احیای موقعیت؟

بررسی سخنرانی‌های پیاپی حسین طائب در ایام اعتراضات

بیش از 150 روز است که دیگر حسین طائب، رئیس سازمان اطلاعات سپاه نیست و پس از 13سال ریاست، عنوان او به صورت رسمی به «مشاور فرماندهی سپاه» تغییر کرده است. اما به‌رغم اینکه این روزها محمد کاظمی بر جایگاه سابق طائب نشسته است، نام حسین طائب (یا همان حاج میثم وزارت اطلاعات) بیش از گذشته و حتی بیشتر از زمانی که صندلی ریاست را برعهده داشت، به گوش می‌رسد. حسین طائب این روزها و به‌ویژه پس از آغاز روند اعتراضات در کشور، تبدیل به یکی از فعال‌ترین سخنرانان در برنامه‌ها و مکان‌هایی شده که همگی به نوعی مرتبط با نهادهای نظامی هستند. او طی 34 روز اخیر، با حضور در 15 مکان مختلف ایراد سخنرانی کرده و در سخنرانی‌های خود، از تلاش‌های آمریکا برای ایجاد اخلال در روند موفقیت‌های جمهوری اسلامی ایران سخن گفته است.

دوران مسئولیت

در ابتدا نام «حسن» را برای او انتخاب کرده بودند، اما سپس نامش را به حسین تغییر داد. حسین طائب از 19سالگی و درحالی‌که هنوز طلبه بود، در سال 1361وارد سپاه شد. ابتدا در سپاه منطقه 10تهران حضور داشت و پس از آن راهی سپاه استان‌های قم و خراسان شد و مراتب ارتقای پست را تا معاونت فرهنگی سپاه و فرماندهی دانشکده فرهنگی دانشگاه امام‌حسین(ع) طی کرد. او در دولت هاشمی‌رفسنجانی وارد وزارت اطلاعات شد؛ دورانی که این وزارت در اختیار علی فلاحیان بود و پس از مدتی مدیریت کل ضدجاسوسی وزارت اطلاعات در اختیار او قرار گرفت. دوران حضور حسین طائب در وزارت اطلاعات، فرصتی برای او بود که تجربه‌اندوزی خوبی در مسیر اطلاعاتی داشته باشد و بالا رفتن از پله‌های ترقی را در همان دوران آغاز کند؛ به‌گونه‌ای که حتی برکناری از سمت مدیریت ضدجاسوسی وزارت اطلاعات هم نتوانست خللی در روند روبه‌رشد او ایجاد کند. درباره این برکناری هرچند مسائلی عنوان شده و برای مثال برخی از حضور او در پرونده مهدی هاشمی به‌عنوان یکی از دلایل برکناری سخن گفته بودند، اما دلیل اصلی رفتن حسین طائب از وزارت اطلاعات؛ مانند بسیاری از موضوعات و حواشی پس از این جدایی شاید یکی از سوالاتی باشد که گذشت زمان باید به آن پاسخ شفاف دهد.
پس از این جدایی، حسین طائب یک‌به‌یک مراتب پیشرفت را با سرعت بیشتری طی کرد. مسئول هماهنگی بیت رهبری شد و سپس معاونت فرهنگی و اجتماعی سپاه را برعهده گرفت و در سال ۱۳۸۶ جانشین فرماندهی بسیج و سپاه را عهده‌دار شد. در سال۱۳۸۸ بود که فرماندهی بسیج به او رسید. پس از انتخابات ریاست‌جمهوری دوره دهم و وقایع پس از انتخابات، با تشکیل سازمان اطلاعات سپاه، ریاست این سازمان به حسین طائب واگذار شد تا دوم تیرماه 1401 که سرانجام پس از 13سال این صندلی از طائب گرفته شد و حکم مشاور فرمانده سپاه برای او صادر شد.

