارد.»
طراحی هوشمندانه مدل تجاری میلی
مجموعه میلی که درحال‌حاضر شناخته‌ترین بازیگر بازار خریدوفروش طلای آب‌شده است، از مزیت‌های بنکداری طلا آگاهی کامل دارد و تدابیری خاص هم برای آن اندیشیده است. بنیان‌گذاران و مدیران این پلتفرم بارها گفته‌اند، از ابتدا استراتژی‌های تجاری‌شان در حوزه معامله آنلاین طلای آب‌شده کامل و هوشمندانه طراحی کرده‌اند و از بابت تامین طلای لازم نگرانی‌ای ندارند. یعنی به‌جای آنکه پس از افزایش کاربران به فکر تأمین منابع بیفتند و واکنشی عمل کنند، با پیش‌بینی مقیاس‌پذیری فعالیت‌ها و ظرفیت‌سنجی دقیق، از پیش اقدامات لازم را برای عملی‌کردن تعهدات‌شان در بزنگاها انجام داده‌اند.
موضوعی که صادقی نیز با بیانی مشابه درباره‌اش توضیح می‌دهد: «میلی از ابتدا با‌توجه‌به اینکه هدف‌گذاری‌اش را بر تعداد زیاد کاربران و مقیاس‌پذیری قرار داده، اقداماتی نیز براساس این چارچوب انجام داده است. این ظرفیت‌ها در قالب مشارکت یا همکاری‌های جدی (و نه الزاماً سهام‌داری) تعریف شده‌اند. ما شعبه‌ای از بنکداری میلی را در بازار بزرگ تاسیس کرده‌ایم که تمام مجوزهای لازم را نیز دارد. درنتیجه امکان تأمین ۲۴ ساعته طلا برای میلی فراهم است، چراکه بنکداری، فضایی مبتنی بر مبادلات در حجم بالاست که خوشبختانه به‌خوبی در خدمت زنجیره تأمین قرار گرفته است.»
اینکه میلی زیرساختی به‌نام بنکداری اختصاصی طلا دارد، خود‌به‌خود به میلی یک مزیت رقابتی منحصربه‌فرد می‌دهد. یعنی در روزهایی که چندصد کیلو طلا باید به فروش برسد، میلی این ظرفیت را دارد که بدون خالی‌فروشی و به‌صورت شبانه‌روزی طلای مورد نیاز را ـ که عیار معتبر، رسمی و تأییدشده دارد ـ در حجم بالا فراهم کند. موضوعی که به باور عضو هیئت‌مدیره میلی، یکی از چند شاخص کلیدی در اثبات برتری‌های میلی نسبت به دیگر رقبا در بازار است: «قابلیت تامین طلا از طریق بنکداری اختصاصی، مزیت‌های رقابتی برای ما دارد. ضمن اینکه کمک می‌کند هم در هزینه‌های واسطه‌گری، تعرفه و بی‌نیاز بودن از کارمزد واسط و هم از نظر تأمین به‌موقع، شبانه‌روزی و باکیفیت در حوزه طلای آب‌شده، به مزیت‌هایی دست یابد.»
