حکومتی کوتاه و پرچالش

روز شنبه دیوان حکومتی کویت از درگذشت شیخ نواف‌الاحمد الجابر الصباح، امیر کویت، یکی از پیرترین حاکمان منطقه خبر داد. او ششمین پسر امیر دهم کویت، شیخ احمدالجابر الصباح بود که از سال 1921 تا 1950 بر کویت حکومت کرد. برادر ناتنی شیخ نواف، ولیعهد فعلی، شیخ مشعل‌الاحمد الجابر الصباح که 83 سال سن دارد، جایگزین وی شد. شیخ نواف‌الاحمد الجابر الصباح یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های سیاسی این کشور از زمان استقلال کویت در سال 1962 به شمار می‌رفت. 

شیخ نواف الاحمد الجابر الصباح، تنها سه سال پس از جانشینی برادر ناتنی خود شیخ صباح آل‌احمد، که روز شنبه در سن 86 سالگی درگذشت، شانزدهمین امیر دولت کویت و ششمین امیر این کشور از زمان استقلال از بریتانیا بود که توانست در دوران کوتاه حکومتش چالش‌های بزرگی را در این کشور کوچک مدیریت و مهار کند که بحران اقتصادی ناشی از کاهش قیمت نفت در سال 2020 یکی از مهمترین آنها بود. دوران رهبری او بر کشورش با تغییرات عمده در خلیج‌فارس و بحران‌های سیاسی مکرر در این کشور نفت‌خیز همراه بود. 

وی در سپتامبر 2020 امارت را برعهده گرفت و در همان ابتدا تصمیم به عفو عمومی برخی از فعالان و محکومان امنیتی و سیاسی در چارچوب یک فرآیند جامع سیاسی گرفت. 

شیخ نواف به‌مدت 14 سال ولیعهدی را برعهده گرفت، زیرا امیر شیخ صباح در 7 فوریه 2006، یعنی یک هفته پس از به قدرت رسیدنش، فرمان ولیعهدی او را صادر کرد و نمایندگان مجلس شورای ملی در یک جلسه فوق‌العاده که در قانون اساسی کشور تصریح شده با وی بیعت کردند.

شیخ نواف چندین سمت سیاسی و وزارتی داشت که از سال 1962 به مدت شانزده سال به‌عنوان فرماندار حوالی و سپس در سال 1978 به‌عنوان وزیر کشور شروع شد. شیخ نواف را بنیانگذار واقعی وزارت کشور کویت می‌دانند، زیرا وی در دو دوره در دوران سلطنت برادر ناتنی خود شیخ جابرالاحمد الجابر الصباح، اولین دوره وزارت کشور کویت از 19 مارس 1978 تا 26 فوریه 1988 را در اختیار داشت و دوباره با بازگشت به دولت در 13 جولای 2003 به‌عنوان معاون نخست‌وزیر و وزیر کشور، این وزارتخانه را اداره کرد.

او از دسامبر 1988 به‌عنوان وزیر دفاع منصوب شد و در مدت تصدی این وزارتخانه به نوسازی و توسعه سیستم دفاعی پرداخت که با حمله عراق به کویت هم‌زمان شد. او در طول تهاجم هفت‌ماهه عراق که با مداخله ایالات متحده در رأس یک ائتلاف نظامی در جنگ دوم خلیج‌فارس در سال 1991 پایان یافت، وزارت دفاع را رهبری کرد.

پس از رهایی از تهاجم عراق به کویت در سال 1990، از 20 آوریل 1991 تا 17 اکتبر 1992 مسئولیت وزارت امور اجتماعی و کار به شیخ نواف واگذار شد. شیخ نواف در 16 اکتبر 1994 سمت معاونت گارد ملی را با درجه وزیر بر عهده گرفت و تا زمان بازگشت به تشکیل دولت به‌عنوان معاون نخست‌وزیر و وزیر ادامه داد تا اینکه در سال 2006 به عنوان ولیعهد معرفی شد. شیخ نواف در 29 سپتامبر 2020 امارت را در این کشور به دست گرفت و روز بعد در مجلس شورای ملی سوگند یاد کرد و جانشین امیر سابق کویت، صباح‌الاحمد الجابر الصباح شد.

چالش‌های بزرگ 

شیخ نواف پس از مرگ شیخ صباح آل‌احمد که آثار آشکاری در داخل کشور از خود برجای گذاشت، امارت را بر عهده گرفت و همچنین نقش مهمی در سیاست خارجی داشت و نقش میانجیگری را در بسیاری از بحران‌های منطقه‌ای ایفا کرد. به عربی به او «شیخ دیپلمات‌های عرب» و «رئیس دیپلماسی» می‌گویند.

