بیم‌های پررنگ و امیدهای کمرنگ برای دولت چهاردهم

دولت مسعود پزشکیان را شاید بتوان یکی از بداقبال‌ترین دولت‌های پس از انقلاب دانست. در مدت کوتاه گذشته از آغاز به کار این دولت، نقاط عطف و بحرانی بسیاری رد شده و پس از هر رویداد، تحلیل‌های بسیاری در خصوص وضعیت جایگاه دولت در جامعه ارائه شده است.

انتخابات با مشارکت 50 درصدی نیز بیش از پیش بر تردیدها در خصوص وضعیت دولت چهاردهم در جامعه افزوده است. با وجود آنکه در فضای مؤسسات افکارسنجی در همین مدت کوتاه، شنیده‌هایی از برخی نظرسنجی‌ها به گوش می‌رسید، اما تحفظی از سوی مراکز مختلف در خصوص انتشار عمومی این داده‌ها وجود داشت.

پیمایش ملی مرکز افکارسنجی شناخت را می‌توان اولین پیمایش در خصوص عملکرد دولت چهاردهم دانست که به صورت عمومی منتشر شده و تصویر دولت در میان گروه‌های مختلف جامعه را در عرصه عمومی ارائه کرده است. شاید بتوان یافته‌های اصلی این نظرسنجی را در دو مضمون اساسی خلاصه کرد: نخست سرمایه اجتماعی سیال و شکننده و دوم عدم مشاهده برونداد.

یکی از مهم‌ترین یافته‌های نظرسنجی مرکز شناخت تأیید تحلیل‌های مختلف مبنی بر سرمایه اجتماعی سیال و شکننده دولت چهاردهم است. این نتایج نشان می‌دهد که با وجود رأی‌آوری پزشکیان در انتخابات، اما سرمایه اجتماعی دولت وی، بسیار شکننده بوده و حفظ آن نیازمند تلاشی جدی است. هر کدام از دولت‌های گذشته، دارای یک پایگاه اجتماعی اولیه قوی بودند که به دلیل گفتمان دولت یا محبوبیت شخصی رئیس‌جمهور تا مدتی فرصت اجرای سیاست‌ها و پذیرش اجتماعی در برابر تغییرات را به دولت می‌داد.

نتایج نظرسنجی‌ها و تحلیل‌های اجتماعی مختلف نشان می‌دهد که این سرمایه در دولت چهاردهم کمتر بوده و به همین جهت، پایگاه اجتماعی مسعود پزشکیان در انتخابات، ظرفیت این را دارد که به سرعت ناامید شده و از رأی‌ خود پشیمان شود. شاید نکته روشن این نظرسنجی برای دولت چهاردهم، درصد دیدگاه‌های میانه یا متوسط در تمام گزاره‌ها و سوالات باشد.

این درصد بالا می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که بخشی از جامعه هنوز تصمیم قطعی در خصوص ارزیابی خود از عملکرد دولت نگرفته و در انتظار تحقق وعده‌های اعلام‌شده از سوی مسئولین دولتی و رئیس‌جمهور است. با این توضیح که اجرای این نظرسنجی پیش از تلاطم‌های اقتصادی و افت‌وخیز قیمت دلار در چند روز گذشته بوده است.

در راستای نکته اول، یافته دیگر این نظرسنجی، عدم مشاهده برونداد عینی و مشخص از عملکرد دولت و نداشتن امید به تغییر در جامعه است. به نظر می‌رسد بخش زیادی از جامعه در دوره کوتاه‌مدت پس از شروع به کار دولت، هنوز تغییرات عینی در وضعیت کشور را مشاهده نکرده و به‌خصوص در حوزه‌های اقتصادی، شاهد بدتر شدن وضعیت اقتصادی و افول کیفیت زندگی بوده‌اند.

ضعف امید به تغییر در جامعه، یکی از اساسی‌ترین پیش‌نیازهای موفقیت در سیاستگذاری‌ها را هدف قرار می‌دهد. اجرای هر تغییر و سیاستی نیاز به همراهی جامعه با آن سیاست و اقناع عمومی برای پذیرش امکان دستیابی به نتایج پیش‌بینی‌شده آن سیاست است. ضعف امید به تغییر، دسترسی به این همراهی را با مشکل جدی مواجه می‌کند. نتایج نظرسنجی شناخت ضعف جدی این شاخص در جامعه ایران را نشان می‌دهد.

به‌طور کلی، می‌توان گفت که نظرسنجی شناخت، بیم‌ بسیار و امید شکننده‌ای را به دولت چهاردهم نشان می‌دهد. بیم از نبود برونداد عینی سیاست‌ها به خصوص در عرصه اقتصادی و امید شکننده به گروه‌هایی از جامعه که هنوز در انتظار به نتیجه‌رسیدن وعده‌های دولت هستند. با این وجود، تلاطم‌های سیاسی و اقتصادی در چند سال اخیر نشان می‌دهد که بخش‌های زیادی از جامعه ایران صبر اندکی در مواجهه با دولت‌ها دارند و برای امیدواری نسبت به آینده، به چیزی بیش از وعده‌ و ارائه برنامه نیاز دارند؛ چیزی که بتواند وضعیت زیست روزمره و تلاطم‌های اقتصادی آنان را به سوی وضعیتی مطلوب تغییر دهد.