مصوبه سازمان سنجش برای داوطلبان ارشد و دکترا دردسرساز شد
محرومیت بدون اطلاع قبلی
داوطلبان سازمان سنجش می‌گویند بارها از سازمان سنجش درباره شرایط محروم‌شدن دانشجویان انصرافی استعلام شده و هربار به آنها اعلام شده که از کنکور سال جاری محروم نمی‌شوند.
داوطلبان کنکور ارشد و دکترای امسال، 19 مهرماه امسال با مصوبه‌ای از سوی سازمان سنجش روبه‌رو شدند که مسیر تحصیل‌شان را تغییر می‌دهد؛ سازمان سنجش اعلام کرد که پذیرفته‌شدگان دوره روزانه کنکور ارشد 1403 درصورت انصراف، نمی‌توانند در کنکور 1404 شرکت کنند. این مصوبه در حالی ابلاغ شد که 21 خردادماه آخرین مهلت انتخاب رشته به پایان رسید و خبری از این مصوبه نبود. حالا داوطلبان ارشد و دکترا می‌گویند نه‌تنها در دفترچه انتخاب رشته این موضوع مطرح نشده بود، بلکه استعلام از خود سازمان سنجش هم برخلاف مصوبه اخیر بوده است.
اعتراض داوطلبان ارشد و دکترا که حالا با هشتگ «رفع محرومیت کنکور ارشد» در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها دست‌به‌دست می‌شود، مربوط به مصوبه جدید سازمان سنجش است که طبق آن پذیرفته‌شدگان روزانه مقطع ارشد و دکترا از شرکت دوباره در کنکور منع شدند. داوطلبان می‌گویند، این قانون بعد از انتخاب رشته ارشد و دکترا به آنها اعلام شده و نباید عطف به‌ماسبق شود.
سرپرست سازمان سنجش در این اطلاعیه اعلام کرده بود که پذیرفته‌شدگان دوره‌های روزانه آموزش رایگان آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 1403، چه در دانشگاه یا موسسه قبولی ثبت‌نام کرده و چه ثبت‌نام نکرده باشند، اجازه شرکت مجدد در آزمون سال 1404 را ندارند. این داوطلبان برای شرکت مجدد در آزمون سال 1405 و بعد از آن، باید تا پایان زمان ثبت‌نام آزمون، از دانشگاه یا موسسه قبولی انصراف قطعی دهند.
کارزاری خطاب به سازمان سنجش
داوطلبانی که به این مصوبه اعتراض داشتند کارزاری به‌نام «اعتراض به محرومیت از شرکت در کنکور ارشد ۱۴۰۴ برای قبولی‌های روزانه ۱۴۰۳» به‌راه انداختند و در آن از رئیس سازمان سنجش درخواست کردند که این قانون را برای سال جاری لغو کنند. در متن این کارزار به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره و نوشته شده است: «این قانون، که طبق مصوبه جلسه ۲۰۹ شورای ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور در تاریخ ششم شهریورماه ۱۴۰۳ اعلام شده، بدون اطلاع‌رسانی مناسب و پس از انتشار دفترچه انتخاب رشته و فرآیند انتخاب رشته ۱۴۰۳ به اجرا درآمده است.
عدم ذکر این قانون در دفترچه‌های ثبت‌نام و انتخاب رشته کنکور ارشد ۱۴۰۳ باعث شده است که سرنوشت بسیاری از دانشجویان به خطر بیفتد. حتی برخی از این دانشجویان با اتکا به قانون پیشین در دانشگاه ثبت‌نام نکرده یا انصراف داده‌اند و باتوجه به عدم اطلاع‌رسانی به‌موقع سازمان سنجش، متضرر شده‌اند؛ به‌طوری‌که اکنون نه می‌توانند در کنکور ارشد ۱۴۰۴ شرکت کنند و نه می‌توانند برای امسال در دانشگاهی که برای مقطع ارشد پذیرفته شده‌اند وارد شوند.»