امارت او در زمانی صورت گرفت که منطقه خلیج‌فارس شاهد تغییرات عمده‌ای بود. در دوران او کویت و عمان، در تحریم قطر به عربستان، بحرین و امارات نپیوستند و در عادی‌سازی روابط با اسرائیل نیز به بحرین و امارات نپیوست. علاوه بر این، تصدی او به‌عنوان امیر کویت در زمانی صورت گرفت که روابط بین عربستان سعودی و ایران شاهد تنش شدیدی بود که او تلاش کرد از آن دوری کند و با عفو محکومین سلول ابدالی که متهم به ارتباط با ایران بودند، چالش مهمی را در روابط دو کشور از بین برد.

در داخل، شاهزاده با چالش‌های بزرگی از جمله مبارزه با فساد، اختلافات جاری بین دولت و مجلس شورای ملی، مقابله با بحران همه‌گیر کرونا و همچنین یافتن راه‌حل‌هایی برای بحران کسری بودجه، انتخاب ولیعهد جدید و درخواست‌های عفو دست‌اندرکاران حادثه هجوم به مجلس شورای ملی و سلول ابدالی که در سال 2017 به اتهام کار برای ایران و حزب‌الله محکوم شدند روبه‌رو بود.

شیخ نواف حدود یک هفته پس از به عهده گرفتن امارت، به گمانه‌زنی‌ها در مورد ولیعهد پایان داد و با صدور فرمانی شیخ مشعل‌الاحمد الصباح را به‌عنوان ولیعهد معرفی کرد که برادر ناتنی شیخ نواف و شیخ صباح است.

در سطح سیاست خارجی، شیخ نواف رویکرد سلف خود شیخ صباح را ادامه داد، زیرا تلاش‌های میانجیگری که شیخ صباح آغاز کرده بود در کمک به حل بحران خلیج‌فارس و پایان دادن به تحریم قطر توسط عربستان سعودی، امارات و بحرین موفق بود. 

امیر جدید در جبهه داخلی با چالش‌های بزرگی روبه‌رو بود، زیرا دو ماه از زمان تصدی امارت می‌گذشت تا انتخاباتی برگزار شد که در آن مخالفان کرسی‌های پارلمان را تصاحب کردند و اکثریت ۳۱ کرسی را در مقایسه با ۱۹ کرسی حامی دولت به دست آوردند. نتایج انتخابات بیانگر خشم مردم از عملکرد دولت در مقابله با بحران کرونا تلقی شد. دولت کویت به ریاست شیخ صباح‌الخالد الصباح نیز دو بار در سال 2021 به دلیل اختلاف‌نظر با مجلس نمایندگان استعفا داد.

سال اول دوره شاهزاده نواف شاهد پاسخگویی مقامات ارشد درگیر در پرونده‌های فساد بود، زیرا جابرالمبارک الصباح، نخست‌وزیر سابق و شیخ خالدالجراح الصباح، وزیر خارجه سابق به اتهام دست داشتن در اختلاس بازداشت شدند. بازداشت مدیر «صندوق ارتش» نیز یکی از پرونده‌های مهم اختلاس دوران او بود که هنوز ادامه دارد. مازن الجراح، رئیس سابق اداره گذرنامه، نیز متهم به دست داشتن در قاچاق انسان شد.

در 13 نوامبر 2021، شیخ نواف دو فرمان برای عفو شهروندان و نمایندگان سابق پارلمان صادر کرد. این عفو ​​شامل خاتمه مجازات 11 نفر و تخفیف آن برای 24 نفر دیگر که در پرونده هجوم به مجلس شورای ملی و پرونده موسوم به «سلول ابدالی» محکوم شده بودند، بود. این نتیجه گفت‌وگوی ملی بود که در ماه اکتبر بین مقامات اجرایی و مقننه آغاز شد و شیخ نواف خواستار یافتن راه‌حلی برای بحران بین دولت و مجلس نمایندگان شد. این عفو ​​در محافل سیاسی و رسانه‌ای کویت بسیار مورد استقبال قرار گرفت و آن را آغاز مرحله جدیدی از اقدام سیاسی و وحدت ملی دانستند.

دوران حکومت کوتاه او پرچالش بود و او توانست براساس سنت دوری از تنش کویت بر این چالش‌ها غلبه کند. کویت در عین حال که به‌طور کلی در سیاست خارجی تابع عربستان سعودی است اما تلاش می‌کند از چالش‌های آن نیز دوری کند و از ماجراجویی‌های ریاض کمتر آسیب ببیند. دوری از چالش با ایران، قطر و عدم همراهی در جنگ یمن از جمله اقدامات قابل توجه این امیرنشین برای رعایت این اصل بوده است. کشور کوچک و ثروتمند و باثبات کویت همچنان همین رویه خود را حفظ خواهد کرد و تلاش خواهد داشت بر چالش‌های فساد داخلی و دوری از تنش‌های منطقه‌ای غلبه کند و بتواند امنیت خود را در میانه ایران، عربستان و عراق حفظ کند.