آغاز دوران جدید

درباره برکنار شدن حسین طائب از ریاست سازمان اطلاعات سپاه، مسائل مختلفی مطرح‌شده که هرکدام از آنها نیاز به قضاوت دقیق و گذشت زمان دارد که آیا واقعا این مسائل در روند کنار رفتن او تاثیر داشته است یا خیر. درباره دلایل منتج به برکناری او و اینکه یک خبرگزاری اسرائیلی چند روز پیش از اعلام رسمی، خبر برکناری را منتشر کرده بود، گمانه‌زنی‌های متفاوتی مطرح‌شده که پرداختن به آنها سوژه گزارشی جداگانه است و نظرهای متفاوتی درباره آن مطرح شده است. برای مثال، می‌توان از استقبال دو نماینده اصول‌گرا و اصلاح‌طلب سابق مجلس از این برکناری سخن گفت. حمید رسایی، فعال سیاسی اصول‌گرا و نماینده مجلس نهم، این برکناری را در کنار عزل آیت‌الله منتظری از قائم‌مقامی رهبری قرار داد و آن را نوعی «جراحی امنیتی» دانست که سبب ارتقای امنیت کشور خواهد شد. او در توئیتر خود نوشته بود: «بعد از عزل حسینعلی‌منتظری، عزل و برکناری حسین طائب از ریاست سازمان اطلاعات سپاه، تاثیرگذارترین عزل در تحولات انقلاب و خبرسازترین عزل است. بدون شک این جراحی، سبب‌ ارتقای امنیت در کشور خواهد شد». علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس دهم نیز در رشته توئیتی که منتشر کرد، ابراز امیدواری کرده بود که این عزل «باید مقدمه‌ای باشد برای پاسخگو شدن سازمان اطلاعات سپاه به مجلس و رفع تداخل وظایف این سازمان با وزارت اطلاعات تا دیگر شاهد حوادثی مثل بازداشت فعالان محیط‌ زیست به اتهام جاسوسی نباشیم».
اما نکته این است که حسین طائب پس از برکناری از ریاست سازمان اطلاعات سپاه به‌عنوان مشاور فرمانده سپاه منصوب شده است؛ جایگاهی که شاید در نگاه عادی و به‌صورت سازمانی پایین‌تر از ریاست سازمان اطلاعات باشد، اما به نظر می‌رسد او با فراغ بال بیشتری که از قبال کنار گذاشتن پست ریاست نصیبش شده است، در حال آغاز دوران جدید و متفاوتی از فعالیت سیاسی و شاید گام برداشتن در مسیری جدید برای تاثیرگذاری در مناسبات کلان کشور است.

دوران مشاوره

پس از اینکه حکم ریاست سازمان اطلاعات سپاه برای سردار محمد کاظمی صادر شد، برخی شایعه‌ها پیرامون ترور و وخامت حال حسین طائب شکل گرفت؛ اما فقط 48 ساعت پس از برکناری، کانال تلگرامی «صابرین‌نیوز» عکسی از طائب منتشر کرد که حاکی از حضور او در حرم امام‌رضا(ع) بود تا اینگونه، شایعه ترور او رد شود. اما به‌هرصورت، هیچ خبری رسمی از حسین طائب در مدت تقریبا 40روز پس از برکناری از ریاست سازمان اطلاعات سپاه وجود نداشت تا سیزدهم مردادماه که در جمع «هادیان سیاسی سپاه» حاضر شد و اولین سخنرانی خود تحت عنوان مشاور فرماندهی سپاه را انجام داد. نکته مهم در این سخنرانی (که حدود یک‌ماه‌ونیم قبل از درگذشت مهسا امینی ایراد شد)، این بود که طائب در آن به‌صراحت از پروژه‌ای سخن می‌گفت که در قالب مخالفت با حجاب اجباری و گشت ارشاد علیه نظام طراحی شده است. او در بخشی از این سخنرانی درباره آنچه «فضاسازی‌های اخیر در مسئله حجاب و گشت ارشاد» خواند، گفت: «دشمن چون در مسائل سیاسی راه به جایی نبرد، به جنگ فرهنگی روی آورد. شروع کردند با تیتر حجاب و گشت ارشاد ناامنی ایجاد کنند. یکی از برنامه‌های آمریکایی‌ها تلاش برای ایجاد ناامنی در اجتماع و ادراک مردم است». وی البته در این سخنرانی، به مسائل مختلف دیگری از جمله برجام و روند مذاکرات، جراحی اقتصادی دولت و همکاری‌های آمریکا و عربستان هم پرداخته بود.
اما پس از این سخنرانی، حسین طائب وارد دوران سکوت جدیدی شد تا اینکه روند اعتراضات در ایران آغاز شد. چنین بود که طائب پس از سکوتی 43روزه، 26مهر دومین سخنرانی در مقام مشاور فرمانده سپاه را در سفر به تبریز انجام داد و با دو سخنرانی در یک روز، روند اوج‌گیری اظهارنظرهای سیاسی او آغاز شد؛ به‌گونه‌ای که از 26 مهر تاکنون، 15سخنرانی در 15 مکان مختلف انجام داده است. طبیعتا، پایگاه اصلی سخنرانی‌های طائب در محفل‌هایی بوده که مخالفان اعتراضات شکل داده‌اند و این روند همچنان هم ادامه دارد. همانطور که در جدول مشخص شده، در این مدت طائب سابقه انجام دو و حتی سه سخنرانی در یک روز را هم دارد که در همه آنها به مشکل آمریکا با جمهوری اسلامی ایران در سیاست‌های کلان امنیتی و خارجی این کشور اشاره کرده است.