خبری از محرومیت در دفترچه نبود
حمید، داوطلب ارشد زبان انگلیسی است و می‌گوید از اسفندماه سال 1399 بود که دیوان عدالت قانون محرومیت داوطلبان ارشد و دکترا را لغو کرد تا امسال هم ادامه داشت: «ما سال گذشته که دفترچه شرکت در آزمون را گرفتیم، آن را خواندیم و خبری از محرومیت نبود. بعد از انتخاب رشته، من تمام دفترچه را خواندم، نوشته بود پذیرفته‌شدگان سال 1403 چه ثبت‌نام کنند و چه نکنند، می‌توانند در کنکور سال آینده شرکت کنند. به همین دلیل در کنکور ثبت‌نام کردیم و در دوره روزانه قبول شدیم.»
یکی از دلایل او برای انصراف از ثبت‌نام در رشته پذیرفته شده، دوری از شهر محل کار زندگی است: «من ساکن اهوازم اما دانشگاه علوم دریایی چابهار قبول شدم که مسافت زیادی دارد. علاوه بر این در آزمون آموزش‌وپرورش هم پذیرفته شدم اما با من همکاری نمی‌کنند که بتوانم در شهر دیگری تحصیل کنم. من حتی اگر در شهر خودم هم قبول می‌شدم، نمی‌توانستم به دانشگاه بروم.»
حمید مانند بسیاری از داوطلبان دیگر برای شرکت در کنکور ارشد هزینه زیادی کرد: «بسیاری از داوطلبانی که مشکل سربازی دارند، اگر نتوانند در کنکور سال آینده شرکت کنند، باید به خدمت اعزام شوند. درخواست ما فقط این است که بتوانیم در کنکور سال آینده شرکت کنیم. اگر از قبل می‌گفتند به‌عنوان قانون آن را می‌پذیرفتیم، اما حالا شهریورماه مصوبه آن داده شده و 19 مهرماه سازمان سنجش اعلام کرد که پذیرفته‌شدگان انصرافی از دوره روزانه محروم می‌شوند. چرا قانون عطف به ماسبق شده است؟»
او شنبه همین هفته برای ثبت شکایت از سازمان سنجش به دیوان عدالت اداری مراجعه کرد، اما روند آن ماه‌ها طول می‌کشد: «شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید که ما این موضوع را برای سال دیگر مطرح کردیم، دیوان عدالت اداری هم حق را به ما می‌دهد و حالا فقط رئیس سازمان سنجش است که تاکید می‌کند باید محروم شوید.»
انتقاد کمیسیون آموزش مجلس از تصمیم سازمان سنجش
در پاسخ به این پیگیری‌ها، احسان عظیمی‌راد، عضو کمیسیون آموزش مجلس اعلام کرد: «متاسفانه تصمیمات خلق‌الساعه توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی و اجرای سریع توسط سازمان سنجش و ارزشیابی نظام آموزشی کشور، همه مقاطع تحصیلی کنکور را به‌هم ریخته است. دسته گل جدید شورا، محرومیت دانشجویان کنکور ارشد است. دبیرخانه شورا و سازمان ملی سنجش، نیازمند خانه‌تکانی اساسی و فوری است.»
این روند عادلانه نیست
مصوبه تازه سازمان سنجش فقط محدود به داوطلبان ارشد نیست و داوطلبان مقطع دکترا در صورت پذیرش در دوره روزانه و انصراف از آن، ازکنکور سال آینده محروم می‌شوند. محمدرضا داوطلب مقطع دکترای رشته مهندسی صنایع است و می‌گوید، انتخاب رشته دانشجویان دکترا در اردیبهشت‌ماه 1403 به اتمام رسید اما در دفترچه آن هیچ بندی درباره این موضوع وجود نداشت:
«متاسفانه در اطلاعیه 25 مهرماه سازمان سنجش، این داوطلبان محروم اعلام شدند و این کار اصلاً عادلانه و قانونی نیست. ما از نمایندگان مجلس، شورای عالی انقلاب فرهنگی و سایر دستگاه‌ها پیگیری کردیم اما هیچ پاسخی دریافت نکردیم. حالا داوطلبان زیادی با این مشکل روبه‌رو شدند.»
