مترجمی فرزانه به اسم و رسم

اسدالله امرایی

مترجم

فرزانه طاهری ازجمله مترجمانی است که طی سال‏های اخیر، نویسندگان زیادی را به سپهر ادبی کشور معرفی کرده و کافی است نگاهی به آثاری که ترجمه کرده، بیندازیم چه در حوزه‏ی داستان و چه در حوزه‏ی نقد تا مشخص شود تا چه میزان به سواد ادبی علاقه‏مندان ادبیات افزوده است. خانم طاهری به هر صورت در خانواده‏ای اهل مطالعه بزرگ شده بود و حضورش در کنار یکی از نویسندگان مطرح کشور، هوشنگ گلشیری باعث نشد تا نامش در محاق شهرت همسرش قرار گیرد. در گفت‏و‏گویی که چند سال قبل با ایشان داشتم، در مورد آشنایی‏اش با ادبیات و مطالعات خود گفته بود: «مطالعه کردن من تصادفی و تا حدی هم دیمی بود. یعنی من برخلاف برخی از هم‏نسلانم که از یک جایی مطالعه را شروع کردند و پیشرفت کردند مطالعه را آغاز نکردم. سیر مطالعاتی‏ام با آن‏ها متفاوت بود.» از همان ابتدای کار خواندن را با ادبیات جدی شروع کرده بود. با آثار صادق هدایت. در دانشگاه تهران، ادبیات انگلیسی خواند و همین دریچه‏های دنیایی نو را به روی او باز کرد. سعادت یارش بود که با راهنمایی استادان برجسته دانشگاه تهران روند مطالعاتی و کاری‏اش سمت‌وسوی درستی یافت. طاهری از زمان تحصیل به کار ترجمه می‏پرداخت. پس از آن نیز مدتی در حوزه علوم مرکز نشر دانشگاهی به ویراستاری پرداخت و مدتی نیز در مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی - معماری ایران به کارهای ترجمه و ویراستاری پرداخت. اما بعد از آن حرفه ترجمه را به‌طور جدی و تخصصی دنبال کرد. پس از درگذشت هوشنگ گلشیری در سال ۱۳۷۹فرزانه طاهری مدیریت بنیاد هوشنگ گلشیری را برعهده گرفت، انگار که دینی داشته نسبت به نویسنده فقید. اما او بیشتر مترجمی است که کار خود را بلد است و آن تعهد شاید صرفاً ادای دینی نسبت به شریک زندگی‏اش باشد. فهرست ترجمه‏هایش را ببینید: «کلیسای جامع» نوشته ریموند كارور، «خانم دلوی» نوشته ویرجینیا وولف، «عطش آمریكایی» نوشته ریچارد رایت، «مسخ» از فرانتس كافكا به‌همراه «درباره مسخ» از ولادیمیر ناباكوف که صرفاً ترجمه رمان نیست و بیشتر درسنامه ادبیات امروز است، «مردی دیگر؛ مصاحبه با گراهام گرین» نوشته ماری فرانسواز آلن، «ادبیات روس: گفتارهایی درباره نیكولای گوگول، ایوان تورگنیف و...» نوشته ولادیمیر ناباكوف، «مبانی نقد ادبی» نوشته ویلفرد گرین و دیگران، «داستان كوتاه؛ از مجموعه مكتب‏ها، سبك‏ها و اصطلاح‏های ادبی و هنری» نوشته یان رید، «عناصر داستان نوشته رابرت اسكولز»، «استعاره؛ از مجموعه مكتب‏ها، سبك‏ها و اصطلاح‏های ادبی و هنری» نوشته ترنس هاوكس، «معمای آقای ریپلی» نوشته پاتریشیا های‏اسمیت، «راستی آخرین بار پدرت را كی دیدی؟» نوشته بلیك ماریسن، «نظریه ادبی (معرفی بسیار مختصر)» نوشته جاناتان كالر، «درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات» نوشته رابرت اسكولز و «كلود سیمون» نوشته جورج جی لنارد، بخشی از كارهای ترجمه خانم طاهری است. اگر به همین فهرست کوتاه دقت کنید، می‏بینید اغلب آثاری که ترجمه کرده در دسته ادبیات متعهد می‏گنجد. البته نه ادبیات متعهد به جهان‏بینی خاص که عده‏ای از آن برداشت می‏کنند؛ بیشتر ادبیات متعهد به انسانیت است. حق‏خواهی و حق‏طلبی که مرز نمی‏شناسد. از ریچارد رایت کمونیست آمریکایی که در مبارزه با نژادپرستی تلاش بسیاری کرد و از پای ننشست تا ولادیمیر ناباکوفی که اردوگاه سوسیالیسم طردش کرده بود. همه‏ این آثار در یک ویژگی خاص مشترک هستند؛ انسان و حقوق انسانی‏اش. یکی از کتاب‏های مهمی که ترجمه کرده؛ «مسخ» کافکاست. ترجمه‏ای قدیمی از این کار را منتشر کرده بود و بعد از 24-23سال تصمیم گرفت آن را دوباره ترجمه و یافته‏های جدیدش را در ترجمه لحاظ کند. ترجمه جدید، ویراست تازه‏ای از ترجمه قبلی نبود و ضمن تجدیدنظر کلی، 7 مقاله دیگر را به‏عنوان ضمیمه به آن افزود و همین رویکرد خلاق که حق خواننده را در نظر می‏گیرد و صرفاً در تکرار و کلیشه باقی نمی‏ماند، نشان از فرهیختگی و دوری از کاسبکاری‏های رایج دارد. خانم فرزانه طاهری البته که در این میان صرفاً مترجم باقی نمانده و هرجا که ظلمی دیده، فریاد برآورده. هنوز تحصن‏شان همراه با نویسندگان و فعالان مدنی در مقابل دفتر سازمان‌ملل در اعتراض به کشتار کودکان در غزه، از یادها نرفته است. ‏