امکان مشارکت ۶۰ درصدی؟

ارزیابی فعالان سیاسی از هدف‌گذاری ستاد انتخاباتی وزارت کشور

درحالی‌که تقریبا 9 ماه تا برگزاری انتخابات مجلس دوازدهم زمان باقی مانده، احمد وحیدی، وزیر کشور در اظهارنظری از ترسیم افق مشارکت 60 درصدی مردم در این انتخابات خبر داده است، موضوعی که این سوال را ایجاد می‌کند که پس از مشارکت زیر 50 درصد در انتخابات مجلس یازدهم و ریاست‌جمهوری سیزدهم در سال‌های 1398 و 1400 چه اتفاقی رخ داده که وزارت کشور اینگونه تحلیل کرده که به‌رغم وجود مشکلات، تعداد بیشتری از مردم در اسفند 1400 پای صندوق‌های رای خواهند رفت. همچنین در این میان، خبری غیررسمی در بین سیاسیون دهان به دهان شد که ظاهرا اصول‎گرایان در شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اقدام به برگزاری افکارسنجی در سطح شهر تهران کرده‌اند که نتیجه این بوده که تنها 9 درصد از تهرانی‌ها گفته‌اند حاضر به شرکت در انتخابات مجلس دوازدهم هستند. البته از دو عضو شورای ائتلاف نیروهای انقلاب پیگیر صحت و سقم برگزاری این افکارسنجی شدیم که هر دو نفر، آن را نه تایید و نه تکذیب کردند و تنها اشاره داشتند که نمی‌توان به نتایج این نظرخواهی‌ها 9 ماه قبل از انتخابات وقعی نهاد. بیان موضوع در نظر گرفتن افق 60 درصدی شرکت در انتخابات مجلس دوازدهم، باعث شد که خبرنگار هم‌میهن در نظرسنجی این شماره به سراغ پنج فعال سیاسی برود. حسین نورانی‌نژاد (قائم مقام حزب اتحاد ملت)، مهدی عرب‌صادق (معاون سیاسی حزب مؤتلفه)، منصور حقیقت‌پور (نماینده سابق مجلس و مشاور علی لاریجانی در مجلس دهم)، مجتبی شاکری (عضو شورای ائتلاف نیروهای انقلاب و دبیرکل جمعیت جانبازان انقلاب اسلامی) و محمود فرشیدی(عضو شورای ائتلاف نیروهای انقلاب، دبیرکل کانون تربیت اسلامی و وزیر اسبق آموزش و پرورش) افرادی بودند که به سوال‌های هم‌میهن پاسخ دادند.

۱. وزیر کشور از افق مشارکت ۶۰ درصدی در انتخابات سخن گفته است. این ادعا چقدر مبتنی بر واقعیت است و رسیدن به این میزان مشارکت با توجه به واقعیت‌های کشور، چه پیش‌شرط‌هایی دارد؟

حسین نورانی ‌ نژاد: اولاً برایم جالب است بدانم که عدد 60 درصد را از کجا آورده‌اند؟ مثلاً چرا 70 درصد نباشد؟ 50 درصد چطور؟ از اینکه بگذریم، این عدد و رقم گذاشتن‌ها دو پیام دارد؛ یکی اینکه خود متولیان و مسببان وضع موجود متوجه افزایش نارضایتی و کاهش میل به مشارکت مردم شده‌اند. به‌خصوص لطمه‌ای که جریان متبوع آنها هم به نهاد انتخابات به واسطه برخی نظارت‌ها و تنگ‌نظری‌ها وارد کرده است و هم به نهادهای انتخابی مثل مجلس و دولت وارد شده است. دوم اینکه می‌خواهند به هر ضرب و زوری شده، ویترین بسازند. در واقع می‌توان گفت که متاسفانه از این پیام و سایر رفتار جریان حاکم این برداشت نمی‌شود که قصد اصلاح اساسی رویکردهایی را دارند که موجب ناامیدی و بی‌رغبتی مردم به انتخابات شده است بلکه می‌خواهند با دیگر ابزارها، ظاهر کار را رفو کنند.

