مثلث استراتژیک ایران و کردها

روابط تاریخی و مستمر میان ایران، اتحادیه میهنی کردستان و حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) بر پویایی‌های عراق و سوریه بسیار اثرگذار است. به همین دلیل ضروری است که ویژگی‌های مثلث استراتژیک ایران-اتحادیه میهنی و پ‌ک‌ک را شناخت و مسیر پیش‌روی آن را بررسی کرد. این مثلث براساس انگیزه‌های پراگماتیک ایجاد شده‌است و نه براساس شباهت‌های ایدئولوژیک و سیاسی. در نتیجه آن را می‌توان یک مثلث استراتژیک توصیف کرد. وقتی که می‌خواهیم ضلع ایران و اتحادیه میهنی را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که این رابطه سابقه تاریخی عمیقی دارد. ایران و اتحادیه میهنی به لحاظ تاریخی علاقه‌مند به ایجاد توازن با حزب دموکراتیک کردستان عراق بودند که روابط نزدیک‌تری با آمریکا و اسرائیل دارد. این روابط یکی از عواملی است که به رقابت میان اربیل و سلیمانیه در اقلیم کردستان عراق دامن زده‌است. علاوه بر این، رابطه با اتحادیه میهنی ابزارهایی در اختیار ایران قرار می‌دهد که با انشعاب‌های پ‌ک‌ک در سوریه، یعنی یگان‌های مدافع خلق ارتباط برقرار کند. ایران تلاش می‌کند از اتحادیه میهنی در رسیدن به اهدافش برای فاصله انداختن میان پ‌ک‌ک و یگان‌های مدافع خلق از آمریکا استفاده کند. مذاکرات و نزدیکی اخیر بین اتحادیه میهنی و پ‌ک‌ک یا یگان‌های مدافع خلق در سال ۲۰۲۲ نشانه‌ای از همین موضوع است. همزمان ایران فشار زیادی وارد می‌کند تا جلوی موفقیت مذاکرات شورای ملی کُردی سوریه را بگیرد که توسط حزب دموکراتیک پیگیری می‌شود و حمایت آمریکا را پشت خود دارد. اتحادیه میهنی رابطه با ایران را به‌عنوان مؤثرترین مسیر برای حفظ قدرتش در اقلیم کردستان عراق می‌داند. سلیمانیه در رقابت با حزب دموکراتیک به حمایت ایران نیاز دارد. اختلاف‌ها و تنش‌ها بین ایران و حزب دموکراتیک برای اتحادیه میهنی یک امتیاز محسوب می‌شود. در مورد ضلع دیگر این مثلث، یعنی رابطه ایران و پ‌ک‌ک باید اشاره کرد که این رابطه دچار تحولات جدی شده‌است. در گذشته پ‌ک‌ک به‌عنوان ابزاری برای ایجاد بی‌ثباتی در امنیت داخلی ترکیه استفاده می‌شد اما در شرایط کنونی پ‌ک‌ک به یک ابزار غیرقابل جایگزین برای ایران در عراق و سوریه تبدیل شده‌است. ایران پ‌ک‌ک را به‌عنوان ابزاری برای کاهش قدرت و نفوذ حزب دموکراتیک در عراق، ایجاد توازن با ترکیه در منطقه و کنترل نقطه مهمی از مسیر ترانزیتی بین عراق و سوریه برای دسترسی به شبه‌نظامیان در سنجار می‌بیند. در سوریه ایران پ‌ک‌ک و یگان‌های مدافع خلق را به‌عنوان بازیگرانی می‌بیند که نفوذ ایالات متحده را محدود می‌کنند.  ضلع سوم این مثلث استراتژیک، روابط اتحادیه میهنی و پ‌ک‌ک است. مهم‌ترین نکته‌ای که باعث نزدیکی این دو طرف می‌شود، خصومت آنها با حزب دموکراتیک کردستان است. سلیمانیه به‌عنوان مرکز قدرت اتحادیه میهنی به مرکز رسانه‌ای، تبلیغاتی و تامین مالی برای پ‌ک‌ک تبدیل شده‌است. اتحادیه میهنی از پ‌ک‌ک به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار به حزب دموکراتیک استفاده می‌کند.  مثلث استراتژیک ایران-اتحادیه میهنی-پ‌ک‌ک براساس اهداف هر یک از اعضای آن عمل می‌کند اما با چالش‌های بزرگی مواجه است که نقاط تماسش را تضعیف می‌کند و عملکردش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ترکیه یک چالش برای این مثلث استراتژیک است و تلاش می‌کند تا نگرانی‌ها و اهداف امنیت ملی خود را تامین کند. عملیات ترکیه علیه پ‌ک‌ک و یگان‌های مدافع خلق در سوریه و عراق باعث ایجاد بن‌بست برای پ‌ک‌ک در منطقه شده‌است. به همین دلیل رأس پ‌ک‌ک در این مثلث به شدت تضعیف شده‌است. در عین حال تحریم‌ها و فشارهای اخیر ترکیه علیه سلیمانیه تاثیر زیادی بر اتحادیه میهنی بر جا گذاشته‌است. ترکیه خواستار کاهش حضور پ‌ک‌ک در سلیمانیه است. اتحادیه میهنی با تصمیم سختی مواجه است و باید انتخاب کند که مثلث استراتژیک را حفظ کند یا روابطش را با ترکیه. ایران به‌عنوان تنها همتای ترکیه در مثلث استراتژیک، از اقدام‌های اخیر ترکیه تاثیر پذیرفته‌است. عملیات اخیر ترکیه علیه پ‌ک‌ک و فشار علیه اتحادیه میهنی، پیامی برای ایران دارد. ترکیه بر همکاری در مبارزه با تروریسم تاکید می‌کند و ایران می‌خواهد تا مثلث استراتژیک را به نفع روابط دوجانبه کنار بگذارد، در غیر این صورت اقدام‌های ترکیه علیه اتحادیه میهنی و پ‌ک‌ک باعث از کار افتادن مثلث استراتژیک می‌شود که شکست بزرگی برای ایران خواهد بود.