قبلا یک جای کار میلنگید
جوایز جشنواره کن به زنان قوی رسید
جوایز جشنواره کن به زنان قوی رسید
محمدامین شکاری
مترجم و روزنامه‌نگار سینمایی
ژوستین تریه، شنبه‌شب 27مه (6خردادماه)، با «آناتومی یک سقوط»، جایزه نخل طلایی مراسم اختتامیه جشنواره فیلم کن را دریافت کرد؛ جایزه‌ای که قبل از برگزاری مراسم هم تا اندازه‌ای پیش‌بینی می‌شد. بسیاری از منتقدان و تحلیلگران گمانه‌زنی می‌کردند جایزه نخل‌طلایی فستیوال امسال احتمالا به یکی از سه‌فیلم «آناتومی یک سقوط» ژوستین تریه، «منطقه مورد علاقه» جاناتان گلیزر یا «برگ‌های افتاده» آکی کوریسماکی برسد و درنهایت هم همین سه‌فیلم توانستند به‌ترتیب جوایز اصلی جشنواره یعنی نخل‌طلایی، جایزه بزرگ هیئت‌داوران و جایزه هیئت‌داوران را کسب کنند. دراین‌میان تحلیلگران بسیاری نیز معتقد بودند، اگر فیلم «قاتلان ماه کامل» مارتین اسکورسیزی در بخش مسابقه حضور داشت، کار به پیچیدگی رقابت این سه‌فیلم نمی‌رسید و وسترن جنایی اسکورسیزی بدون‌رقیب، فاتح جشنواره کن دوره هفتادوششم می‌شد. اسکورسیزی اما پیش از آغاز جشنواره، با کنار رفتن اختیاری خود از بخش مسابقه جشنواره، راه را برای جایزه دیگر فیلمسازان فراهم کرد. خالق «گاو خشمگین» و «راننده تاکسی»، به تی‌یری فرمو، دبیر هنری جشنواره گفته بود که ترجیح می‌دهد دیگر برای جایزه نخل‌طلایی رقابت نکند.
درخشش زنان
در آغاز اهدای جوایز بخش مسابقه رسمی مراسم اختتامیه جشنواره کن 2023، اولین جایزه مربوط به بازیگری مرد بود که ازسوی زر امیرابراهیمی، بازیگر زن ایرانی برنده دوره قبل جشنواره اهدا شد. امیرابراهیمی این جایزه را که ازسوی هیئت‌داوران معرفی شد به کوجی یاکوشو، بازیگر مطرح ژاپنی فیلم‌های «مارماهی»، «اورکا» و «بابل» برای بازی در فیلم «روزهای عالی»، ساخته ویم وندرس اهدا کرد. یاکوشو در فیلم «حال‌خوب‌کن» وندرس، نقش شخصیت هیرایاما را دارد که مسئول نظافت دستشویی‌های پارک‌های عمومی در منطقه شیبویای ژاپن است. منتقد هالیوود ریپورتر در نقد فیلم وندرس با تحسین بازی این بازیگر ژاپنی نوشت: «یاکوشو، بازیگر مشهور ژاپنی با دیالوگ‌های نسبتا کم اما احساساتی، بی‌انتها در این فیلم نقش‌آفرینی کرده است.»
دومین جایزه مراسم ازسوی سونگ کانگ-هو، بازیگر کره‌ای فیلم «دلال» به مروه دیزدار، بازیگر زن فیلم «درباره علف‌های خشک» نوری بیلگه جیلان اهدا شد. دیزدار که اولین بازیگر زن ترک سینما لقب گرفت که این جایزه را دریافت می‌کند، باتوجه به نقش قدرتمندش در فیلم جیلان، جایزه خود را به همه زنان دنیا به‌خصوص زنان کشور ترکیه تقدیم کرد. زنانی که در مقابل رفتارهای نامناسبی که در قبال‌شان می‌شود، سر تعظیم فرود نمی‌آورند. همه زنانی که امیدوارند روزهای بهتری فرا برسد. به‌گفته رسانه «فرانس 24»، مروه دیزدار یکی از چندین زن قوی امسال جشنواره -چه در پشت دوربین، چه در جلوی دوربین- بود.
سومین جایزه شنبه‌شب، مربوط به بهترین فیلمنامه جشنواره بود که به ساکوموتو یوجی برای فیلم «هیولا»، ساخته هیروکازو کورئیدا رسید. «هیولا» از پیش‌از آغاز جشنواره به‌دلیل خلاصه داستانش، موجب کنجکاوی خیلی از افراد شده بود. فرم روایت فیلم که گفته می‌شد شباهت‌هایی با «راشومون» کوروساوا دارد و تیغ انتقاداتش را به‌سوی سیستم آموزشی کشور ژاپن نشانه گرفته است. فیلم کورئیدا درخلال جشنواره نیز با تمجید منتقدان مواجه شد.
جایزه بعدی که در این مراسم اهدا شد، جایزه هیئت‌داوران بود که به فیلم تحسین‌شده «برگ‌های افتاده»، ساخته آکی کوریسماکی، کارگردان شهیر فنلاندی رسید. منتقد هالیوود ریپورتر درباره فیلم کوریسماکی نوشته بود: این اثر کارگردان فنلاندی در مقایسه با دیگر کارهای او که پیچیدگی‌های روایی داشتند، فیلمی ساده است بااین‌حال دیدن فیلم حس خوبی را در شما ایجاد می‌کند. کوریسماکی البته در مراسم اختتامیه حضور نداشت.