دو نگاه به کنشگری طائب

اما اوج‌گیری فعالیت‌ها و سخنرانی‌های متعدد حسین طائب همزمان با شکل‌گیری و افزایش اعتراضات و ناآرامی‌ها به چه معناست و آن را چگونه می‌توان تحلیل کرد؟ در این زمینه، دو نگاه کلی قابل‌طرح است:
گمانه نخست اینکه، طائب و جریان‌های حامی او در جریان تغییر و تحولات اخیر در سازمان حفاظت اطلاعات سپاه به حاشیه رانده شده‌اند. مدت‌زمان نسبتا طولانی سکوت و بی‌خبری از طائب که تا سیزدهم مرداد ادامه داشت و پس از آن، دوباره سکوت بیش از دوماهه‌ای شکل گرفت که تا ۲۶مهر ادامه داشت، تاییدکننده این گمانه‌زنی است که این مقام سابق امنیتی بنا بر تصمیمات کلان اتخاذشده به حاشیه رفته بود. اما با شکل‌گیری اعتراضات و ناآرامی‌ها، فرصت و زمینه‌ای شکل گرفت که این طیف بار دیگر فعال شود و اتفاقا، بروز این اعتراضات را نشانه‌ای از درستی تحلیل‌ها، هشدارها و خط‌دهی‌های سابق خود معرفی کند. چنان‌که دیده شد، طائب در تنها سخنرانی خود در بازه زمانی برکناری از مسئولیت تا فعال شدن در دوران اعتراضات (سخنرانی ۱۳مردادماه)، صریحا درباره برنامه‌ریزی مخالفان با استفاده از مباحث حجاب و گشت ارشاد سخن گفته بود. بدیهی است که تحقق این پیش‌بینی‌ها، می‌تواند در جهت احیای موقعیت این جریان موثر باشد و از این منظر، برگزاری سخنرانی‌های متعدد و طرح تحلیل و مواضع برای تاثیرگذاری در روند تحولات و استفاده از فرصت کنونی را در دستورکار قرار داده‌اند.
گمانه دوم اینکه، اصولا رفتن طائب از سازمان اطلاعات سپاه، نشانه یک تغییروتحول جدی و استراتژیک در رویکردهای امنیتی نظام نبوده است و صرفا، در حد تغییر افراد بوده است. از نگاه طرفداران این تحلیل، با توجه به دوران طولانی مسئولیت طائب در این سازمان، ضرورت پیدا کرده بود تا افراد و نیروهای دیگری جایگزین شوند. این، تحلیلی است که اغلب چهره‌های اصولگرا یا چهره‌های سیاسی نزدیک به نهادهای نظامی، از ابتدا آن را مطرح می‌کردند و تغییر طائب را صرفا، «تغییر یک مسئول» (و نه «تغییر استراتژی» یا «نشانه حذف یک جریان») می‌دانستند. از این نگاه، فعال شدن طائب پس از بالا گرفتن اعتراضات، نشانه‌ای از تداوم همراهی و ارتباط نزدیک او با مسئولان نظام تلقی می‌شود که همچون شرایط پس از انتخابات ۱۳۸۸، این‌بار هم احساس مسئولیت کرده است تا به میدان بیاید و اصطلاحا «بصیرت‌افزایی» کند. این گمانه وقتی تقویت می‌شود که به تحلیل طائب با گفتارهای رسمی و کلیدی هفته‌های اخیر توجه کنیم که در آن، همسویی کامل قابل دیدن است.
ازاین‌منظر، اتفاقا پست و مسئولیت کنونی طائب به‌عنوان مشاور یکی از مهمترین نهادهای نظام و جدایی او از عناوین و مسئولیت‌های امنیتی، فراغ بال و راحتی خیال بیشتری در اختیار او قرار می‌دهد تا از موضع یک تحلیلگر یا نظریه‌پرداز سیاسی-امنیتی سخن بگوید و راهبردها و راهکارهای مدنظر خود را برای خروج از شرایط موجود، در قالب سخنرانی‌های متعدد ارائه دهد. طبعا، فعال شدن طائب در این مقطع دشوار و در شرایطی که بسیاری از چهره‌های اصولگرا و مشاوران و سخنگویان منتسب به نهادهای نظام سکوت کرده‌اند و به تعبیر سیدابراهیم رئیسی، به «خواص مردود در امتحان» تبدیل شده‌اند؛ اعتبار و موقعیت او را افزایش می‌دهد و حتی اگر سیاستی برای به حاشیه‌راندن وی وجود داشته، زمینه تجدیدنظر در آن و احیای موقعیت او را فراهم می‌سازد.

