مارک فیتزپاتریک دیپلمات بازنشسته آمریکایی:همکاری با آژانس به نفع ایران است

مسئله ازسرگیری بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته‌ای ایران و همکاری ایران با این نهاد بین‌المللی، یکی از شروطی است که سه کشور اروپایی برای تمدید مکانیسم اسنپ‌بک و به تاخیر انداختن بازگشت قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت قرار داده‌اند. روزنامه «هم‌میهن» برای آشنایی با دیدگاه دیپلمات‌های غربی با موضوع همکاری‌های ایران با آژانس و اختلاف‌نظرهایی که در حال حاضر میان ایران و این نهاد بین‌المللی وجود دارد، با مارک فیتزپاتریک، دیپلمات بازنشسته آمریکایی و پژوهشگر اندیشکده موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی (IISS) گفت‌وگو کرده‌است.

به اعتقاد فیتزپاتریک، خودداری ایران از همکاری کامل با آژانس به تردیدها در مورد برنامه هسته‌ای ایران دامن می‌زند و ایران به دلیل ابهام‌هایی که در گذشته هسته‌ای خود دارد، در شرایطی نیست که خواهان برخورد ویژه و استثناگرایانه با ایران از سوی آژانس شود.

گفت‌وگو با این پژوهشگر آمریکایی به معنای تایید اظهارات او نیست و فقط با هدف آشنایی مخاطب ایرانی با استدلال‌ها و منطق طرف‌های غربی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران منتشر می‌شود. در ادامه متن کامل گفت‌وگوی «هم‌میهن» را با مارک فیتز پاتریک، معاون پیشین دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در امور عدم اشاعه هسته‌ای را مطالعه می‌کنید.

سه کشور اروپایی اصرار دارند که ایران همکاری‌های خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سر بگیرد. با این حال ایران با اشاره به وضعیت ویژه‌ای که پدید آمده‌است، تاکید می‌کند به زمان بیشتری برای مذاکره با آژانس نیاز دارد. با توجه به مدت زمان ناچیز ۳۰ روزه پیش از فعال شدن مکانیسم اسنپ‌بک، آیا فکر می‌کنید فرصت کافی برای از سرگیری همکاری‌های کامل ایران و آژانس وجود داشته‌باشد؟

قطعاً اگر عزم و اراده کافی سیاسی وجود داشته‌باشد، رسیدن به یک توافق محتمل است. از زمان حملات در ماه ژوئن تا به امروز ایران بیش از دو ماه زمان داشته‌است تا برای بازگشت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مذاکره کند. به نظر می‌رسد که این فرصت دو ماهه هدر رفته‌است. تردیدی وجود ندارد که مسائل فنی در مورد ایمنی بازرسی از تاسیسات بمباران‌شده وجود دارد، اما پیدا کردن راه‌حل برای این مسائل غیرممکن نیست.

بعد از گذشت بیش از دو ماه، اکنون یک ضرب‌الاجل واضح تا پایان سپتامبر وجود دارد که توافقی به دست بیاید. به نظر من این به نفع ایران است که از این فرصت آخر استفاده کند تا بتواند جلوی بازگشت تحریم‌های پیش از سال ۲۰۱۵ توسط سازمان ملل متحد را بگیرد.

ایران استدلال می‌کند که آسیب‌هایی که به محل ذخیره اورانیوم غنی‌شده و تاسیسات فعال هسته‌ای‌اش وارد شده‌است، یک امر منحصربه‌فرد و بی‌سابقه در حقوق بین‌الملل است که نیازمند سازوکار و مدالیته جدید برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. به نظر شما این استدلال تا چه اندازه قابل پذیرش است؟

درست است که آسیب زدن به تاسیسات هسته‌ای فعال یک اقدام بی‌سابقه است اما هیچ مبنایی چه در منشور آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و چه در توافقنامه‌های پادمان ایران برای تدوین مدالیته جدید وجود ندارد. اصرار ایران می‌تواند به تردیدها دامن بزند و باعث این شبهه شود که ایران انگیزه‌های پنهانی دارد تا با ایجاد قواعد و قوانین جدید، اقدامات احتمالی گذشته و آینده خود برای توسعه تسلیحات هسته‌ای را پنهان کند.

اساساً آیا فکر می‌کنید که بعد از وقایع اخیر و حمله به تاسیسات ایران، ضرورتی وجود دارد که آژانس سازوکارها و مقررات ویژه‌ای برای شرایط این‌چنینی تدوین کند؟

مسئله اینجاست که ایران در گذشته نیز به غلط تلاش کرده‌است خود را از قوانین مستثنی تلقی کند. برای مثال دو دهه پیش ایران تعهدات قانونی خود در چارچوب توافق پادمان تحت «کد ۳.۱ اصلاح‌شده» را رعایت نکرد و در موعد مقرر در مورد تصمیم برای ساخت و اطلاعات طراحی تاسیسات جدید هسته‌ای اطلاع‌رسانی نکرد. اخیراً هم ایران نتوانسته‌است جواب قانع‌کننده‌ای به سوالات آژانس در خصوص ذرات هسته‌ای دست‌ساز بشر که در مکان‌های اعلام‌نشده پیدا شده‌اند، بدهد. به دلیل این سابقه مبهم ایران حمایت بین‌المللی چندانی ندارد که از قواعد و قوانینی که همه دیگر کشورهای عضو از آن پیروی می‌کنند، مستثنی شود.

با توجه به بی‌میلی ایران به از سرگیری فوری همکاری با آژانس و تهدید اروپایی‌ها به بازگشت تحریم‌ها (که ایران هشدار داده‌است باعث توقف همکاری‌های ایران با آژانس می‌شود) آیا شما دورنمایی از توافق همکاری میان ایران و آژانس می‌بینید؟

پاسخ این سوال را رهبران ایران باید بدهند. آیا اراده آنها ازسرگیری همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کشورهای غربی است یا می‌خواهند مسیر تقابل بیشتر را با توجه به تمامی مشکلات امنیتی و اقتصادی که به کشورشان تحمیل می‌کند، طی کنند. تهدید ایران به خروج از پیمان عدم اشاعه (NPT) باعث می‌‌شود که این کشور به یک واحد مطرود بین‌المللی مانند کره شمالی تبدیل شود.

خروج از پیمان عدم اشاعه (NPT) از سوی جهان به عنوان اعلام قصد برای ساخت سلاح هسته‌ای تلقی خواهد شد. این اقدام باعث حملات نظامی بیشتر خواهد شد. قطعاً ازسرگیری روابط با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دنبال کردن مسیر مسالمت‌آمیز دیپلماتیک، سودمندتر است. من امیدوارم که رهبران ایران به اندازه کافی هوشمند باشند که مسیر درست را انتخاب کنند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید