همزمان با فضاسازی جدید سعید جلیلی مطرح شد: پاسخ عراقچی به مخالفان مذاکره
شامگاه شنبه ۴ مرداد ۱۴۰۴ قرار بود دو مصاحبه مهم روی آنتن صداوسیما برود که فقط یکی از آنها به آنتن رسید.
شامگاه شنبه ۴ مرداد ۱۴۰۴ قرار بود دو مصاحبه مهم روی آنتن صداوسیما برود که فقط یکی از آنها به آنتن رسید. سعید جلیلی، چهره شاخص تندرو به برنامه زنده خرمشهر در شبکه افق سیما رفت و مصاحبه ضبطی سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه اجازه پخش از شبکه سه سیما را نگرفت. اتفاقی عجیب که تا عصر دیروز و زمان نگارش این گزارش، توضیح یا توجیهی برای رخ دادن آن از سوی صداوسیمای تحت مدیریت جریان جلیلی ارائه نشد.
در نهایت عصر روز یکشنبه، این مصاحبه در بخش‌های کوتاه، در کانال تلگرامی وزیر امور خارجه منتشر شد و مورد توجه قرار گرفت. همچنین نسخه کامل آن نیز در کانال یوتیوب رسانه اینترنتی آن – متعلق به سازمان تبلیغات اسلامی – منتشر شد. نکته جالب توجه اینکه متن صحبت‌های عراقچی در این مصاحبه، پس از انتشار، تیتر یک خبرگزاری صداوسیما شد.
مصاحبه عراقچی در واقع قسمت دوم برنامه ماجرای جنگ تولید شده در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی بود و قسمت اول آن با حضور احمد وحیدی، مشاور فرمانده کل سپاه روز دوم مردادماه، حوالی ساعت ۱۸ روی آنتن شبکه ۳ رفته بود. اگر صبحت‌های مسئول اسبق و فعلی مذاکرات هسته‌ای در یک روز روی آنتن می‌رفت، تعلق آنها به دو جهان متفاوت بیش از پیش خود را نشان می‌داد.
ماجرای جنگ از زبان عراقچی
آنچه از آنتن صداوسیما پخش نشد، برنامه‌ایست به نام ماجرای جنگ که گفت‌وگوی جواد موگویی، مستندساز و فعال رسانه‌ای با مسئولان کشور در خصوص جنگ ۱۲ روزه است. سیدعباس عراقچی در این مصاحبه کوتاه خواسته یا ناخواسته، مجموعه‌ای از هجمه‌های جریان تندرو داخلی در سخنرانی‌ها، صداوسیما و رسانه‌هایی مانند کیهان و رجانیوز را پاسخ داد. بعضی از این مسائل، طی ماه‌های گذشته از سوی حامیان شناخته‌شده و مجازی سعید جلیلی و همچنین شخص او در بعضی سخنرانی‌ها مطرح شده بود.
عراقچی در پاسخ به سوالی راجع به مخالفت دولت با عملیات وعده صادق ۲ پس از ترور اسماعیل هنیه در تهران گفت: «وقتی شهید هنیه را ترور کردند؛ روز قبلش دکتر پزشکیان سوگند یاد کرده بودند ولی وزرا انتخاب نشده بودند. بنده هم یکی از گزینه‌ها برای وزارت خارجه بودم، همان روز عصرش حضرت آقا جلسه گذاشتند که معمولاً وقتی مسائل مهمی که پیش می‌آید جلساتی را می‌گذاشتند که از من هم دعوت شد افراد شورای عالی امنیت ملی و رئیس‌جمهور حضور داشتند. در آن جلسه نظر همه بر این بود که باید پاسخ بدهیم ولی در بین سیاسیون و نظامیان اختلاف‌نظر درباره زمان و چگونگی وجود داشت.
علت اصلی تردید در مورد زمانش اتفاقاً از طرف نظامیان بیان شد. فرماندهان نظامی اعتقاد داشتند که زمانی باید حمله انجام شود که ما مطمئن باشیم پس از حمله، می‌توانیم از کشور دفاع کنیم. اختلاف‌نظر برحسب زمان و چگونگی حمله هم میان فرماندهان نظامی و هم سیاسیون وجود داشت. در آن جلسه قرار شد آمادگی‌های نظامی برای دفاع از کشور بعد از حمله اول پدید بیاید، بعد عملیات صورت بگیرد.»
تعویق وعده صادق ۳
وزیر امور خارجه سپس در خصوص وعده صادق ۳ نیز با تاکید بر اینکه جنگ نیاز به آمادگی در حوزه‌های مختلف مانند دفاع در برابر واکنش و همچنین تمامی نیازمندی‌های کشور دارد، گفت: «وقتی وعده صادق ۳ مطرح شد، در یکی از جلسات یکی از دوستان انتقادی کردکه چرا وعده صادق ۳ اجرا نمی‌شود؛ چرا آقای رئیس‌جمهور مخالف هستند. در آن جلسه سردار شهید باقری با آن فرد در این خصوص برخورد کرد و گفت چرا همچین چیزی مطرح می‌کنی و من مسئول دفاع از کشور هستم و آن لحظه که مطمئن شوم می‌توانم از کشور در برابر تبعات حمله وعده صادق ۳ دفاع کنم کار خودم را انجام می‌دهم و من هنوز از آقای رئیس‌جمهور سوال نکردم و ایشان از رئیس‌جمهور دفاع کامل کرد.» موگویی تلاش کرد از عراقچی پاسخ این سوال را بگیرد که موضوع از سوی چه کسی مطرح شده اما عراقچی پاسخ نداد. صرفاً گفت که فرد مورد نظر در جلسه مذکور تنها بود. موگویی از این صحبت نتیجه گرفت که احتمالاً منظور عراقچی، سعید جلیلی است اما وزیر امور خارجه اشاره کرد «آن کسی که فکر می‌کنید نیست.»
عراقچی در این مصاحبه به بمب‌گذاری در ساختمان مقابل خانه‌اش و خنثی‌سازی آن و همچنین پرواز پهپادها بالای سر آنها در جریان سفر زمینی به ترکیه برای عزیمت به ژنو در روزهای جنگ نیز صحبت کرد. او همچنین گفت که در جریان تماس‌های اسرائیل با مقامات ایران برای تهدید، تماسی با او گرفته نشد. رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین به صحبت‌هایی که مبنی بر پذیرش خودسرانه آتش‌بس در جنگ با رژیم اسرائیل مطرح شده بود نیز گفت: «بعضی‌ها عنوان کردند چرا وزیر خارجه اعلام آتش‌بس کرد، من به برخی دوستان گفتم اینها از خودشان نمی‌پرسند وزیر خارجه اعلام آتش‌بس کرد، چرا نیروهای مسلح گوش کردند؟ معلوم است که تصمیم جای دیگری است.
قبل از اینکه آتش بس اعلام شود در شورای عالی امنیت ملی مصوب شده بود که اگر دشمن تقاضای آتش‌بس بدون پیش‌شرط کرد می‌پذیریم و این تصمیم کاملاً هوشمندانه‌ای بود و کاملاً از موضع قدرت بود. تمامی مصوبات شورای عالی امنیت ملی به تایید مقام معظم رهبری می‌رسد و بعد ابلاغ می‌شود. ساعت ۱ صبح تماس گرفتند که از ساعت ۴ صبح رژیم صهیونیستی آمادگی دارد که حملاتش را متوقف کند. واسطه این پیشنهاد کشورهای مختلفی بودند؛ من این موضوع را با جاهایی که باید، چک کردم و بعد اعلام کردیم که آتش‌بس و توقف جنگ را هم قبول نداریم و فقط گفتیم اگر آنها نزنند ما هم نمی‌زنیم.»
رئیس دستگاه دیپلماسی راجع به دوگانه مذاکره و فریب گفت: «وقتی تصمیم به مذاکره می‌شود همه کشور تصمیمی گرفته که باید اجرا شود. اینکه بگوییم وزارت خارجه یا سیاست خارجی فریب خورد، این درست نیست چون که این تصمیم کشور بوده که این کار انجام شود. اگر کسی در نیروهای مسلح یا درون دولت به هوای مذاکرات وظیفه خود را انجام نداده، با او برخورد شود. وزارت خارجه کارش را به دستور مدیریت نظام انجام داده است. نظام تصمیم گرفت وارد مذاکره شود و وزارت خارجه مامور این کار است.»
او ادامه داد: «من معتقدم ما از انجام مذاکرات نه‌تنها ضرر نکردیم بلکه خیلی نفع بردیم اینکه حقانیت ما در نزد مردم ایران و جامعه بین‌الملل اثبات کرد. کسی می‌تواند ادعا کند اگر مذاکره نمی‌کردیم جنگ نمی‌شد؛ حتماً می‌شد. بلکه زودتر هم ممکن بود، جنگ بشود. چرا مردم در زمان جنگ اینقدر متحد و منسجم بودند چون دیدند نظامشان برایشان همه کار کرده و کوتاهی نکرده در اینکه جلوی جنگ را بگیرد و پای مذاکره رفته و آن طرف بوده که اهل جنگ بوده است.»
سه بار تا مرز جنگ رفتیم
رئیس دستگاه دیپلماسی درباره حرکت کشور تا مرز جنگ در یک سال گذشته گفت: «نیروهای مسلح باید آرایش جنگی پیدا می‌کرد که داشت و دولت هم باید آمادگی جنگ را پیدا می‌کرد که کرده بود. بعد از ترور شهید هنیه و عملیات وعده صادق ۲ و سقوط سوریه و انتخاب ترامپ حداقل ۳ بار تا مرز جنگ رفتیم که هم دولت و نیروهای مسلح آماده بودند و هم سیاست خارجی فعالیت زیاد داشت و با دیپلماسی خوف و رجا در منطقه توانستیم جلوی جنگ تمام‌عیار را بگیریم.»او اضافه کرد: «دیپلماسی همیشه راه کم‌خطرتر و کم‌هزینه‌تر برای رسیدن به اهداف است و همیشه اولویت دارد. دیپلماسی همیشه اولویت دارد. اگر دیپلماسی جواب نداد، بقیه گزینه‌ها وسط می‌آید.»
منطق مذاکره
ویر امور خارجه درباره اینکه چرا دنبال مذاکره هستید، با یادآور منطق برجام گفت: «منطق برجام این بود که درباره برنامه هسته‌ای خودش اعتمادسازی می‌کند و محدودیت زمان‌داری را قبول می‌کند. وقتی ترامپ ابراز علاقه کرد که با ما مذاکره کند ما هم گفتیم آماده‌ایم؛ با همان منطق ما به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم. برخی آمدند راه‌حل‌هایی دادند در مذاکرات مثل کنسرسیوم که مطلوب ما نبود. آنها وقتی دیدند که ایران در مذاکرات کوتاه نمی‌آید، رفتند سراغ گزینه نظامی.»
او همچنین گفت: «در زمان پیروزی و وقتی که پرچمت بالا است، باید مذاکره کنی و خواسته‌های خود را مطرح کنی. با گفت‌وگو ترتیبات پس از جنگ چیده می‌شود، نه توپ و تفنگ. تعجب می‌کنم که برخی می‌گویند چرا الان مذاکره می‌کنید؟ چون پرچم ما بالا است و توانستیم به دنیا زور خود را نشان دهیم؛ چرا مذاکره نکنیم؟ البته باز حساب و کتاب می‌کنیم که کدام مذاکره، کجا و به چه شکلی به نفع ماست؛ قضیه خیلی روشن است.»
او تاکید کرد: «مسئله بین جمهوری اسلامی ایران و آمریکا هیچ وقت حل نمی‌شود ولی قابل مدیریت است. یعنی اینکه ما یک مشکل لاینحل داریم دلیل نمی‌شود که به خاطرش هر هزینه‌ای بدهیم. برجام تلاشی در جهت کنترل و کاهش هزینه‌ها بود. الان هم اگر بتوانیم این کار را انجام می‌دهیم. اگر بتوانیم موضوعات را به گونه‌ای مدیریت کنیم که منافع بیشتر و هزینه کمتر برای کشور داشته باشد حتماً این کار را خواهیم کرد. ولی اگر به قیمت تسلیم یا عبور از اهداف و آرمان‌های کشور باشد نه این کار را نخواهیم کرد.»
