بار دیگر آتش به جان جنگل افتاد

بخش دیگری از جنگل‌های گیلان واقع در رودبار در پنجه آتش گرفتار شده است. قطعاً بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی در این آتش‌سوزی از بین رفته‌اند. هفته گذشته نیز قسمت دیگری از جنگل‌های این استان در آتش سوختند. آتش‌سوزی جنگل‌ها حالا دیگر قصه‌ای پررنج اما تکراری شد‌ه است. علت آتش‌سوزی در جنگل‌های رودبار عامل انسانی عنوان شده است. 

«در پی وزش باد گرم، منطقه جنگلی آغوزبن رودبار از ساعت 9 دیشب(دوشنبه 13 آذرماه) دچار حریق شد و با وجود تلاش 20 نفر از نیرو‌های منابع طبیعی و مردمی برای مهار آتش، همچنان ادامه دارد.» خبری که مهدی رحیمی، سرپرست اداره منابع طبیعی و آبخیزداری رودبار روز گذشته(سه‌شنبه 15 آذر ماه) اعلام کرد. در ادامه آتش‌سوزی‌ها،‌ ظهر روز گذشته قربانی لرد، فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری از درگیری ۱۵ هکتار از عرصه‌های جنگلی با حریق خبر داد و عنوان کرد: «آسیب جدی به درختان نرسیده و در حال اطفای آتش در سطح هستیم. بیش از ۱۰۰ نفر از نیروهای حفاظتی منابع طبیعی و محیط زیست و هلال احمر و آتش‌نشانی و بسیجی و مردمی در حال مهار آتش هستند. به دلیل صعب‌العبور بودن مسیر، امکان تردد خودرو وجود ندارد و لذا نیروها با استفاده از تجهیزات انفرادی همچون بیل و چنگک و آتش‌کوب و کوله آبپاش و... اقدام به اطفای حریق می‌کنند.» با وجود تاکید او بر اطفای کامل آتش در ساعات آینده با توجه به اطفای لکه‌ای آتش اما بعدازظهر همان روز طهمورث عموپور، فرماندار شهرستان رودبار با بیان اینکه تاکنون ۱۵ هکتار از اراضی آغوزبن طعمه حریق شده است از گسترده شدن محدوده حریق به دلیل شدت وزش باد خبر داد و گفت: «علی‌رغم حضور نیروهای حفاظتی در سطح منطقه و تلاش برای مهار آتش، شاهد تداوم آتش‌سوزی به دلیل وزش باد گرم هستیم.»

البته آتش‌سوزی در جنگل‌های استان گیلان به جنگل‌های آغوزبن رودبار محدود نمی‌شود. هفته گذشته نیز گیلان شاهد تخریب 105هکتار از عرصه‌های جنگلی خود به دنبال آتش‌سوزی گسترده بود. مازیار رضوی، سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در این‌باره گفته بود:«عرصه‌های جنگلی در شهرستان‌های آستارا، آستانه‌اشرفیه، تالش، املش، رشت، رودبار، رضوانشهر، سیاهکل، صومعه‌سرا، لاهیجان، شفت و ماسال دچار آتش‌سوزی شدند. آتش‌سوزی در ۳۲ نقطه از عرصه‌های جنگلی شهرستان‌های یادشده سطحی بوده و به تنه درختان آسیب نرسید.» در آن زمان نیز گفته شد وزش باد گرم باعث افتادن آتش به جان جنگل‌های گیلان بوده است. 

