ضرورت ابتکار عمل در برابر مسائل ناخوشایند زاهدان

احسان هوشمند

پژوهشگر مسائل اقوام

جمعه هشتم مهرماه 1401 اطراف مصلای شهر زاهدان، شاهد وقوع حوادث غم‌انگیز و پرهزینه‌ای بود که در تاریخ استان سیستان‌وبلوچستان بی‌سابقه بود. متاسفانه در این حوادث تعدادی از هموطنان جان‌شان را از دست داده یا زخمی شدند. شورای تامین استان سیستان‌وبلوچستان پس از نزدیک به 4 هفته در روز 5 آبان‌ماه 1401 از وقوع این حوادث و پس از اعزام گروه‌های تحقیق و تفحص اطلاعیه‌ای صادر و همراه تشریح ابعاد تلخ حوادث روی داده و جان باختن «برخی از نمازگزاران در مصلی» قصور برخی از مأموران و عزل رئیس کلانتری 16 و فرمانده انتظامی شهرستان زاهدان را پذیرفت و از تشکیل پرونده در این زمینه خبر داد.

حادثه زاهدان درحالی روی داد که حدود یک ماه برای رسیدگی به ماجرای حساس دشتیاری وقت بود که برخورد ریشه‌ای صورت نگرفت و اطلاع‌رسانی شفافی نیز درباره ابعاد موضوع صورت نگرفت. مسئولین ذیربط در سطح استان و بالاتر از کنار موضوع حساسیت‌برانگیز و بااهمیت به‌سادگی گذشتند و از ارائه هرگونه توضیح رسمی و شفاف و یا اطلاع‌رسانی همراه با دادن اطمینان‌خاطر به شهروندان برای برخورد با تخلف احتمالی متهم که از کارکنان یکی از نهادهای دولتی بوده می‌توانستند در چهار هفته پیش از هشتم مهرماه نسبت به بروز هر نوع واکنشی پیش‌دستی کنند و خود در مقام مدعی‌العموم وارد عمل شوند اما متاسفانه چنین نشد. حوادث پس از درگذشت خانم مهسا امینی در تهران نیز مزید بر علت شد تا فضای روانی در زاهدان تحت تأثیر قرار گیرد. حتی در نمازجمعه اول مهرماه نیز شواهدی از اعتراض و نارضایتی افکار عمومی در میان نمازگزاران جمعه در مصلای زاهدان نیز بروز کرد و این هشداری برای مسئولین استانی بود که تدبیری بیاندیشند اما متاسفانه چنین نشد و شد آنچه نباید می‌شد. جنس ماجرای زاهدان با ویژگی حوادث کشور در پی فوت خانم امینی متفاوت بود اما متاسفانه مسئولین امر متوجه حساسیت مباحث ناموسی در استان نشدند و البته کسی نیز به صورت علنی و شفاف در این باره مؤاخذه نشد و اگر برخوردی هم با مسئولین صورت گرفته باشد، به اطلاع افکار عمومی نرسید!

با پذیرش قصور برخی مأمورین منطقی آن بود که دولت با ابتکار عملی در پی استمالت از مردم زاهدان برآید. محاکمه سریع و علنی مأمورین متخلف و اعلام حکم مجازات متخلفین و دلجویی از خانواده‌های داغدار و عفو بازداشت‌شدگان حوادث جمعه هشتم مهرماه می‌توانست به مثابه آبی باشد بر آتش برافروخته شده. حتی در محافل اجتماعی در زاهدان گفته می‌شد اگر حکم مجازاتی نیز برای متهمین احتمالی صادر می‌شد با پیگیری معتمدین و شخصیت‌های اجتماعی، خانواده قربانیان از حق خود گذشت می‌کردند اما این احکام می‌توانست اعتمادساز و آرامش‌بخش باشد که نشد!

در این باره چند اتفاق مهم توانست امیدهایی ایجاد کند. اعزام گروه تحقیق و تفحص، اعلام قصور و خطای برخی از نیروهای انتظامی، اعزام حجت‌الاسلام علی‌اکبری به منطقه و سپس برکناری گروهی از مسئولین سیاسی و انتظامی شهرستان زاهدان و استان سیستان‌وبلوچستان. اگر این اتفاقات مثبت همراه با برگزاری دادگاه متخلفین به‌صورت علنی یا حداقل با حضور خانواده‌های داغدار و وکلایشان انجام می‌شد و زمینه گفت‌وگوی مستمر و جدی و نهادمند با شخصیت‌های مؤثر از جمله معتمدین و مولوی‌ها و رؤسای طوایف و سرداران و شخصیت‌های فرهنگی و علمی ذی‌نفوذ همراه می‌شد، روند حوادث بعدی کنترل می‌شد و هزینه‌های کمتری پرداخت می‌شد. کم‌تجربگی برخی شخصیت‌های اعزامی برای دلجویی و گفت‌وگو، عدم استمرار شفاف گفت‌وگوها و عدم تناسب میان اتفاقات روی داده و کیفیت برخورد با متخلفین احتمالی به شکاف‌ها دامن زد.

در این روزها که به نام هفته وحدت نامگذاری شده، فرصتی است تا بر بخشی از شکاف‌ها غلبه یافت. ارائه بسته‌ای حاکمیتی و مبنی بر ابتکار عملی اساسی که هم مجازات متخلفین را در پی داشته باشد، هم گذشت و عفو و هم رسیدگی به وضعیت مجروحین و خانواده‌های داغدار را در خود داشته باشد و هم ابتکاری در ارائه خدمات جدی به شهروندان زاهدانی و استان محروم سیستان‌وبلوچستان مانند ارائه برنامه پنج‌ساله توسعه استانی در ذیل برنامه هفتم توسعه، می‌تواند شکاف‌های ایجادشده را مهار کند و زمینه همگرایی و همبستگی ملی را ارتقا دهد. منطق حکمرانی ملی‌اندیشانه ایجاب می‌کند برای گذر از برخی رویدادهای ناخوشایند و دلخراش و حفظ حقوق شهروندان باید تمام جوانب امر مورد توجه قرار گیرد و راه برای گذر از شرایط فعلی فراهم شود. در غیر این صورت با استمرار رویه‌های سابق نه شکافی پر می‌شود و نه امیدی جوانه می‌زند و مسائل پیچیده‌تر و راه‌حل‌ها نیز دشوارتر می‌شود. راه برای ابتکار عمل جدّی و اثرگذار اگرچه چندان هموار نیست اما ارزیابی روند حوادث سال گذشته بیش از پیش بر ضرورت ارائه ابتکار عملی درباره حوادث ناخوشایند زاهدان تأکید می‌کند. مردمان شریف این بخش از ایران عزیزمان چشم به راه عقلانیت و مدارای بیشتری هستند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید