دور دوم انتخابات و دردسر آرای مردد

میزان مشارکت در نهایت به 40 درصد رسید که پایین‌ترین رکورد برای انتخابات ریاست‌جمهوری ایران از زمان انقلاب در سال 1979 است. نتایج اولیه نشان داد که پزشکیان 10.45 میلیون رای، جلیلی 9.47 میلیون و محمدباقر قالیباف دیگر نامزد محافظه‌کار 3.38 میلیون رای کسب کردند. نامزد چهارم، مصطفی پورمحمدی، وزیر سابق دادگستری تنها 206000 رای را به دست آورد. دور دوم انتخابات در روز جمعه برگزار می‌شود و به نظر می‌رسد یک رویارویی مستقیم بین جلیلی و پزشکیان رخ دهد.

اگر پزشکیان نتواند رأی‌دهندگان بیشتری را تشویق کند تا در انتخابات شرکت کنند و نتواند آنها را قانع کند که توان تغییر را دارد، اصلاح‌طلبان احتمالاً در دور دوم انتخابات شکست خواهند خورد. پیش‌بینی می‌شود اکثر و نه همه آرای قالیباف، به سبد جلیلی ریخته شود. رقابت بین قالیباف و جلیلی - چه شخصی و چه ایدئولوژیک - کافی بود تا آنها نتوانند قبل از رای‌گیری دور اول به توافق برسند. انتخابات زودهنگام پس از درگذشت ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور در سانحه سقوط بالگرد برگزار شد. رئیسی در سال 2021، 18میلیون رای به‌دست آورد که تنها 6 میلیون کمتر از کل آرای ثبت‌شده در سال 2024 است.

بنا به مقایسه‌های دقیق، مشارکت مردم نشان می‌دهد که تقریباً در همه استان‌ها به جز تهران و قم کاهش یافته است. عباس آخوندی از اصلاح‌طلبان برجسته می‌گوید: «حدود 60 درصد رای‌دهندگان در انتخابات شرکت نکردند. پیام آنها روشن بود. آنها به تبعیض نهادینه‌شده در حاکمیت موجود اعتراض دارند و نمی‌پذیرند که شهروندان درجه دو باشند و اقلیتی اراده خود را به‌عنوان شهروندان درجه یک بر اکثریت جامعه ایران تحمیل کنند. بخش بزرگی از جامعه ایران جایی برای خود در نهادهای سیاسی حاکم نمی‌بیند. بنابراین این حق را به خود دادند تا در انتخابات شرکت نکنند. دولت باید بداند که اگر این رویه ادامه پیدا کند، این قشر از جامعه بزرگتر خواهند شد زیرا حتی برخی از کسانی که رای داده‌اند نیز با این گروه موافق هستند.» تصمیم به اجازه دادن به یک اصلاح‌طلب به‌عنوان یک امتیاز از سوی حکومت تلقی می‌شد تا بلکه انتخابات رقابتی‌تری برگزار شود.

به نظر می‌رسد ایران نیازمند مشارکت بالای مردمی است. جنبش اصلاح‌طلبی که در داخل ایران به دهه‌های متمادی برمی‌گردد، بر سر اینکه آیا باید در انتخابات شرکت کند یا خیر، اختلاف نظر داشت.  با قضاوت براساس ترکیب جمعیت گاه بزرگ در راهپیمایی‌های پزشکیان، به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان هنوز نتوانسته‌اند نسل جوانی را که خواستار آزادی فرهنگی بیشتر هستند متقاعد کنند که حرکت آنها در مسیر صندوق‌های رای، تغییر واقعی ایجاد می‌کند. برخی نسل زد ایران را غیرسیاسی‌شده توصیف می‌کنند.

پزشکیان از جلسات ویدئویی برای تعامل با دانشجویان استفاده کرده و قول داده است که با برخورد خشن مسئله حجاب مخالفت خواهد کرد. اما حرف اصلی او در مبارزات انتخاباتی این بود که دردسرهای اقتصادی کشور پایان نخواهد یافت مگر اینکه با اقتصادهای غربی از طریق مذاکره مجدد بر سر توافق هسته‌ای ایران با اقتصاد ایران ارتباط برقرار کنند. او با حمایت فعال جواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق، تندروها را متهم کرده است که ایران را در یک بن‌بست ایدئولوژیک، فرهنگی و اقتصادی فرو می‌برند.

اکنون سوال بزرگ این خواهد بود که آیا جناح محافظه‌کار درباره میزان حضور مردم و انفکاک ایرانی‌ها از ساختار، برخوردی صادقانه خواهد داشت یا خیر؟ ایران در شرایط فعلی منطقه و با توجه به بحرانی که در خصوص برنامه هسته‌ای‌اش در حال شکل‌گیری است، در داخل به حمایت مردمی نیاز دارد. اما به نظر می‌رسد که قشری که مردد به شرکت در انتخابات هستند، به سادگی راضی نمی‌شوند.