او توضیح می‌دهد که تمام خواسته این دانشجویان این است که اگر سازمان سنجش قصد اجرای این قانون را داشت، چرا زودتر اطلاع‌رسانی نکرده‌است: «اگر سازمان سنجش این موضوع را زودتر به داوطلبان اطلاع می‌داد ما هم قطعاً ثبت‌نام نمی‌کردیم. چرا تاوان این ناهماهنگی را دانشجویان باید بپردازند؟»
او به نقض این قانون توسط دیوان عدالت اداری در سال 1399 اشاره می‌کند؛ موضوعی که سازمان سنجش آن را فقط مربوط به همان سال می‌داند: «قانون محرومیت شرکت داوطلبان روزانه در آزمون همان سال، قبلاً در دیوان عدالت اداری نقض شده است؛ یعنی اجرای چنین قانونی، نقض قانون و حالا آن را به‌عنون اطلاع قبلی هم اجرا می‌کنند تا قبل از سال 1399 قانونی وجود داشت که طبق آن داوطلبانی که در دوره روزانه پذیرفته می‌شوند حق شرکت در آزمون روزانه همان سال را ندارند. همان سال یکی از داوطلبان نسبت به این قانون در دیوان عدالت اداری شکایتی ثبت کرد و درنهایت این قانون نقض شد و از سال 1399 تا همین امسال هم اجرا نمی‌شد.»
به پاسخ سنجش استناد کردیم
آوا، یکی دیگر از داوطلبان کنکور ارشد امسال است و توضیح می‌دهد که بارها از سازمان سنجش درباره شرایط محروم‌شدن دانشجویان انصرافی استعلام شده و هربار به آنها اعلام شده که از کنکور سال جاری محروم نمی‌شوند. او به پاسخ مکتوب سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور استناد می‌کند که در آن سوالی درباره همین موضوع پرسیده شده بود: «باتوجه به مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ ششم شهریورماه در ارتباط با محرومیت از شرکت مجدد در کنکور در صورت قرار گرفتن در ردیف پذیرفته‌شدگان دوره‌های روزانه که به‌تازگی در دفترچه انتخاب رشته کارشناسی درج شده، آیا این مصوبه برای کسانی که به‌تازگی نتایج انتخاب رشته آنها اعلام شده و در دوره روزانه پذیرفته شده‌اند نیز اعتبار دارد؟»
این پاسخی است که در تاریخ 13 شهریورماه و قبل از اعلام از سوی سازمان سنجش اعلام شد: «در حال حاضر براساس رأی دیوان عدالت اداری، شرایط و ضوابط به شرح ذیل توضیح داده شده و در حال حاضر تغییری نکرده است و تا زمانی که تغییری توسط نهادهای قانون‌گذار صورت نگیرد، برای سال‌های بعد نیز ملاک عمل خواهد بود. بر این اساس پذیرفته‌شدگان، دوره روزانه آزمون سراسری سال قبل می‌توانند در آزمون سراسری سال جاری ثبت‌نام و شرکت کنند.» همین سوال در تاریخ 13 خردادماه امسال از سازمان سنجش پرسیده و پاسخ داده شد که محرومیتی از به دنبال ندارد.
استناد دیگر آوا و داوطلبان دیگر، به بخشی از دفترچه ثبت نام کنکور ارشد سه‌سال اخیر است که در آن درباره نحوه شرکت دانشجویان انصرافی نوشته شده است و می‌گویند، در این مدت قانون محرومیت از کنکور برای دانشجویان انصرافی مقطع ارشد اجرا نمی‌شد.
