تقویت جایگاه ژئوپلتیکی ایران

به گزارش هم‌میهن آنلاین، عبدالرضا فرجی راد، استاد دانشگاه و سفیر پیشین کشورمان در نروژ و مجارستان، طی یادداشتی در روزنامه اعتماد به بررسی ابعاد مختلف حمله بامداد یکشنبه ایران به اسرائیل پرداخته است. در این یادداشت می‌خوانیم:

پاسخ ایران به حمله تروریستی اسراییل در دمشق ضرورتی مسلم بود؛ حمله‌ای که در ابعادی وسیع از داخل خاک ایران سرزمین‌های اشغالی را هدف قرار داد و موج خبری و رسانه‌ای قدرتمندی را به دنبال داشت و نمایندگان و دیپلمات‌های غربی را در بهت فرو برد. پاسخ ایران به اسراییل هم از بعد نظامی با اهمیت بود و هم از بعد دیپلماتیک و سیاسی. در بعد دیپلماتیک پاسخ ایران از چند منظر قابل تامل است.

نخست: همان‌گونه که مقام‌های رسمی کشورمان نیز اذعان داشتند، تهران و واشنگتن پیام‌هایی را از طریق مجراهایی چون سوییس و نمایندگی ایران در واشنگتن برای یکدیگر ارسال کردند. ایالات متحده به خوبی از پیام‌های ارسالی ایران دریافت کرد که تهران برای بازدارندگی، تنبیه و مجازات اسراییل عملیات نظامی علیه سرزمین‌های اشغالی را رقم خواهد زد. پیام ایران به گونه‌ای صریح بود که مقام‌های ارشد ایالات متحده ادبیات خود را تغییر دادند و به جای آنکه ادعای حمله تلافی‌جویانه به ایران را مطرح کنند دایما بر این عبارت تاکید داشتند که واشنگتن از تل‌آویو حمایت خواهد کرد.به نظر می‌رسد ایالات متحده به خوبی دریافت که عزم ایران برای پاسخ به حمله تروریستی اسراییل می‌تواند برای این بازیگر پرهزینه باشد و از همین رو تلاش کرد با تکیه بر دیپلماسی از میزان خسارات تحمیل شده احتمالی علیه اسراییل کاسته و به گونه‌ای تنش‌ها را مدیریت کند.این گزاره هم در قالب موفقیت‌های نظامی ایران قابل تبیین است و هم در قالب فعالیت دیپلماتیک به شکلی برجسته باید مورد تامل قرار بگیرد.

پاسخ ایران از منظر ژئوپلیتیکی نیز بسیار با اهمیت است. پاسخ ایران به اسراییل موجب شد تا وزن ژئوپلیتیکی کشورمان بیش از گذشته برجسته شود، به بیانی بهتر، از آنجایی که ایران و اسراییل طی سال‌ها رویارویی‌های در سایه را تجربه کرده‌اند، طبیعتا در این مقطع، پاسخ ایران موجب شد تا وزن ژئوپلیتیکی ایران برجسته شده و در مقابل اسراییل از این منظر در موضع ضعف قرار بگیرد.از منظری دیگر باید گفت که اقتدار ایران نیز بیش از گذشته عریان شد. طبیعتا کشورمان در طول سال‌ها و از این پس اصل حسن همجواری را در اولویت‌های خود قرار داده و می‌دهد. با این همه در طول این سال‌ها و در مقاطعی تهران در برابر فعل و انفعال‌های برخی از بازیگران همسایه از صبر استراتژیک پیروی می‌کرد. حالا به واسطه همین پاسخ مقتدرانه ایران، رقبای منطقه‌ای کشورمان توان و قدرت و اقتدار کشورمان را به خوبی درک کرده‌اند. از زاویه‌ای دیگر که از منظر ژئوپلیتیکی نیز اهمیت دارد آن است که بی‌اعتمادی‌ها به ایالات متحده افزایش یافته است.در زمان ریاست باراک اوباما و درست در مقطعی که ایالات متحده مذاکرات هسته‌ای با ایران را آغاز کرد، گروهی از بازیگران بالاخص اسراییل برای حضور در رایزنی‌ها واشنگتن را تحت فشار قرار دادند. اما رویکرد منفعلانه اوباما در ارتباط با آنها زمینه‌ساز نوعی بی‌اعتمادی شد. اما در دوران ریاست دونالد ترامپ، فاصله میان ایالات متحده با متحدانش عمیق‌تر شد، چرا که ترامپ صراحتا از کشورهای نزدیک به امریکا خواست تا برای حراست از امنیت خود هزینه کنند. به عنوان نمونه زمانی که آرامکو توسط انصار‌الله یمن هدف قرار گرفت، شاهد آن بودیم که دولت دونالد ترامپ هیچ واکنشی نشان نداد و کنار ریاض قرار نگرفت. از همان بازه زمانی تردیدها درباره رویکرد حمایتی واشنگتن از متحدانش زیر سوال رفت.

با این همه در طول این سال‌ها بسیاری تصور می‌کردند که مساله اسراییل و رابطه این بازیگر با ایالات متحده به شکلی متفاوت قابل تبیین است. به بیانی دیگر باور عمومی براین بود که ایالات متحده هیچگاه اسراییل را کنار نخواهد گذاشت و در صورتی که امنیت این بازیگر به خطر بیفتد، امریکا وارد عمل خواهد شد. اما بعد از پاسخ ایران به اسراییل در شرایطی که سرزمین‌های اشغالی هدف حملات ایران قرار گرفت، شاهد آن بودیم که ایالات متحده نه تنها با اسراییل هم‌صدا نشد بلکه به تل‌آویو هشدار داد که با اقدام تجاوزکارانه متقابل اسراییل علیه ایران هم‌صدا نخواهد شد. در نهایت باید گفت که علی‌رغم لفاظی‌های رسانه‌ای شاهد آن بودیم که پاسخ ایران به اندازه‌ای مقتدرانه بود که در جریان نشست شورای امنیت و حتی جلسه اعضای گروه هفت نیز هیچکدام از بازیگران حاضر فارغ از لفاظی‌ها در عمل گامی برنداشتند. همین گزاره را می‌توان پیروزی دیگری برای ایران قلمداد کرد.