مطالعه تاریخ از پایین/حادثه‌جو عنوان سومین اثر مزدک علینظری در سبک‌وسیاق روزنامه‌نگاری تحقیقی است
«حادثه‌جو» به لحاظ روش‌شناسی، چنان‌چه اصغر ایزدی جیران میگوید، اثری در سبک ژورنالیسم مردم‌نگارانه است. با این تفاوت که نویسنده به‌جای غور در کلیت جامعه، بر زندگی یک شخص در بافت‌ها و زمینه‌های گسترده‌ی فرهنگی، اجتماعی و تاریخی متمرکز شده است.
هر سبک و سیاقی از نوشتن، پژوهیدن و اندیشیدن پیرامون یک شخصیت که بتواند ما را وارد دنیای ناشناخته‌ها و به‌قول مردم‌شناسان، «دیگری» کند ارزشمند است. این شاید مهم‌ترین دلیلی باشد که فارغ از همدلی یا زاویه داشتن با یک اثر شخصیت‌محور؛ چه اثری برآمده از روزنامه‌نگاری تحقیقی و چه پژوهشی مردم‌نگارانه، بتواند ما را به‌عنوان خواننده، ترغیب به مطالعه‌ی آن کند. مطالعه به قصد دیدن و تجربه کردن جهانی که در غیر این صورت، سبک زندگی خودمان زمینه‌ی وارد شدن به آن را برای‌مان فراهم نمی‌آورد. کوشش مزدک علینظری، روزنامه‌نگاری تحصیلکرده در رشته‌ی ادبیات فارسی ـ فارغ از احساس خواننده نسبت به سوژه‌ی سومین اثر او ـ در «حادثه‌جو» (رُخ به رُخ با امین‌آقا فرزانه)، شاید از همین نظر قابل تأمل باشد.
مزدک علینظری در سال ۱۳۵۶ در اراک متولد شد. او که چنان‌چه گفته شد، تحصیلکرده‌ی رشته‌ی ادبیات فارسی است، رویای نویسنده شدن را رویایی ریشه‌دار در کودکی‌اش می‌داند. علینظری در پی تلاش برای تحقق این رویا در سال ۱۳۸۰ وارد مطبوعات شد و توانست در کمترین فاصله با دوران کارآموزی (تقریباً یک‌سال) سردبیری دو نشریه را برعهده بگیرد. «حادثه‌جو» اگرچه سومین اثری است که از علینظری به چاپ رسیده اما جزو اولین سوژه‌هایی بود که به سمت‌شان حرکت کرد. او در ابتدا تصمیم داشت، به همراه چند نفر از دوستانش مستندی در مورد سوژه‌ی کتاب «حادثه‌جو» بسازد اما درنهایت مصاحبه‌اش با امین فرازنه یا آن‌طور که گفته می‌شود امین‌آقا فرزانه را به‌شکل کتاب منتشر کرد تا چنان‌چه خودش میگوید، نوری بر خرده‌فرهنگ لاتی تابانده و مسیر جدیدی برای شناخت ابعاد این فرهنگ باز کرده باشد. ازجمله نکات مورد توجه در «حادثه‌جو»، همدلی نویسنده با سوژه‌ای است که چنان‌چه در مقدمه‌ی اثر آمده، رُخ به رُخ شدن با او نه صرفاً حاصل گفت‌وگویی یک، دو یا سه ساعته که حاصل همنشینی طولانی‌مدت‌تری است. به‌عبارت‌دیگر همان‌طور که نویسنده در «پیش از آغاز» اشاره کرده، «حادثه‌جو» حاصل گفت‌وگویی طولانی با امین فرزانه است که در ملاقات‌های مختلف و گاه با فاصله‌ی زمانی چندساله صورت گرفته است. چنان‌چه علینظری میگوید بخش عمده‌ی گفت‌وگو، ماراتنِ نفس‌گیری بوده که طی سه روز اتفاق افتاده است اما گپ‌ها و گردش‌های علینظری به همراه فرزانه از محل زندگی او در حصیرآباد تا محل رشد و نموش در ۱۳ آبان (۹ آبانِ سابق)، روندی ادامه‌دار بوده است که می‌توان رد پای آن را در صفحات مختلف کتاب مشاهده کرد. هرچند نتوان میان پاسخ‌های امین فرزانه به سوالات علینظری و نتیجه‌ی این گپ‌ها و گردش‌ها الزاماً ارتباطی برقرار کرد.