در بخشی از دفترچه آزمون دوره ارشد سال 1401 نوشته شده است: «باتوجه به رأی هیئت‌عمومی دیوان عدالت اداری، به شماره 1950 مورخ 16 اسفندماه سال 1399، پذیرفته‌شدگان دوره روزانه آزمون کارشناسی‌ارشد ناپیوسته سال 1400 می‌توانند در آزمون کارشناسی‌ارشد ناپیوسته سال 1401 ثبت‌نام و شرکت کنند. ضمناً متقاضیان مذکور و نیز دانشجویان در حال تحصیل در دوره روزانه مقطع کارشناسی‌ارشد ناپیوسته سال 1401 درصورت داشتن شرایط مندرج در این دفترچه، باید تا پایان مهلت مقرر ثبت‌نام آزمون کارشناسی‌ارشد ناپیوسته سال 1401، از تحصیل انصراف قطعی حاصل کنند و در صورت عدم انصراف قطعی از تحصیل در زمان مقرر، در صورت قبولی در آزمون کارشناسی‌ارشد ناپیوسته سال 1401، قبولی آنان در آزمون لغو خواهد شد.»
آوا می‌گوید، 21 خردادماه 1403 آخرین مهلت انتخاب رشته کنکور ارشد امسال بود و تا این تاریخ هم سازمان سنجش تماس گرفته، هم از سایت خود این سازمان درباره همین موضوع استعلام گرفته است: «من از سایت سازمان سنجش هم این سوال را پرسیدم و 13 خردادماه در پاسخ به این سوال که پذیرفته شده روزانه ثبت‌نام کنیم و به دانشگاه نرویم، محرومیت دارد یا خیر؟ به‌صراحت به ما اعلام شد که محرومیت ندارد. در پیامی دیگر هم گفته شد که همه‌چیز طبق سال‌های گذشته اعمال خواهد شد. سال‌های گذشته هم محرومیت برداشته شده بود؛ به همین دلیل به این پاسخ‌ها استناد کردیم.»
او توضیح می‌دهد که در زمان انتخاب رشته درباره این موضوع از سوی سازمان سنجش درباره این موضوع اطلاع‌رسانی نشد: «چطور مصوبه جدید برای چهارماه قبل از آن اجرا می‌شود؟ 22 مهرماه هم شروع ثبت‌نام برای کنکور ارشد 1404 بود. بعد از پیگیری‌ها ما مشخص شد که 20 شهریورماه امسال شورای عالی انقلاب فرهنگی چنین مصوبه‌ای را می‌دهد و می‌گوید، پذیرفته‌شدگان کنکور امسال حق شرکت مجدد در آزمون سال آینده را ندارند، اما این مصوبه باید از 1404 اجرا شود. این مصوبه هم شش مهرماه به سازمان سنجش ابلاغ شده بود؛ حالا مصوبه‌ای که چهارماه بعد از انتخاب رشته تصویب شده است، چطور عطف به ماسبق می‌شود؟»
آن‌طور که او توضیح می‌دهد 22 مهرماه امسال که دفترچه راهنمای ثبت‌نام آزمون ارشد 1404 منتشر شد، رئیس سازمان سنجش اعلام کرد که این محرومیت برداشته شده بود اما فقط برای یک‌سال و به‌صورت موقت. درصورتی‌که در دفترچه سال 1401 نوشته شده است که پذیرفته‌شدگان دوره روزانه همان سال می‌توانند در کنکور سال بعد هم شرکت کنند. در دفترچه سال 1402 هم همین بند آمده بود. اگر به دفترچه‌های کنکور ارشد همین سه‌سال استناد کنیم، صحت گفته‌های ایشان زیر سوال می‌رود: «من به‌عنوان یک داوطلب دانشجوی ارشد تنها می‌توانم به سازمان سنجش استناد کنم اما در دوران انتخاب رشته تماس گرفتیم و گفتند، محرومیت اتفاق نمی‌افتد. داوطلبان حتی حضوری به این سازمان مراجعه کردند و به آنها گفته شده بود که مثل سال‌های قبل برخورد می‌شود. من به‌عنوان دانشجو دیگر به کجا باید استناد می‌کردم؟»
تاکید سازمان سنجش بر اجرای مصوبه
علیرضا کریمیان، مسئول روابط عمومی سازمان سنجش به هم‌میهن می‌گوید، داوطلبان 1403 که در دوره روزانه قبول شده‌اند، دیگر نمی‌توانند برای کنکور سال آینده شرکت کنند؛ چون یک جایگاه را می‌گیرند و ظرفیت پذیرش هم محدود است: «این داوطلبان پذیرفته می‌شوند، اما می‌گویند دوباره می‌خواهند در کنکور سال آینده شرکت کنند. این کار نظام آموزشی را دچار مشکل می‌کند و حالا فرصتی به آنها داده شده که اگر ثبت‌نام نکردند، بتوانند در رشته پذیرفته‌شده خود ثبت‌نام کنند. گفته برخی از آنها این است که به‌گمان اینکه ممکن است بتوانند در کنکور 1404 شرکت کنند، امسال بعد از قبولی در دانشگاه ثبت‌نام نکردند. به همین دلیل به آنها گفته شده فرصتی برای ثبت‌نام در محل قبولی‌شان ایجاد شود.»
او در پاسخ به انتقاد داوطلبان کنکور ارشد درباره علت اجرای این مصوبه، بدون درج آن در دفترچه انتخاب رشته، توضیح می‌دهد که این موضوع در دفترچه انتخاب رشته نیامد، اما گفته نشده که می‌توانند ثبت‌نام کنند: «این کار داوطلبان باعث ایجاد مشکل در نظم نظام آموزشی می‌شود. ضمن اینکه این موضوع برای دانشجویان غیرروزانه نیست؛ روزانه‌ها که رایگان تحصیل می‌کنند، عدم ثبت آنها باعث می‌شود که یک کرسی در دانشگاه خالی باقی بماند.»
کریمیان درباره علت اعمال این مصوبه جدید برای داوطلبان کنکور 1403 هم می‌گوید، مصوبه‌ای که در این خصوص اعلام شده، شهریورماه بود و به همه رسانه‌ها هم اعلام شده است: «لزومی نداشت این موضوع اعلام شود که شما نمی‌توانید در آزمون 1404 شرکت کنید. در دفترچه امسال هم گفته شده که نمی‌توانند ثبت‌نام کنند. در سال 99 هم چنین چیزی وجود نداشت. از سال 1402 و باتوجه به رأی دیوان عدالت اداری، گفته شد که می‌توانند در آزمون سال بعد شرکت کنند، اما بعداً تغییر کرد، آن هم گفته شد که شورای سنجش و پذیرش نمی‌تواند این را تصویب کند، اما در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد.»
رای دیوان عدالت اداری چه بود؟
در سال 1400 مصوبه ممنوعیت شرکت پذیرفته‌شدگان روزانه دوره‌های روزانه تحصیلات تکمیلی از شرکت مجدد در آزمون از سوی دیوان عدالت اداری ابطال شد. در متن این رأی نوشته شده بود: «طبق قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب سال ۱۳۹۴، هیچ‌یک از بندهای فوق، محرومیت از شرکت در آزمون به مدت یک‌سال برای پذیرفته‌شدگان دوره روزانه که در دانشگاه قبولی ثبت‌نام کرده یا نکرده باشند، استنباط نمی‌شود.
از طرف دیگر برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر نحوه سنجش علمی و پذیرش دانشجو برای تمام دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد پیوسته، دکتری حرفه‌ای و دکتری پیوسته که به موجب صدر ماده ۲ این قانون به‌عنوان هدف تشکیل شورای سنجش و پذیرش دانشجو تعیین شده، مجوزی بر ایجاد تضییق برای شرکت در آزمون برای سال بعد از قبولی نیست. در بخش دیگری از این رأی نوشته شده بود که ایجاد محدودیت برای شرکت در آزمون سال بعد از قبولی موجب اعمال محدودیت حق بر آموزش به‌عنوان یکی از حقوق بنیادین شهروندان است و با بند سوم اصل سوم و اصل سی‌ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایر است.»