دخالت عامل انسانی در حریق جنگل‌ها

با این حال بسیاری از مسئولان و فعالان محیط زیست، آتش‌سوزی‌های جنگلی را عمدتاً ناشی از عامل انسانی اعم از عمدی و سهوی می‌دانند. آنها می‌گویند بیشتر این آتش‌سوزی‌ها در کنار روستاها صورت گرفته که می‌تواند نشانه‌ای از ادعای عمدی بودن آتش‌سوزی‌ها در مناطق جنگلی باشد؛ مسئله‌ای که چندان هم دور از ذهن نیست. دو روز پیش محمد فرج‌زاده، رئیس اداره محیط زیست خداآفرین از توابع استان آذربایجان شرقی از آتش‌سوزی در حاشیه رود ارس و در منطقه حفاظت‌شده دیزمار خبر داد. این آتش‌سوزی البته با تلاش 4ساعته توسط تیم واکنش سریع بحران حفاظت محیط زیست شهرستان خداآفرین مهار شد. در این حادثه مساحتی بالغ بر ۳ هکتار از اراضی جنگلی شامل درختان توت و صنوبر در این حادثه دچار حریق شد. نکته آنکه این آتش‌سوزی در یکی از کانون‌های زیستگاهی قرقاول قفقازی شروع شده بود. قابل‌توجه آنکه به گفته رئیس اداره محیط زیست خداآفرین این آتش‌سوزی به علت خطای انسانی آغاز اما به واسطه وزش باد شدید گسترش یافته بود. نقش عوامل انسانی در تخریب جنگل‌ها فارغ از روش تخریب تا آنجاست که هادی کیادلیری، رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست و رئیس سابق انجمن جنگلبانی ایران، در گفت‌وگو با رسانه‌ها از کاهش 5/3میلیون هکتاری سطح جنگل‌ها و مراتع در بازه زمانی ۱۶ساله ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۹ خبر داده است. او گفته است:«بررسی آمار افزایش مساحت اراضی باغی و کشاورزی نشان می‌دهد، معادل تخریب جنگل‌ها در این بازه زمانی، مساحت اراضی زراعی افزایش یافته که حاکی از تغییر کاربری جنگل‌ها و مراتع به سمت کشاورزی است. بر همین اساس، بزرگ‌ترین عوامل نابودی جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور، تغییر کاربری به کشاورزی یا ساخت‌وساز و ویلاسازی است.» شاید بیراه نباشد اگر بگوییم همه این عوامل را می‌توان عامل انسانی مداخله‌گر در تخریب جنگل‌ها محسوب کرد. 

نگاهی به تخریب جنگل‌ها در اثر حریق

وقوع 623 مورد آتش‌سوزی تنها در 4ماهه نخست سال جاری و تخریب دست‌کم 4 هزار هکتار از طبیعت کشور اتفاقی سهمگین است که به‌راحتی نمی‌توان از کنار آن گذشت. براساس اخبار منتشرشده در مدت مشابه سال گذشته نیز 274 فقره آتش‌سوزی در وسعت 896 هکتار رخ داده است. به گفته حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز در ۴ ماه اول سال 1400، ۱۴۸مورد آتش‌سوزی رخ داده است که به‌دنبال آن ۵۵۴۸هکتار مراتع و جنگل در آتش سوختند. نکته آنکه با وجود این تعداد آتش‌سوزی در جنگل‌های کشور، گویا دولت‌های گوناگون همچنان بر تخصیص بودجه برای خرید تجهیزات اطفاء حریق در جنگل توجه چندانی نشان نمی‌دهند. زمانی عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان حفاظت از محیط زیست خرید تجهیزات اطفای حریق مانند هلی‌کوپتر را فاقد صرفه اقتصادی خوانده بود. به نظر می‌رسد در دولت سیزدهم نیز وضعیت امکانات اطفای حریق در جنگل‌ها تعریف چندانی ندارد و فعالان محیط زیست و افرادی که در اطفای حریق جنگل‌ها مشارکت می‌کنند همچنان از کمبود این تجهیزات گلایه‌مند هستند. به هر روی تخریب هر میلی‌متر از اراضی جنگلی و مرگ هرگونه حیات وحش در این آتش‌سوزی‌ها، تبعات بسیار زیادی دارد که به‌ویژه آیندگان به‌عنوان میراث‌داران این سرزمین کهن و طبیعت غنی آن،‌ احتمالاً ناچار به تحمل آن خواهند بود.