چهل دقیقه با جلیلی
سعید جلیلی در گفت‌وگو با شبکه افق سیما، حدود ۴۰ دقیقه روی آنتن بود و صحبت‌هایش نقاط ضعف و قوت داشت. از جمله اینکه او در برابر سوال مجری راجع به صحبت محمدجواد ظریف در آخرین مجمع داووس مبنی بر اینکه اگر او رئیس‌جمهور شده بود جنگ اتفاق می‌افتاد سکوت کرد و موضوع را به حاشیه نبرد. او در پاسخ به این سوال که آیا در دوران مدیریت گفت‌وگوهای هسته‌ای خود اشتباهی مرتکب شده بودید نیز سکوت کرد و بحث خود را ارائه داد. جلیلی صحبت خود را بر این محور استوار کرده بود که نظم پس از جنگ جهانی دوم در حال از بین رفتن است و ایران باید در این شرایط کنشگری کند. اما منظور خود از کنشگری را مشخص نکرد. او همچنین به این موضوع اشاره کرد که سیاست خارجی باید همراه ابتکار عمل و نقطه‌زن باشد اما به مصداق این موضوع هم نپرداخت. او بیشتر به اضمحلال نظم جهانی پرداخت.
سعید جلیلی در بخشی از صحبت خود که ناظر بر لزوم کنشگری ایران در بزنگاه تاریخی فعلی و ادامه روند فروپاشی نظم جهانی بود، به این نکته اشاره کرد که نخست‌وزیر سابق انگلستان اخیراً در مصاحبه‌ای گفته است که ایران در حال ایجاد یک نظم جدید است. درحالی‌که ریشی سوناک، اخیراً در مقاله‌ای در وال‌استریت ژورنال، ذیل بحث جنگ اقتصادی چین و آمریکا نوشته بود «دهه آینده یکی از خطرناک‌ترین و در عین حال دگرگون‌کننده‌ترین دوره‌هایی خواهد بود که جهان تاکنون به خود دیده است. کشورهای بازار دموکراتیک باید این لحظه را غنیمت بشمارند و آن را شکل دهند. اگر این کار را نکنند، محور کشورهای اقتدارگرا -چین، روسیه، ایران و کره شمالی- از این فرصت استفاده خواهند کرد.»
جلیلی در پاسخ به این سوال که چه توصیه‌ای به تیم سیاست خارجی دارید، گفت: «هر عزیزی که امروز در عرصه خط مقدم سیاست خارجی قرار می‌گیرد، باید بداند رسالت او کاهش سرمایه‌های کشور نیست، بلکه حفظ، ارتقاء و تقویت آن‌هاست. وقتی مسئولیت را تحویل می‌گیرید، باید کاملاً مطلع باشید که اگر قرار است از حقوق هسته‌ای کشور دفاع کنید، موقع شروع کار وضعیت چگونه بود و هنگام تحویل دادن چگونه شده است.
مثلاً زمانی گفته می‌شد باید حتی یک سانتریفیوژ هم نداشته باشید، اما امروز به ۱۹ هزار سانتریفیوژ رسیده‌ایم؛ زمانی اجازه استفاده از سه درصد را نداشتیم و حالا درباره بیست درصد صحبت می‌شود. اینها همگی بخشی از ارتقای قدرت کشور است و نباید دشمن به دنبال کاهش آنها باشد و سپس سراغ موضوعات دیگر برود. برای تحقق این اهداف، رویکرد سیاست خارجی باید مبتنی بر ابتکار عمل باشد.
لازم است سرمایه‌های ملت، قدرت کشور و پشتوانه واقعی آنها را به خوبی بشناسیم.» صحبت‌های جلیلی یادآور سیستم مذاکراتی او در دوران مسئولیتش در پرونده هسته‌ای ایران در دوران محمود احمدی‌نژاد بود که امروز با بیشتر شدن خطر بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت، بیشتر مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد. جلیلی بابت عملکرد خود در پرونده هسته‌ای مورد انتقاد است. این روزها نیز چند مصاحبه از علی‌اکبر صالحی، وزیر پیشین امور خارجه، منتشر شده که بخش‌هایی ناگفته از اقدامات جلیلی در جریان این پرونده و همچنین کارشکنی‌ها را مطرح کرده است.
