لبخند بایدن و نگرانی پوتین

پیامدهای یک سخنرانی

اکبر مختاری

کارشناس ارشد روابط بین‌الملل

سرانجام سیدحسن نصرالله سخنرانی خود را در یکی از حساس‌ترین زمان‌های چالش فراگیر میان اسرائیل و فلسطینیان انجام داد. بسیاری از جریانات تندروی انقلابی خواستار سخنان آتشین او علیه اسرائیل و به‌تبع آن گسترش دامنه جریان مقاومت بودند؛ اما بار دیپلماتیک سخنان حسن نصرالله بیش از وجه انقلابی‌گری آن بود. این سخنان تعجب‌آور نبود؛ چراکه حسن نصرالله و نیروهایش بخشی از دولت لبنان را در اختیار دارند. لبنان کشوری ورشکسته است و هرگونه دمیدن نصرالله بر آتش جنگ، لبنان را هم ورشکسته‌تر و ویران‌تر خواهد کرد. از این‌رو بود که او متناسب با مقدورات داخلی و محذورات بین‌المللی موجود سخن گفت.
شاید خشنودترین فرد از این سخنان نسبتا دیپلماتیک، آمریکای جو بایدن باشد. جو بایدن علاقه‌مند نیست که آمریکا را وارد یک جنگ فراگیر در منطقه خاورمیانه کند. جنگ فراگیر درخاورمیانه فارغ از هزینه زیاد برای آمریکا، برای آینده سیاسی بایدن نیز خطرناک است. هرگونه افزایش قیمت نفت، نرخ شناور بنزین در آمریکا را افزایش خواهد داد. ضمن آنکه فضای سیاسی فعلی آمریکا خواهان ورود سربازان آمریکایی در هیچ جنگی نیستند و این دو را بایدن باید برای انتخابات 2024 مدنظر قرار دهد. مردم آمریکا از کمک‌های لجستیکی آمریکا به اسرائیل استقبال می‌کنند؛ اما از طرفی خواهان آتش‌بس در جنگ فعلی در غزه نیز هستند. اکثر نظرسنجی‌های معتبر آمریکایی از مخالفت مردم آمریکا با ورود مستقیم دولت آمریکا به جنگ سخن می‌گویند.
اگر ترامپ پرسروصداست؛ دلیلش این است که دائم می‌گوید: «من آمریکا را به داخل برمی‌گردانم و با اقتدار مانع آسیب به آمریکا می‌شوم». این سخن ترامپ بیهوده مورد استقبال ماشین رای جمهوریخواهان قرار نمی‌گیرد؛ چراکه زمین سیاسی در آمریکای فعلی با پس از یازده سپتامبر تفاوت دارد. در زمان یازده سپتامبر، نومحافظه‌کاران حاکم در پی آن بودند که ارزش‌های آمریکا را به‌عنوان شهری درخشان بر روی تپه به سایر مناطق ولو با استفاده از قدرت نظامی ببرند، اما نتایج دو جنگ عراق و افغانستان فضای سیاسی درون آمریکا را از جریان نومحافظه‌کاری دور کرده است.
آمریکای امروز به‌دنبال حفظ برتری اقتصادی در برابر رقبای اصلیست، بنابراین جنگ فراگیر می‌تواند سبب آسیب به این راهبرد شود. هم جریان‌های ترامپیست در آمریکا و هم جریان راست میانه در حزب دموکرات سعی دارند نگرانی از قدرت اقتصادی چین اولویت اصلی باشد و تعهدات خود نسبت به خاورمیانه را کاهش دهند اما این رویداد به‌سادگی رخ نخواهد داد. خاورمیانه بدون دستیابی به یک صلح نسبتا پایدار میان اسرائیل و فلسطین امن نخواهد شد و جنگ غزه بار دیگر نشان داد که آمریکا هنوز توانایی خروج پردامنه از خاورمیانه را ندارد.
ازیک‌سو، تعارض‌های اسرائیل با ایران و نیروهای نیابتی‌اش و کنترل برنامه هسته‌ای ایران، نمی‌گذارد آمریکا بی‌تفاوت از منطقه خاورمیانه عبور کند. همچنین، حمله حماس به اسرائیل و پاسخ دهشتناک اسرائیل به این حمله که منجر به کشته شدن بیش از ده هزار نفر و از جمله بیش از سه هزار کودک در غزه شده است، نمی‌گذارد که آمریکا نسبت به خاورمیانه بی‌تفاوت باشد. از سوی دیگر، مهم‌ترین متحد استراتژیک آمریکا در خاورمیانه اسرائیل است و از سوی دیگر جز راه‌حل تشکیل دو دولت در این منطقه این تنش به‌این‌زودی‌ها حل نخواهد شد.
اگر به‌هم‌ریختگی جدید خاورمیانه در ابتدا لبخند بر چهره ولادیمیر پوتین انداخته بود و نظرها را کمی از جنگ اوکراین دور ساخته بود، سخنان نسبتا دیپلماتیک حسن نصرالله تا حدودی از نگرانی جو بایدن کاست؛ چراکه جنگ فراگیر در شرایط فعلی در منطقه بخش مهمی از برنامه‌های سیاست خارجی جوبایدن را نیز به آتش می‌کشید. درخواست کمک چهارده میلیاردی به اسرائیل و هشتادوچهار میلیارد دلاری برای جنگ اوکراین و ضمیمه ساختن این دو بودجه به‌هم از سوی بایدن به کنگره، نشان از آن دارد که بایدن هنوز نگاهش را از تحرکات روسیه دور نساخته است؛ تحرکاتی که جنگ غزه شاید با نگاهی بدبینانه و توطئه‌نگرانه می‌تواند یکی از آنها باشد.