آینده توافق جامع ایران و روسیه

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

جهان شاهد تعامل ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه با همتای ایرانی خود مسعود پزشکیان در ۱۱ اکتبر در عشق‌آباد ترکمنستان بود. اولین دیدار مسعود پزشکیان با رئیس‌جمهور ولادیمیر پوتین پس از پیروزی وی در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری ایران، گمانه‌زنی‌ها را در میان کارشناسان و محققان راهبردی در مورد اینکه نتیجه این تعامل چه بوده است، افزایش داده است.

پوتین در این دیدار بار دیگر بر مواضع مسکو در تائید سیاست خارجی تهران تاکید کرد. در مقابل، پزشکیان خوش‌بینی محض به رشد مشارکت راهبردی بین دو کشور را منعکس کرد. به گفته یکی از محققین تهرانی، اگرچه توافقنامه شراکت راهبردی ایران و روسیه در کازان آماده امضا بود اما هر دو طرف موافقت کردند که در سفرهای بعدی آن را امضا کنند.

پوتین از پزشکیان برای سفر به مسکو به عنوان یکی از سلسله‌جلسات منظم دعوت کرد. به تعویق افتادن و زمان‌بندی‌های احتمالی، محققان را وادار به حدس و گمان کرده است. پاسخ اسرائیل به بیش از ۲۰۰ موشک پرتاب‌شده توسط ایران در ۱ اکتبر سرانجام در ساعات اولیه ۲۶ اکتبر انجام شد که منجر به کشته شدن چهار سرباز ایرانی شد و آسیب محدودی به چند سیستم راداری زد.

ایران امیدوار است مسکو تجهیزات حیاتی هوایی را به همراه چند سامانه‌ دفاع هوایی اس ۴۰۰ و جنگنده‌های سوخو ۳۵ در اختیار ایران بگذارد. از آنجایی که تعامل مسکو با تل‌آویو پس از حمله اوکراین بدتر شده است، مسکو انگیزه و تمایل ظاهری لازم برای حمایت از ایران را دارد. به گفته یک محقق لبنانی، انگیزه اصلی مسکو تشدید بیشتر درگیری اسرائیل و ایران است، به این امید که واشنگتن و متحدانش در غرب را بیشتر در منطقه درگیر کند و تمرکز آنها را از اوکراین تغییر دهد.

نیروی هوایی جمهوری اسلامی همچنان به تجهیزات پیش از انقلاب ۱۹۷۹ ایران متکی است. این هواپیماها نمی‌توانند نیروی هوایی برتر اسرائیل را شکست دهند. عجله تهران برای تهیه این جنگند‌ها با چالش‌ها و تاخیرهای لجستیکی شدیدی مواجه است.

برخلاف انتظار تهران، انتقال سوخو-۳۵ به ایران، صرفاً روی کاغذ، قابل انجام به نظر می‌رسد. یکی از روزنامه‌نگاران مقیم تهران این تاخیر را به تصمیم مسکو برای تکمیل اسکادران‌ها در جبهه اوکراین نسبت داد. ظاهراً این تاخیر نشان‌دهنده بی‌میلی مسکو برای ناراضی کردن عربستان سعودی یا امارات متحده عربی است. مسکو در اوایل سال ۲۰۱۹ از انتقال سامانه پدافند هوایی اس-۴۰۰ به تهران خبر داد، اما این نیز دست‌نیافتنی باقی مانده است.

تهران مجبور است به نسخه تولید داخلی اس-۳۰۰ خود یعنی باور-۳۷۳ تکیه کند. مسکو ممکن است به دلیل ترس از انتقال برخی از واحدهای ایران به سوریه در تلاش برای مقابله با تسلط هوایی اسرائیل در منطقه، تمایلی به ارائه اس-۴۰۰ نداشته باشد. علاوه بر تقویت توان بازدارندگی ایران، مسکو در موقعیت عالی برای مسلح کردن نیروهای نیابتی ایران، به‌ویژه حزب‌الله، قرار دارد.

از آنجایی که تهران از مشارکت راهبردی همه‌جانبه با روسیه استقبال می‌کند، به نظر نمی‌رسد مسکو از این چشم‌انداز استقبال کند و بسیاری از روس‌ها نگرانی‌های شدید خود را در مورد احتمال سرریزشدن درگیری‌های خاورمیانه به روسیه ابراز می‌کنند. برای این منظور، مسکو ممکن است در بهترین حالت، حمایت خود را از ایران با ارائه تسلیحات سبک به حزب‌الله محدود کند.

مسکو ممکن است تصمیم بگیرد قبل از امضای توافقنامه مشارکت جامع با تهران صبر کند، و این خود منعکس‌کننده تصمیم این کشور برای نادیده گرفتن هرگونه تلاش برای ورود به مارپیچ کردن خصومت‌های جاری و تبدیل کردنش به یک جنگ بالقوه منطقه‌ای است. با توجه به افزایش صادرات تسلیحات روسیه به امارات از سال ۲۰۲۲، بعید به نظر می‌رسد که مسکو کاری برای ناراضی کردن هفتمین شریک تجاری بزرگ خود در منطقه انجام دهد.

این موضوع قصد مسکو برای میانجیگری بین اسرائیل و ایران را توضیح می‌دهد. از آنجایی که آینده تعامل مسکو با اسرائیل هنوز مبهم است، ممکن است روسیه تصمیم بگیرد درباره مشارکت خود با ایران دقت بیشتری به خرج دهد. چرا اگر خشونت از سطحی بالاتر برود، ممکن است روسیه گزینه‌های مطلوب خود در منطقه را از دست بدهد.