ناوی که کابوس اسرائیل است

اوایل ماه جاری نیروی دریایی سپاه پاسداران به یک دستاورد مهم در توانمندی‌های دریایی‌اش رسید و توانست نخستین ناو پهپادبر و هلیکوپتربر خود را با باند فرود رونمایی کند. هفته پیش این ناو با نام شهید بهمن باقری رسماً عملیاتی شد. هرچند این ناو حتی به اندازه ناوهای هواپیمابر آمریکایی که پیش از جنگ جهانی دوم ساخته‌شده‌اند هم توانمند نیستند، اما یک جهش بزرگ برای جمهوری اسلامی محسوب می‌شود. این ناو در واقع از ابتدا برای این‌کار ساخته‌نشده‌است، بلکه یک کشتی کانتینربر تغییر کاربری داده‌شده است.

این دومین اقدام این‌چنینی سپاه بعد از رونمایی از ناو شهید مهدوی است که آن هم یک کشتی تغییرکاربری داده‌شده بود. براساس گزارش تحلیل نظامی چین این نمونه جدید از ناوهای پهپادبر ایرانی دارای یک سطح شیبدار برای کمک به پرواز پرنده‌های بال ثابت است. ایران در حال پیروی از رویکرد آمریکا، بریتانیا و ژاپن پس از جنگ جهانی اول است که ساخت ناوهای نظامی خود را از طریق تغییر کاربری ناوهای دیگر شروع کردند. رویکرد دیگر، رویکرد چین و هند بود که در دوران جنگ سرد با خرید ناوهای دارای باند بازنشسته‌شده از قدرت‌های دیگر برنامه ساخت ناوهای نظامی خود را آغاز کردند.

پکن و دهلی‌نو تنها یک دهه است که توانسته‌اند فناوری بومی ساخت ناوهای هواپیمابر را به دست بیاورند. حتی همین حالا هم ناوهای این دو قدرت، بسیار عقب‌تر از ناوهای هواپیمابر با پیشرانه اتمی آمریکا در کلاس‌های نیمیتز و جرالد فورد است. نکته مهم‌تر این است که ایران میلیاردها دلار برای این ناوها هزینه نکرده‌است. این واقعیت که سپاه پاسداران ناوهایی در هر سایز برای انتقال و پرواز پهپاد در اختیار داشته‌باشد، مایه نگرانی جدی است.

این موضوع در عین حال یک پیروزی تبلیغاتی برای ایران و متحدان و گروه‌های نیابتی منطقه‌ای‌اش محسوب می‌شود. جمهوری اسلامی بیش از سه دهه است که برنامه خودکفایی نظامی‌اش را آغاز کرده‌است و تاکنون توانسته‌است نمونه‌هایی از زیردریایی، جت‌های جنگنده، تانک، موشک و پهپادهای بومی تولید کند. دریادار علی‌رضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه می‌گوید: «این ناو با برد ۲۲ هزار مایل دریایی می‌تواند تا بیش از یک سال در آب‌های دوردست بدون نیاز به سوختگیری مستقر شود. اضافه شدن این ناو به ناوگان ایران گام موثری در تقویت توانمندی‌های دفاعی و بازدارندگی ایران در آب‌های دوردست است و در عین حال به حفظ منافع ملی کشور کمک می‌کند.»

مشخص نیست که تا چه اندازه ممکن است در مورد توانمندی‌های این ناو مبالغه شده‌باشد، اما آنگونه که برندون ویچرت ماه پیش در نشنال اینترسنت نوشته‌بود: «ایران با تغییر کاربری کشتی باربری نمایش قدرت دریایی خود را به شکل چشمگیری بهبود داده‌است.» در عین حال ناو شهید بهمن باقری، نه یک ناو هواپیمابر واقعی است و نه نیروی دریایی سپاه پاسداران به اندازه کافی تجهیزات در ناوگانش در اختیار دارد تا چیزی شبیه به یک «ناوگروه تهاجمی» واقعی تشکیل دهد. آنگونه که ویچرت توضیح می‌دهد، هرچند تولید این ناو ارزان تمام می‌شود، اما واقعیت این است که چون این ناو از ابتدا با اهداف نظامی ساخته‌نشده‌است، محدودیت‌های ذاتی در عملیات نظامی دارد و در عین حال این پهپادبر اسکورت محافظ کافی ندارد.

این ناو از همراهی ناوشکن، زیردریایی و دیگر شناورهایی که برای رصد دشمن استفاده می‌شوند، بی‌بهره است. به نوشته ویچرت: «رصد و رهگیری این ناو برای اغلب نهادهای مدرن اطلاعاتی ساده‌است، در نتیجه تهدید آن محدود است. جایی که این ناو می‌تواند بیشترین آسیب را وارد کند، در آب‌های پیرامون خاورمیانه است اما اگر تهران تصمیم بگیرد که از این ناو برای نشان دادن قدرت در آب‌های دوردست‌تر مانند اقیانوس اطلس استفاده کند، آنگاه درخواهد یافت که مزیت‌های این ناو چندان قابل توجه نیست.» با این حال پیش‌بینی آینده چندان ساده نیست.

کشورهای غربی چندان تهدید ناو هواپیمابر هوشوی ژاپن را جدی نگرفتند، اما ۷ دسامبر ۱۹۴۱ باعث شد که نگاه نسبت به ناوهای هواپیمابر برای همیشه عوض شود. به عبارت دیگر آمریکا نباید این تهدید را نادیده بگیرد، بلکه باید آن را به عنوان زنگ هشداری برای یک تهدید رو به رشد در آینده در نظر بگیرد. فقط ناو شهید بهمن باقری باعث نگرانی نیست، بلکه آنچه پس از آن اتفاق خواهد افتاد اهمیت دارد.