منصور حقیقت ‌ پور: میزان مشارکت مردم در انتخابات به‌عنوان برگ برنده‌ای برای نظام در راستای تنظیم جایگاه خودش در بین مردم و سطح بین‌الملل خواهد بود. این میزان مشارکت تا هر میزان به سمت اکثریت مطلق برود و مشارکت بیشتر شود، وضعیت حکمرانی در کشور مطلوب ارزیابی خواهد شد. البته مردم ایران پیش از این تجربه حضور مشتاقانه و با اکثریت بالا و مشارکت 85 درصدی در انتخابات را در کارنامه خود دارند. من امیدوارم که وزیر محترم کشور تمهیدات لازم را برای حضور قاطبه مردم در انتخابات فراهم کند و خیز این مجموعه برای حضور حداکثری مردم باشد. لازمه حضور حداکثری هم این است که مردم احساس کنند دیدگاه و نظرات آنها توسط حاکمیت ملاحظه شده و محترم شمرده شده است و دیدگاه‌‌های مختلف به لحاظ سیاسی هم دارای ظرفیت لازم برای حضور در انتخابات باشند. به نظر می‌رسد حاکمیت باید اعلام کند آمادگی حضور تمام اندیشه‌های متنوع سیاسی را در انتخابات دارد و برای حضور آنها ارزش قائل است. اگر این اقدامات صورت بگیرد، مردم حتی بیش از 60 درصد در انتخابات شرکت خواهند کرد.

مهدی عرب صادق: مشارکت هوشمندانه در انتخابات راه‌حل مشکلات در کشور است و ترک این مشارکت به دلیل دلخوری از مسئولان نشانه عدم بلوغ اجتماعی و سیاسی است. من فکر می‌کنم این بلوغ در جامعه ایجاد شده و مردم در انتخابات پیش رو حساب مسئولان ناکارآمد را از نظام جدا می‌دانند و البته این از برکات گذار مردم از فتنه‌های سخت است. در رژیم پهلوی، دیدگاه این بود که هرکس حکومت را قبول ندارد پاسپورت بگیرد و از کشور برود، اما در نظام جمهوری اسلامی ایران، رهبری می‌فرمایند حتی اگر ‌کسی نظام را هم قبول ندارد باز هم در انتخابات و سرنوشت کشور مشارکت کند. دولت سیزدهم باید افق‌های تازه‌ای در معیشت مردم بگشاید و روحیه نشاط و امید را در ‌جامعه زنده کند و این زمینه جلب مشارکت حداکثری است. امروز بیایید ببینیم دشمن مردم این سرزمین چه می‌خواهد و ما با او همراه نشویم، از همان دشمنی سخن می‌گوییم که با افزایش فشار در زندگی و تنگ کردن معیشت زندگی مردم از راه تهدید، تحریم، تخریب و توطئه، سعی در اجرای نقشه کینه‌توزانه خود دارد و برنامه‌اش تحریک طبقات اجتماعی و فرهنگی به اغتشاش است که البته ناموفق بوده و هست، چون مردم حامیان اصلی نظام هستند. لذا من فکر می‌کنم مشارکت بالا در انتخابات دور از ذهن نیست چراکه صندوق رای محک بلوغ اجتماع است.

مجتبی شاکری: من فکر می‌کنم انتخابات 11 اسفند، یک انتخابات ویژ‌ه‌ است. یعنی در شرایطی است که ما پیشرفت‌های بزرگی را تجربه کرده‌ایم که یک نمونه از آنها، همین موشک ابرفراصوتی است که تجربه شد و بازتاب‌هایی در جهان داشت و آنها هم نیروهای خود را برای جنگ ترکیبی تجمیع کرده‌اند که بخواهند لطمه بزنند. یکی از نقاطی را هم که برای آسیب‌زدن دارند، همین صحنه انتخاباتی است که خیلی برای ما اهمیت دارد؛ اینکه بتوانیم کارها و حرکات بعدی را ادامه دهیم. اما مسئله مشارکت یک امری است که ما باید در آن دقت کنیم. ما در برخی مسائلی که در کشور داریم، به دلیل رفتارهای دولت‌های قبل شرایطی در اقتصاد و تحریم‌ها رقم زده شده و مشکلاتی ایجاد شده است که البته برخی از آنها مهار شده و ما در حال عبور از تحریم‌ها هستیم. مبادلاتی که با پول خودمان بتوانیم خرید کنیم، صورت می‌گیرد و از طرف دیگر ما باید آن عقب‌افتادگی‌هایی که در این زمینه داشتیم را جبران کنیم. مشارکت مردم ما همیشه تابع خوب کار کردن دستگاه‌های اجرایی است، ما در مشارکت‌ها دیده‌ایم که به نوعی اهداف انقلاب و نظام را لحاظ می‌کنند.

محمود فرشیدی: در حوزه سیاسی وقتی می‌خواهیم مشارکت افزایش پیدا کند، باید سلیقه‌های سیاسی مختلف که قائل به اصول نظام و انقلاب هستند، امکان حضور پیدا کنند و نقش‌آفرین باشند. نکته دیگر این است که باید انگیزه‌های ضرورت مشارکت در انتخابات را برای جامعه و خصوصاً جوان‌ها بیان کرد؛ از جمله اینکه باید در زمینه ایجاد ستادهای انتخاباتی، گروه‌ها و جناح‌ها و همچنین معرفی کاندیداها به جوان‌ها میدان بیشتری داد. اقشار هم در این زمینه نقش مؤثری دارند. برای مثال فرهنگیان به علت جمعیت کثیر و پایگاه اجتماعی تاثیرگذاری که دارند، باید حضور فعالی در صحنه انتخابات داشته باشند و احساس کنند مطالبات‌شان مورد توجه قرار می‌گیرد. اینگونه می‌توان مشارکت را افزایش داد. همچنین رسانه‌ها هم نقش مهمی در معرفی ضرورت حضور مردم دارند. کشورمان در دنیا، هیچ پایگاهی جز مردم ندارد و این را باید رسانه‌ها برای مردم تبیین کنند.

۲. با توجه به زمان زیادی که تا انتخابات مجلس باقی مانده است، به نظر شما چه اتفاقی افتاده که دولت افق ۶۰ درصدی ترسیم کرده و فکر می‌کنید تلاش برای رسیدن به این هدف از سوی دولت انجام شده است؟

حسین نورانی ‌ نژاد: اتفاق خاصی که لازم نیست رخ دهد. روند اداره کشور برای مردم رضایت‌بخش نیست و انتخابات در چارچوب برخی نظارت‌ها هم واجد ظرفیت لازم برای تغییر ریل جدی نیست. این دولت در یکی از کمترین مشارکت‌های انتخاباتی مردم بر سر کار آمده و می‌خواهد این وجهه را ترمیم کند، ولی کار زیادی هم از دستش برنمی‌آید. این دولت نه تمایل، نه باور و نه توان تغییر ذهنیت مردم نسبت به نارضایتی‌ها را ندارد و تصمیمی کلان‌تر و تمام‌حاکمیتی می‌طلبد.

منصور حقیقت ‌ پور: بیاناتی که رهبری در ضیافت افطاری با کارگزاران نظام داشتند که به انتخابات سالم، پرشور، پرامنیت و رقابتی اشاره کردند، می‌تواند سرفصل مهمی در این راستا باشد. اگر دقت کرده باشید، رهبری در بیاناتی که داشتند، از مقامات مسئول کشور خواستند که راهبردهای حضور رقابتی، حداکثری و پرامنیت و سالم را تدوین کنند. البته ما نمی‌دانیم مخاطب رهبری در این ارتباط چه کسی بوده است و چه دستگاهی را مخاطب دستور خود قرار داده‌اند. اما امیدوار هستیم که وزارت کشور خودش را به‌عنوان مخاطب رهبری دانسته باشد و این بیانات فتح بابی باشد که وزارت کشور برای طراحی این مهم شناخته شود و مسئول تدوین سیاست‌های کلان انتخابات برای حضور پرشور و رقابتی مردم باشد. وقتی حرف از حضور رقابتی می‌زنیم، یعنی باید همه تفکرات در صحنه انتخابات حضور داشته باشند وگرنه اگر تمام افراد تایید صلاحیت شده، از یک طیف باشند که دیگر رقابت معنایی نخواهد داشت. باید تنوع آرا را به رسمیت شناخت و در این مسیر شورای نگهبان باید رأفت بیشتری در قبال کاندیداها داشته باشد و اجازه دهد همه تفکرات در صحنه انتخابات حاضر شوند.

مهدی عرب ‌ صادق: باید قبول کنیم دولت در سیاست خارجی نمره قابل قبولی دارد و امروز عربستان شریک انرژی آمریکا، داوطلب کاهش تولید نفت می‌شود یا ونزوئلا با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس همکاری نزدیکی دارد. جمهوری اسلامی ایران در بریکس و شانگهای حضور دارد، مثلث نوینی در معادلات دیپلماسی دنیا با حضور روسیه و چین رقبای اصلی نظامی و تجاری آمریکا حول ایران شکل یافته که البته قبلاً نوشته‌ام مراقبت‌هایی باید صورت گیرد. این مواردی از توفیق دیپلماسی است که دولت سیزدهم برجامِ ترکمانچای را که حیات و ممات کشور به آن وابسته بود، به گوشه طاقچه برده است. این موارد گشایش‌هایی در کشور رقم خواهد زد، البته مشکلاتی در سیاست‌گذاری‌های داخلی وجود دارد که پس از ۸ سال آوار در دولت قبل تا حدی طبیعی است و بخشی با جایگزینی نفرات کارآمد و سیاست‌های صحیح با نفرات کارنابلد و برخی سیاست‌های غلط رو به اصلاح است. لذا این موارد پالس مثبت اصلاحات واقعی است نه آن اصلاحاتی که اصلاح‌طلبان ادعا می‌کنند.

مجتبی شاکری: من دیده‌ام برخی برای اینکه حرفی درباره کاهش مشارکت زده باشند، به انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1400 استناد می‌کنند، درحالی‌که انتخابات ریاست‌جمهوری طبق آمار رسمی 49 درصد بوده و 10 درصد هم طبق قواعد بین‌المللی مربوط به کرونا بوده است، یعنی حدود 60 درصد می‌شده است. این رقم، رقم مشارکت خوبی در جهان است، درحالی‌که برخی کشورها 25 درصد مشارکت دارند. یک نکته‌ مشارکت‌شکن که باید مورد دقت قرار بگیرد این است که متاسفانه برخی دوستانی که در جبهه نیروهای انقلاب هستند، در حال بسترسازی برای طرف مقابل هستند و نکته این است که می‌گویند شرایط احراز را ما کاهش دهیم، یعنی به نوعی باج دهیم به کسانی که شرایط احراز را ندارند تا جماعتی که معتقد به آنها هستند، اضافه شوند. مطلبی که مقام معظم رهبری درباره مشارکت دارند، هیچگاه درباره کاهش شرایط احراز نگفته‌‌اند، یعنی همیشه بحث مشارکت مردم بوده است. یعنی شورای نگهبان باید با قوت شرایط احراز را رعایت کند و افرادی که حائز شرایط نیستند، نتوانند در صف کاندیداها حضور داشته باشند. از طرف دیگر رسانه‌ها باید به‌خوبی کار کنند تا مردم برای مشارکت حداکثری آماده شوند. مشارکت و احراز شرایط باید حداکثری باشد وگرنه ما دچار شرایط پیش‌بینی‌نشده خواهیم شد که به ضرر ما خواهد شد. همان شرایطی که در قضایای فتنه داشته‌ایم، در آن قضایا برخی افرادی که ظاهراً از آنها چیز خاصی دیده نشده بود، اما به محض اینکه وارد انتخابات شدند حر‌ف‌های دیگر زدند و شعارهای دیگر دادند. یعنی نوع ورود آنها ابتدا عادی است، اما وقتی احراز شدند، هنجارشکنی می‌کنند.

محمود فرشیدی: هر رای که مردم در شرایط آرام دهند، از خطراتی جلوگیری می‌کند که باید با پوست و گوشت و استخوان دفع کرد. قرآن می‌فرماید هرگونه تمهید مقدماتی که برای مؤمنین امکانش هست فراهم کنید که دشمن بترسد. یکی از راه‌های ترس دشمن در دنیای امروز، حضور و مشارکت مردم است. این رای‌های به ظاهر ساده، مصداق هزاران گلوله است که باعث می‌شود دشمن احساس کند مردم پشت انقلاب هستند. همینطور که رهبر عزیزمان فرمودند، انقلاب ما دو بُعد دارد؛ یکی جمهوریت و دیگری اسلامیت. هر چه ما این دو بُعد را تقویت کنیم یعنی اسلام را به همان معنایی که امام گفته‌اند و جمهوریت را با همان باوری که مطرح کرده‌اند (به‌گونه‌ای که هیچ‌کس حق انحصار آن را نداشته باشد.) تقویت کنیم شاهد افزایش مشارکت خواهیم بود.