جایزه بهترین کارگردانی این دوره جشنواره کن نیز به تران آن هونگ برای فیلم «اشتیاق دودین بوفان» رسید. تران آن هونگ، کارگردان فرانسوی ویتنامی‌الاصل است که به‌عنوان یکی از چهره‌های تازه‌وارد بخش مسابقه اصلی فستیوال امسال شناخته می‌شد. هونگ اولین‌بار سال 1993 به جشنواره کن آمده بود و توانسته بود جایزه دوربین طلایی جشنواره را دریافت کند. در زندگینامه این فیلمساز که شاید برای ما ایرانی‌ها کمتر شناخته‌شده باشد، آمده است که او زاده کشور ویتنام است و در سال 1975 با سقوط شهر سایگون، در سن 12سالگی ویتنام را ترک کرد و به فرانسه آمد. هونگ در دانشگاه فرانسه، فلسفه خواند و با دیدن فیلم «یک محکوم به مرگ گریخت» روبر برسون تصمیم گرفت رشته خود را تغییر دهد و به آموختن عکاسی در آکادمی لومیر روی آورد. «بوی خوش پاپایای سبز»، اولین فیلم بلند این کارگردان بود که در سال 1993 توانست در جشنواره‌کن برنده جایزه دوربین طلایی شود. این کارگردان ویتنامی‌الاصل با دومین فیلم بلند سینمایی‌اش با نام «سایکلو»، جایزه شیرطلایی جشنواره ونیز را دریافت کرد. داستان فیلم «اشتیاق دودین بوفان» ساخته تران آن هونگ، با بازی ژولیت بینوش و بونوآ ماژیمل، در
سال 1885 حول رابطه‌ای رمانتیک بین یک آشپز و خوراک‌شناسِ آن آشپز می‌گذرد.
مکرون و آناتومی سقوط
دومین جایزه مهم جشنواره یعنی جایزه بزرگ هیئت‌داوران این دوره، ازسوی دوتا از مهمترین سینماگرهای آمریکا یعنی راجر کورمن و کوئنتین تارانتینو به فیلم «منطقه مورد علاقه»، ساخته جاناتان گلیزر رسید. جاناتان گلیزر یک‌دهه بعد از ساخت فیلم مهم «زیر پوست»، با درامی درباره زندگی خانواده‌های نازی آن‌هم در سایه دودکش‌های آشویتس، به سینما برگشت و توانست نظر منتقدان را به خود جلب کند. منتقد تایم در بخشی از رویو خود درباره فیلم گلیزر نوشت: «منطقه مورد علاقه» در مورد وحشتناک‌ترین جنایات رخ‌داده در جنگ‌جهانی‌دوم است. فیلم درباره رفاقت خانوادگی، در مورد خواستن بهترین‌ها برای فرزندان و در مورد پیروی از قوانین است. «منطقه مورد علاقه» در مورد همه چیزهایی است که بیشتر مردم جهان خواهان آن هستند.
اما مهمترین جایزه جشنواره- همانگونه که در ابتدای متن اشاره شد- به فیلم «آناتومی یک سقوط»، ساخته ژوستین تریه رسید. تریه این جایزه را از دستان جین فوندا، ستاره بزرگ سینمای آمریکا دریافت کرد. جین فوندا که در کنار بازیگری به‌عنوان یک فعال سیاسی، اجتماعی و یک فمینیست نیز شناخته می‌شود در این مراسم، سال 1963 را که به شهر ساحلی کن آمده بود، به‌یاد آورد. ستاره برنده دوجایزه اسکار گفت: «آن‌سال وقتی به جشنواره کن آمدم هیچ فیلمساز زنی در بخش مسابقه نبود، حتی به فکر ما هم نمی‌رسید که یک جای کار مشکل دارد.» تریه حالا به سومین زن تاریخ جشنواره کن بعد از جین کمپیون و ژولیا دوکورونو تبدیل شد که توانسته نخل طلایی را به خانه ببرد. تریلر روانشناسانه «آناتومی یک سقوط،» درباره نویسنده موفقی است که تلاش می‌کند بیگناهی‌اش را در قضیه مرگ همسرش اثبات کند. ژوستین تریه هنگام دریافت این جایزه، دولت امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه را مورد هدف قرار داد و در پیامی آتشین به مخاطبان حاضر در سالن بزرگ جشنواره‌کن و میلیون‌ها نفری که به‌طور زنده این مراسم را تماشا می‌کردند، درباره جنبش اعتراضی در فرانسه گفت: «کشور دستخوش اعتراضات مهمی
در موضوع اصلاح نظام بازنشستگی است. این اعتراضات نفی شده و به شیوه‌ای تکان‌دهنده سرکوب شده‌اند.» او اضافه کرد: «تجاری‌سازی در زمینه فرهنگ که ازسوی دولت نئولیبرال فعلی فرانسه حمایت می‌شود، در حال از بین بردن قوانین استثنای فرهنگی در کشور فرانسه است، قوانینی که اگر وجود نداشتند، الان من اینجا نبودم.»
هفتادوششمین دوره جشنواره کن بین روزهای 16 تا 27 مه (۲۶ اردیبهشت‌ماه تا ۶خردادماه) برگزار شد. ریاست هیئت‌داوران این دوره را روبن اوستلوند، کارگردان سوئدی برنده دو جایزه نخل‌طلایی کن برعهده داشت. پل دینو بازیگر آمریکایی، ژولیا دوکورنو کارگردان و فیلمنامه‌نویس فرانسوی، بری لارسون بازیگر آمریکایی، دونی منوشه بازیگر فرانسوی، رونگانو نیونی فیلمنامه‌نویس و کارگردان زامبیایی-ولزی، عتیق رحیمی کارگردان و نویسنده اهل کشور افغانستان، دامیان زیفرون کارگردان و فیلمنامه‌نویس آرژانتینی و مریم توزانی کارگردان و بازیگر مراکشی دیگر اعضای هیئت‌داوران را تشکیل می‌دادند.
