فرصتی دیگر به دیپلماسی

بعد از حمله محدود هفته گذشته اسرائیل به ایران و تمایل واضح تهران به جذب این ضربه بدون عملیات انتقامی جدی، به نظر می‌رسد که منطقه خاورمیانه از آستانه یک جنگ تمام‌عیار منطقه‌ای عقب نشسته‌است. 

برای این منظور باید از دولت ایالات متحده آمریکا تمجید کرد که تلاش بسیاری به خرج داد تا دولت اسرائیل را قانع کند به اهداف هسته‌ای و تاسیسات انرژی ایران حمله نکند و اقدام وسیعی انجام ندهد که واکنش تلافی‌جویانه ایران را ضروری کند. تصمیم اسرائیل به انتخاب مسیری که باعث تشدید تنش با ایران نشود، این امید را ایجاد کرد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پس از بیش از یک سال جنگ، می‌خواهد این دور از نبرد را تخفیف دهد.

بلافاصله پس از این موضوع، تلاش‌های بین‌المللی برای پایان دادن به جنگ‌های (متصل به هم) در لبنان و غزه از سرگرفته‌شد و پیشرفت‌هایی به سمت راهکاری قابل مذاکره برای هر دو منازعه به دست آمد.  در لبنان، متحدان حزب‌الله و آنچه از دولت لبنان باقی مانده‌است، پافشاری می‌کنند که آمادگی دارند قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد را اجرایی کنند. 

چنین اقدامی مستلزم گام‌هایی شامل آتش‌بس (بدون توجه به وضعیت جنگ غزه)، عقب‌نشینی نیروهای حزب‌الله به شمال رودخانه لیتانی و اعزام جدی‌تر ارتش تقویت شده لبنان به علاوه نیروهای موقت سازمان ملل متحد در لبنان (UNIFIL) به منطقه جنوب لبنان است.  اسرائیل بر برخی شروط بیشتر اصرار دارد، اما آموس هوکشتاین، فرستاده ویژه آمریکا با سفرهای متعدد به دو پایتخت، تلاش می‌کند تا به یک معامله دست پیدا کند. در غزه، ممکن است که آتش‌بس نهایی هنوز دور از دسترس باشد، اما گفت‌وگوها در حال نزدیک شدن به دست‌کم توقف‌های کوتاه‌مدت در جنگ به ازای آزادی اُسرای اسرائیلی در دسته‌های کوچک به ازای آزادی بازداشت‌شدگان فلسطینی است.

سوال مهمی که اکنون در منطقه می‌چرخد این است که به ازای تضمین حمله محدودتر اسرائیل نسبت به آنچه در طول هفته‌های گذشته سخن گفته می‌شد، از طریق کانال‌های مخفی با ایالات متحده و یا از طریق واسطه‌ها، ایران چه امتیازهایی داده‌است یا اساساً آیا امتیازی داده‌است؟  یکی از نشانه‌ها در این مورد موضعی است که اشاره شد حزب‌الله با متحدانش در میان گذاشته‌است. 

تصورش سخت است که هوکشتاین پیشنهادی را برای اسرائیلی‌ها برده باشد که فقط شامل عقب‌نشینی حزب‌الله از منطقه مرزی باشد.  قاعدتاً او باید تضمین‌هایی هم در مورد توانمندی‌های نظامی آینده حزب‌الله و مواضع این گروه در منطقه گرفته‌باشد.  بعد از سال ۲۰۰۶ حزب‌الله نسبت به گذشته بسیار قوی‌تر شد، اسرائیل امیدوار است که این تجربه دیگر تکرار نشود. 

در عین حال ممکن است تهران برای اینکه در جایگاه بهتری برای اجتناب از عواقب منفی در رابطه با واشنگتن قرار بگیرد، لحن آشتی‌جویانه‌تری در پیش گرفته‌باشد. این اقدام ممکن است با این هدف باشد که فرصت‌هایی برای مذاکره بعد از انتخاب رئیس‌جمهور جدید در آمریکا وجود داشته‌باشد.

تا همین چند روز پیش، بسیاری در جای‌جای خاورمیانه تصور می‌کردند که جنگ غزه و لبنان، پیش‌زمینه‌ای برای یک جنگ بزرگ و قاطع میان ایران و  اسرائیل است که می‌تواند خلیج‌فارس  و فراتر از آن را نیز در بر بگیرد.  امروز به دیپلماسی و تلاش‌های دیگر برای جلوگیری از یک جنگ چندجبهه‌ای وسیع، فرصتی دیگر داده‌شده‌است.