۳. با توجه به فضای فعلی جامعه، اگر امروز انتخابات برگزار شود، به نظر شما میزان مشارکت چگونه‌ خواهد بود و چند درصد مردم شرکت خواهند کرد؟ خبری منتشر شد که ائتلاف نیروهای انقلاب در تهران افکارسنجی کرده و تنها ۹ درصد گفته‌اند رای خواهند داد. این موضوع چقدر به واقعیت نزدیک است؟

حسین نورانی ‌ نژاد: بعید است مشارکت بالایی را شاهد باشیم. در تهران و کلان‌شهرها که معنای سیاسی مشارکت انتخاباتی بیش از شهرهای کوچک است، این رقم احتمالاً وضع موجود را به چالش جدی خواهد کشید. مشاهدات هم همین را نشان می‌دهد. متاسفانه پس از فروکش کردن اعتراضات سال 1401 برخی مسئولان شروع به تحقیر و تخریب معترضان می‌کنند و آنها را کم‌شمار و فاقد ارزش می‌دانند، درحالی‌که از میزان وسیع همدلی با معترضان غفلت یا تجاهل می‌کنند و همین‌طور دیگر نارضایتی‌های فراوان اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دیگری که هست. باید خودشان با خودشان روراست باشند، جز اقلیتی که تحت حامی‌پروری و رانت‌های دریافتی هستند، چه دلیلی برای رضایت دیگران از وضع موجود می‌تواند وجود داشته باشد؟ و تا چه حد ظرفیت‌های انتخاباتی برای تغییر اوضاع از طریق انتخابات زنده مانده است؟ خودشان هم می‌دانند که پاسخ این پرسش‌ها چقدر ناامیدکننده و تلخ است. شورای نگهبان مجری سیاستی شد که در وهله اول نهاد انتخابات را از روح و معنا انداخت و سپس با گسیل نیروهای کم‌مایه و ضعیف به این نهادها، باعث انتقال ظرفیت‌ها و اختیارات آنها به شوراهای مختلف انتصابی شد و کاری کرد که دیگر چشم امید کمتر کسی به مجلس و دولتی باشد که از نگاه بخش قابل‌توجهی از افکار عمومی پشمی به کلاه ندارند.

منصور حقیقت ‌ پور: اگر الان و در فضای فعلی انتخابات صورت بگیرد، من فکر می‌کنم 15 تا 20 درصد مردم شرکت خواهند کرد که این میزان مشارکت، رقم خوبی برای مردم‌سالاری دینی ما نخواهد بود. به نظر می‌رسد باید اقداماتی اساسی برای مجاب کردن مردم جهت حضور در انتخابات صورت گیرد و در واقع مردم این اطمینان را پیدا کنند که رای مؤثری دارند و آرای آنها به‌عنوان حق‌الناس خواهد بود و از آنها مراقبت می‌شود. اگر مردم احساس کنند رای تاثیرگذاری خواهند داشت، حتما در انتخابات حضور پرشور خواهند داشت و میزان مشارکت از چیزی که وزیر کشور اعلام کرده، بالاتر هم می‌رود. نکته قابل اشاره دیگر این است که متاسفانه ما با اینکه از عنوان حکومت اسلامی استفاده می‌کنیم، اما در انتخابات‌مان تقوای سیاسی نداریم و این موضوع را رعایت نمی‌کنیم و به‌مراتب از ابزارهای غیرشرعی مثل دروغ بستن به کاندیداها برای تضعیف و تخریب رقیب استفاده می‌کنیم. ما شعار حکومت اسلامی می‌دهیم، اما از ابزار و وسایل ماکیاولیستی برای رسیدن و حفظ قدرت استفاده می‌کنیم. بگذاریم تمام ظرفیت‌‎های نظام بروز و ظهور پیدا کنند و با رقابت سالم و خارج از کشمکش‌ها که رهبری فرمودند، مجلس آینده تشکیل شود. با توجه به اینکه در همسایگی ما اتفاق بزرگ و دموکراتیکی رخ داد، امیدواریم ما هم که قهرمان و پهلوان این اقدامات در 43 سال گذشته بوده‌ایم، طوری رفتار کنیم که نشان دهیم جمهوری اسلامی ایران مهد آزادی و رفتار سالم انتخاباتی است.