«حادثه‌جو» با مقدمه‌ای از اصغر ایزدی جیران، جامعه‌شناس و دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز که در آن از این اثر به‌عنوان گامی در «مطالعات مردان در ایران» یا «مطالعه‌ی تاریخ از پایین» نام می‌برد، شامل ۱۰ فصل با عناوینِ؛ «حصیرآبادی»، «امین‌کله»، «حادثه‌جو»، «اطلس ناشناخته»، «سلبریتی لات‌ها»، «قهرمانِ سوخته»، «تاکِ درهم‌پیچ»، «لاتیِ اینترنشنال»، «در برابر قانون» و «میراثِ لاتی» است. هرچند یکی از ایراداتی که می‌توان به این فصل‌بندی وارد دانست عدم انسجام مطالب ذکرشده در آن‌هاست به‌گونه‌ای‌که نمی‌توان خط سیری را به‌عنوان نخ تسبیحی متصل‌کننده‌ی این فصول به یکدیگر پیدا و آن را دنبال کرد. طوری‌که بعضاً مطالبی را می‌توان یافت که پیش یا پس از ذکر شدن در یک فصل در پاسخ به سوالات مشابه علینظری از فرزانه در فصول دیگر نیز ذکر شده‌اند. این فصول حول پلاتی ساده می‌گردند و می‌کوشند آغاز، میانه و پایانی مشخص ـ هرچند ناموفق ـ بسازند؛ پلاتی در مورد شخصیتی به‌نام امین فرزانه، معروف به امین‌آقا. مردی ـ آن‌طور که علینظری در «پیش از آغاز» میگوید ـ از جنوب شهر و لاتی معروف که به‌قول خودش سال‌ها «حادثه‌جو» بوده است. اگرچه در میانسالی به راه صلح و آشتی درآمده است و میگوید، تلاش دارد وجهه سلبریتی‌وار خود را صرف امور خیر کند. علینظری این پلات ساده را نمونه‌ای از پلات‌های داستان‌های شرقی کلاسیک می‌داند و نسخه‌ای امروزی از فضیل عیاض و دیگر عیاران برمی‌شماردش. پلاتی در مورد مردی متولد ۱۹ خردادماه ۱۳۳۹ که ظاهرش در قاب عکسی بزرگ از دوران جوانی‌اش ـ زمان شهرت به امین‌کله ـ این‌طور توصیف شده است؛ چمباتمه نشسته، با کاپشن خلبانی سبزرنگ و موهای قیصری و سبیلی کوچک.
فارغ از انتقادها، نقدها و نظرهای متفاوت حول محور شخصیتی که علینظری به‌عنوان سوژه‌ی کتاب «حادثه‌جو» انتخابش کرده است، قصد او از نگارش این اثر پاسخگویی به این سوال بوده است که به‌قول خودش بعد از ۲۰ سال نوشتن در مطبوعات، چقدر جهان پیرامون، شهری که در آن زندگی می‌کند، خیابان‌های آن و مردمش را می‌شناسد؟ او این کتاب را، اثری بی‌ادعا در پاسخ به این سوال می‌داند و میگوید بی‌آن‌که قصدش ریشه‌یابی باشد، فقط یک گزارش نوشته است. گزارشی به قصد ثبت خرده‌فرهنگی که اطلاعات کمی در مورد آن وجود دارد. «حادثه‌جو» به لحاظ روش‌شناسی، چنان‌چه اصغر ایزدی جیران میگوید، اثری در سبک ژورنالیسم مردم‌نگارانه است. با این تفاوت که نویسنده به‌جای غور در کلیت جامعه، بر زندگی یک شخص در بافت‌ها و زمینه‌های گسترده‌ی فرهنگی، اجتماعی و تاریخی متمرکز شده است.
معرفی کتاب
حادثه‌جو
رُخ به رُخ با امین‌آقا فرزانه
نویسنده: مزدک علینظری
انتشارات: وزن دنیا
قیمت: ۱۹۰ هزار تومان