نگاه سیاستمدار

محمد اسماعیل کوثری نماینده مجلس یازدهم:

شایعات آمریکا و اسرائیل درباره طائب یعنی از او ضربه خورده‌اند

پس از جدایی همراه با شایعات فراوان؛ فعالیت‌های حسین طائب، رئیس سابق سازمان اطلاعات سپاه که از تیرماه عنوان او به مشاور فرمانده سپاه تغییر کرده است، طی 34روز اخیر بیشتر شده و او یکی از سخنران‌های اصلی مراسمی است که به‌نوعی مربوط به سپاه است؛ به‌گونه‌ای که 15 سخنرانی طی این روزها انجام داده است. محمداسماعیل کوثری؛ نماینده مجلس یازدهم که به عنوان سردار سپاه سابقه 16سال فرماندهی لشکر 27 محمد رسول‌الله را هم در کارنامه دارد، در گفت‌وگو با هم‌میهن و در تحلیل فعال شدن حسین طائب، معتقد است: «این فعال‌تر شدن، طبیعی و در راستای جهاد تبیین است که از سوی رهبری عنوان شده است.» او در این مصاحبه به مسئولان توصیه کرد: «بقیه هم روش حسین طائب را پیاده کنند.»

پس از اینکه حسین طائب از سازمان اطلاعات سپاه جدا شد و جای خود را به محمد کاظمی داد، طی تقریبا 34روز اخیر شاهد فعال‌تر شدن او هستیم به‌گونه‌ای که 15 سخنرانی داشته است. این فعال‌تر شدن حسین طائب را ناشی از چه می‌دانید؟ آیا مشاور شدن او باعث شده اینقدر فعال‌تر شود یا این فعال شدن سیاسی است؟