مهدی عرب ‌ صادق: به نظر من اکنون برای ارزیابی میزان مشارکت زود است، اما انتظار مشارکت بالا را دارم، چون جامعه دریافته است که ریشه اصلی ناکارآمدی‌ها، دوری از صندوق رای است. تشویق به قهر با انتخابات، القای بن‌بست اجتماعی از سوی بدخواهان داخلی و خارجی است که خود در انسداد گرفتار شده‌اند. تنها راه، خیابان است و این خیابان از صندوق رای می‎‌گذرد. امروز مدعیان دموکراسی، جمهوریت نظام را هدف گرفته‌اند و شکست اتحاد و انسجام ملت را راه عبور خود از انسداد می‌دانند. کسانی که خیرخواه به نظام و مردم باشند پیروزی را در مشارکت می‌دانند. البته این موضوع که می‌گویم به‌صورت عام است، ولو اینکه مشارکت بالا منجر به پیروزی رقیب شود. با شرایط امروز، من مشارکت بالای ۵۰ درصد و بالاتر را واقع‌بینانه می‎‌دانم.

مجتبی شاکری: به نظر من، اگر ما با همین تحلیل‌هایی که گفته‌ایم جلو برویم، مشارکتی بالاتر از ریاست‌جمهوری خواهیم داشت. درباره نظرسنجی‌هایی که درباره آن بحث است باید موضوع برای مردم موضوعی درجه یک باشد که درباره آن نظر درست دهند. 9 ماه مانده به انتخابات، در رابطه با چیزی بحث می‌کنید که مردم در آن حال و هوا نیستند. لذا از این لحاظ علمی هم ایراد دارد. یعنی اعتبار لازم را ندارد. انتخابات نیاز به مقدمات دارد و شرایط باید برای گفتمان و بیان مطالبات ایجاد شود که بتوان درباره انتخابات بحث کرد. اینها طرح سوال‌های رؤیایی است که ما پاسخ درستی هم نمی‌گیریم و به نتیجه غلط می‌رسیم. درباره 9 درصد هم نمی‌گویم وجود نداشته است، حرف من این است که غیرعلمی و غلط است و همه را فریب می‌دهد. مردم در شرایط پاسخ مناسب نیستند.

محمود فرشیدی: نمی‌توان پیش‌بینی کرد. همیشه قبل از شروع انتخابات به خصوص الان که 9 ماه مانده است، طبیعی است که انگیزه‌های بازدارنده وجود دارد. همینطور که رهبری فرموده‌اند، مردم از مشکلات اقتصادی رنج می‌برند و در دوران برزخ اقتصادی قرار دارند. جراحی‌هایی در حال انجام است که در کوتاه‌مدت به مردم خیلی فشار می‌آورد و این طبیعی است که انگیزه‌های مردم را کم کند. 22 بهمن هر سال این حرف زده می‌شود که مردم کم شرکت می‌کنند، اما وقتی زمانش می‌رسد، تبدیل به جشن ملی می‌شود. وقتی 22 بهمن شد مردم فارغ از مشکلاتی که دارند و فارغ از فشارهای اقتصادی، می‌آیند تا ثابت کنند کشور و انقلاب‌شان را دوست دارند. مردم ما بی‌نظیر هستند، ما زیربناهای فرهنگی داریم که در هیچ جا سابقه ندارد. باورهایی که مردم دارند در موقع خودش تاثیرگذار خواهد بود. امام خمینی یک حدیثی را می‌گفتند که همیشه دین اسلام به وسیله آدم بدکاری تایید شده است، مثل یزید که باعث شد امام حسین(ع) در تاریخ ماندگار شود. شاه ظلم‌هایی کرد که خمینی پیروز شد. معمولا دشمنان ما شیطنت‌هایی می‌کنند اما مردم به صحنه می‌آیند. درباره آن افکارسنجی هم ما همیشه این را دیده‌ایم، اما چیزهای مثبت و منفی که گفته‌اند محقق نشده است. کشور و مردم ما، معجزات خاص خودشان را دارند. یک وقتی می‌گفتند ناطق‌نوری رئیس‌جمهور می‌شود، اما خاتمی از صندوق رای درآمد، یک وقت گفتند، هاشمی اما احمدی‌نژاد شد. خیلی نمی‌توان مثل برخی کشورها نظر مردم را با این افکارسنجی‌ها متوجه شد. این‌ها پایه علمی خیلی زیادی ندارد.