موسیقی مرغ عزا
عطا نویدی، پژوهشگر موسیقی ایرانی
این روزها صفحه اینستاگرام را که باز می‌کنیم شاهد برنامه‌های متعدد اکران خصوصی و رونمایی از فیلم‌های جدید سینمایی هستیم. بازیگرانی که با لباس‌های رنگارنگ، در میان طرفداران‌شان مثل روزهای معمولی به ابراز احساسات مردم پاسخ می‌دهند و جلوی دوربین عکاسان و فیلمبرداران ژست می‌گیرند و لبخند می‌زنند.
فیلم‌های سینمایی هم در این روزها تعطیلی ندارند در ژانرهای مختلف ازجمله کمدی‌های پرسروصدا و بزن‌وبکوب نیز اکران می‌شود. پلتفرم‌های متعدد هم زیر نظر ساترا با برنامه‌ی معمول و روتینِ سریال‌ها، تاک‌شوها، رئالیتی‌شوها و... هر روز، به‌روزسانی می‌شوند و هیچ محدودیتی برای انتشار آن‌ها وجود ندارد. هنرهای دیگر نیز از نمایش و جلوه‌گری محروم نیستند، تئاترهای مختلف روی صحنه‌اند و نمایشگاه‌های هنرهای تجسمی هر روز در گالری‌های شهر برپاست و خوشبختانه هیچ محدودیتی برای هیچ هنری نیست که البته این در جای خود بسیار هم پسندیده است.
این‌که چرخ تمام هنرها می‌چرخد اما چوب لای چرخ موسیقی می‌گذارند عجیب است، انگار که موسیقی فقط مرغ عزا باشد. موسیقی به بهانه‌ی ماه‌های محرم و صفر دوماه از صحنه محروم است، رسمی که سال‌هاست پدید آمده و کنسرت‌های موسیقی در دوماه محرم و صفر، همچنین ماه رمضان ممنوع است. چند سالی است که ماه رمضان کمی از این قاعده مستثنی شده و برخی اجراهای جدی موسیقی تا پیش از آغاز شب‌های قدر اجازه فعالیت دارند باز این درحالی‌است که در ماه رمضان هم هنرهای دیگر تافته‌ی جدا بافته‌اند و فیلم‌های سینمایی چه کمدی، چه در ژانرهای دیگر تنها در سه شب ایام شهادت اکران نمی‌شوند.
نمی‌دانم این بدعت از کجا گذاشته شده که دوماه کنسرت موسیقی باید تعطیل باشد. احتمالاً در اوایل انقلاب که کنسرت به‌کل ممنوع بود، رایزنی‌هایی صورت گرفت و احتمالاً مسئولان موسیقی آن دوره در رایزنی با بخش‌های مذهبی این سه ماه را از کنسرت مستثنی کردند - البته همه‌ی این‌ها حدس و گمان نگارنده است - اما به‌هرحال هنوز بنده و هیچ کدام از اهالی موسیقی متوجه این موضوع نشده‌ایم که چرا فیلم‌های کمدی می‌توانند اکران شوند اما کنسرت ارکستر سمفونیک یا موسیقی محلی یا موسیقی سنتی ممنوع است.
جالب‌تر است بدانیم که بسیاری از خوانندگان پاپ که توان پرکردن سالن‌های خارج از کشور را دارند، با مجوز وزارت ارشاد می‌توانند در هر کشور اروپایی و آمریکایی کنسرت برگزار کنند و ظاهراً تنها محدودیت در چهار، پنج روز عزاداری دهه‌ی اول محرم است. گویی محرومیت موسیقی و ماه‌های محرم و صفر تنها محدود به جغرافیای ایرانی است! یاد دیالوگ «رضا مارمولک» در ابتدای فیلم و در دفتر مجاور می‌افتم که رضا برای آن‌که ثابت کند چقدر معتقد به اصول است ـ به‌رسم لات‌های قدیم ـ می‌گوید: «محرم و صفر و رمضون سرقت تعطیل، گلاب به روتون نجسی حروم!»
حالا انگار موسیقی مصداق دزدی یا نجسی خوردن است که وزارت ارشاد این هنر را در سه‌ماه مذکور تعطیل می‌کند. موسیقی هنری شریف و با مبناهای علمی است. در این کشور هنرستان‌های موسیقی و دانشگاه‌های موسیقی وجود دارد. افراد بسیاری طی هر سال از دانشگاه‌های مختلف در مقاطع مختلف فارغ‌التحصیل می‌شوند. در همین تهران بیش از ۸۰۰ آموزشگاه موسیقی، مجوز رسمی فعالیت دارند. چرا باید این هنر هنوز در کشور با اما و اگرها همراه باشد. چه شبهه‌ای برای موسیقی وجود دارد که این‌چنین مانند فرزند ناخواسته به آن نگاه می‌شود؟ تعطیلی سه‌ماهه کنسرت‌ها به‌جز ضرر مالی میلیاردی که به صنعت موسیقی وارد می‌کند، اجراهای تمام سال را از توازن خارج می‌کند. هجوم کنسرت‌گذاران برای اجرا در تاریخ‌های بدون ممنوعیت، نوعی رانت برای آن‌ها که نفوذ بیشتری دارند ایجاد کرده است. شنیده می‌شود، گاهی برای تاریخ‌های ۱۰روز مانده به محرم و صفر چنان ارقام هنگفتی پشت پرده میان تهیه‌کنندگان و سالن‌ها رد و بدل می‌شود که اگر این ممنوعیت‌ها نبود، این‌چنین رانت و فساد ایجاد نمی‌شد. در پایان باید گفت، رفع ممنوعیت کنسرت در روزهایی به غیر از شهادت ـ مانند دیگر هنرها ـ تنها با یک گفت‌وگوی جدی از سوی اصناف موسیقی ممکن است تا شاید روزی این ممنوعیت‌های بیهوده برداشته شود و موسیقی هم مثل همه هنرها دیده شود.