در ابتدا جا دارد درود و سلام بفرستم به ارواح پاک شهدا، به‌خصوص شهدای امنیت و به‌ویژه شهدای شاهچراغ و ایذه و همه شهرها و استان‌هایی که توسط تروریست‌های خبیث مورد تیر قرار گرفتند و به شهادت رسیدند. آقای حسین طائب زمانی که مسئولیت داشتند، بیشتر به مسئولیت‌شان می‌پرداختند، البته سخنرانی هم داشتند اما به قول معروف رسانه‌ها زیاد روی سخنرانی‌هایشان حساس نبودند اما همیشه کار جهاد تبیین را که حضرت آقا فرمودند انجام می‌دادند اما حالا که وقت بیشتری دارند، با اطلاعات و آگاهی زیادی که دارند؛ باید گفت کارشان را به بهترین نحو انجام می‌دهند. جهاد تبیین که مقام معظم رهبری فرمودند، همین است که آقای طائب انجام می‌دهد و مطالب را در محافلی که دعوت می‌شود باز می‌کند و پاسخگوی سوالات است. اتفاقا مسئولان ما اگر در یک بخشی از وقت خود این کار را انجام دهند، باعث خواهد شد که مردم راحت‌تر همراهی کنند. الان که ایشان وقت مناسب پیدا کرده، در حال انجام این کار است و این کار را یک تصمیم بسیار خوب و شایسته می‌دانم و بقیه هم اگر این روش را پیاده کنند؛ مردم آگاه‌تر خواهند شد و این آگاهی باعث می‌شود راه و مسیر را بهتر طی کنند.

یعنی پیشنهاد شما این است که دستگاه‌ها و نهادهای ما از افرادی در سطح حسین طائب به‌عنوان مشاور استفاده کنند؟

این تجربیات که همینطور به‌دست نیامده، وقت برای آن گذاشته شده است؛ حاصل مطالعه و مذاکره است. این افراد دنیای اطلاعات هستند، لذا باید اینها را مانند یک معلم منتقل کنند تا افراد دیگری که می‌خواهند مسئولیت در آن حوزه داشته باشند، بتوانند از تجارب این افراد استفاده کنند.

به صورت کلی عملکرد حسین طائب را طی 13سال ریاست بر سازمان اطلاعات سپاه چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا عملکرد رضایت‌بخش بوده است؟

13سال مدت‌زمان کمی نیست. معمولا مسئولیت‌هایی که مقام معظم رهبری حکم آنها را مستقیم می‌دهند یا پنج سال است یا دو دوره پنج‌ساله؛ اما ایشان به علت امتحان خوبی که داده بود، سه سال دیگر هم در این مسئولیت حضور داشت و الان هم دقیقا همان کاری که باید انجام دهد، بحث مشاوره و جهاد تببین است؛ همان مسیر است و انشاءالله که با اطلاع‌رسانی و مشخص کردن چارچوب برای افراد، بتوانند آگاهانه بهره‌برداری و استفاده کنند و در نهایت در مدیریت‌شان، بتوانند کارشان را انجام دهند.

اما جدا شدن آقای طائب از سازمان اطلاعات سپاه حواشی و شایعاتی را هم به‌دنبال داشت.

از نظر ما اصلا چنین مسائلی نبوده است. این مسائلی که بیان شد هم از ذات‌شان است. نباید فراموش کرد که آمریکا شیطان بزرگ است و ذات اسرائیل هم که مشخص است؛ اینها جز تفرقه انداختن و شک و شبهه انداختن کاری نمی‌کنند؛ همین الان هم چنین سیاستی دارند و به عینه می‌آیند ترور می‌کنند. داعش می‌آید و می‌گوید ما در شاهچراغ ترور کردیم، اما اینها می‌گویند نظام جمهوری اسلامی خودش ترور کرده است. اینها اینقدر خبیث و جنایتکار هستند که این حرف‌ها برایشان عادی است. ذات شیطان یعنی دروغ‌گویی، دوبه‌هم‌زنی و فریبکاری؛ زمانی که آمریکا و اسرائیل مباحثی را پیرامون آقای طائب می‌گویند، باید بدانید که از ایشان ضربه خورده‌اند؛ حالا می‌خواهند او را خراب کنند و دست به ساخت شایعه می‌زنند.